Σαν την Πομπηία: Δεν είχαν δει την καταστροφή να έρχεται;

Στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ. η φοβερή έκρηξη του Βεζούβιου είχε σαν αποτέλεσμα μια ολόκληρη πόλη νοτιοανατολικά της Νάπολης, η Πομπηία, να εξαφανιστεί για πάντα θαμμένη κάτω από τόνους σκόνης και καυτής λάβας.

Κανείς εκείνο το πρωινό που έσβηνε ένα ακόμη ζεστό καλοκαίρι δεν πίστευε ότι τα πάντα θα τέλειωναν τόσο γρήγορα για τη μέχρι τότε εύπορη, εξελιγμένη και με επαρκείς μηχανισμούς ελέγχου κοινωνία της Πομπηίας. Η έκρηξη του ηφαιστείου και η καταστροφή που ακολούθησε έπιασε τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία κυριολεκτικά στον ύπνο.

Μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά; Πάει κάπου το μυαλό μας; Είναι παράξενο πόσες ομοιότητες μπορεί να βρει κανείς με την κρίση του κορωνοϊού που ζούμε σήμερα. Η έκθεση του Βρετανικού Μουσείου «Ζωή και Θάνατος στην Πομπηία» που προβάλλεται διαδικτυακά μας δίνει την ευκαιρία πρώτα από όλα να θαυμάσουμε εκπληκτικά δείγματα μιας εξαιρετικής τέχνης με νωπογραφίες, μωσαϊκά, γλυπτά, κοσμήματα, έπιπλα και κατασκευές, όλα όσα βρέθηκαν αργότερα από την αρχαιολογική σκαπάνη και μας επιτρέπουν να έχουμε μια εικόνα της Πομπηίας τη στιγμή πριν την καταστροφή. Μιας κοινωνίας οργανωμένης, εύπορης και σπάταλης, ένας κόσμος που θα μπορούσε να μοιάζει με τον δικό μας.

Ο κόλπος της Νάπολης ήταν ένα από τα ομορφότερα θέρετρα της αυτοκρατορίας − λέγεται ότι ακόμη και ο Καλιγούλας είχε μια έπαυλη κοντά στην Ηράκλεια, το σημερινό Ερκουλάνο. Και οι κάτοικοί της ήταν υπερήφανοι για την ευλογία του θεϊκού βουνού, όπως ονόμαζαν τον Βεζούβιο. Χωρίς να αγνοούν τις μυστηριώδεις γεωλογικές δραστηριότητες γύρω από τον κρατήρα του ηφαιστείου –μάλιστα είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι εκεί βρισκόταν η είσοδος του Άδη− ένιωθαν τυχεροί για το εύφορο χώμα στις πλαγιές του, ιδανικό για τις καλλιέργειες και τους αμπελώνες: σε έναν πίνακα που βρέθηκε στην Πομπηία το ηφαίστειο είναι καλυμμένο με σταφύλια και ο θεός Βάκχος ευλογεί τη σοδειά.

Τι συνέβη λοιπόν και δεν είδαν τη συμφορά να έρχεται; Ήταν αφελείς και δεν παρατήρησαν τα σημάδια που τους έστελνε η γη καιρό πριν γίνει το κακό; Γιατί οι άνθρωποι προτιμάμε να κλείνουμε τα μάτια στα ανησυχητικά δείγματα μιας επερχόμενης φυσικής καταστροφής; Πόσο τους μοιάζουμε κι εμείς όταν βρεθήκαμε τόσο απροετοίμαστοι απέναντι στην πανδημία του κορωνοϊού;

Το Βρετανικό Μουσείο σήμερα μας προσκαλεί μέσα από αυτό το εικονικό ταξίδι να δούμε όχι μόνο την τραγωδία της Πομπηίας αλλά, μέσα από τον καθρέφτη της Ιστορίας, τον ίδιο μας τον εαυτό.

Εδώ υπάρχει η προτροπή να μη σταθούμε στον οίκτο και στη λύπηση για τους κατοίκους της. Μόνο να αναλογιστούμε την ανθρώπινη κατάσταση γιατί κι εκείνοι, όπως εμείς , αγνόησαν τα σημάδια της επερχόμενης φυσικής απειλής και ο όλεθρος τους βρήκε τόσο ξαφνικά και βίαια. Όχι πάντως αναπάντεχα.

Η έκθεση «Ζωή και Θάνατος στην Πομπηία» δεν αφηγείται την ιστορία για κάποια άλλη εποχή, άλλους ανθρώπους, άλλους τόπους. Σε εμάς αναφέρεται και για εμάς μιλάει. Αυτά που έζησε ο κόσμος μας τους τελευταίους τρεις μήνες με την πανδημία θυμίζουν τον ξαφνικό θάνατο που κύκλωσε εκείνη τη μικρή ιταλική πόλη στη ρίζα του Βεζούβιου. Αναπόφευκτα θυμόμαστε τον Οράτιο: Mutato nomine de te fabula narratur – αν αλλάξεις τα ονόματα, για εσένα μιλάει η ιστορία.