Όχι δάκρυα για την Claire Bretécher

«Η Claire Bretécher, δημιουργός κόμικς γνωστή για τις σατιρικές της ιστορίες, απεβίωσε σε ηλικία 79 ετών». Η ανακοίνωση της εκδοτικής εταιρείας Dargaud είναι ψυχρή σαν τον αέρα που ξεφυλλίζει τα παλιά Linus. Ανάμεσα στους χάρτινους βασιλιάδες Pratt, Battaglia και Shultz, ξεχωρίζει η πριγκίπισσα Claire. Τα σκίτσα της είναι κατ’ εικόνα και ομοίωση. Κομψά, διεισδυτικά, εκφραστικά.

I frustrati - Les frustrés. Η Bretécher κάνει φύλλο και φτερό τη Γαλλία των μποέμ που πολεμούν την πλήξη ξαπλωμένοι σε ένα ντιβάνι με ένα τσιγάρο στο χέρι, τους αριστερόστροφους που πιστεύουν ότι πολεμάνε την πείνα γιατί κάνουν τη νέα χημική δίαιτα, τις απελευθερωμένες φεμινίστριες που πετάνε τα ρούχα για να κάνουν γυμνές ηλιοθεραπεία και στο τέλος σκεπάζουν με κουρέλια όλο τους το κορμί, εκτός από το στήθος και το αιδοίο τους.

«Η Bretécher είναι η καλύτερη Γαλλίδα κοινωνιολόγος» είναι η άποψή του Roland Barthes, αλλά η ίδια όποτε ακούει τόσο βαριές κουβέντες απλώς βρίσκει έναν ακόμη λόγο για να παίξει με την ελαφρότητα των ηρώων της. Αυτός ήταν ο σκοπός της ζωής της. Γεννημένη στη Ναντ το 1940, φεύγει για το Παρίσι μόλις τελειώνει το σχολείο και η πρώτη πόρτα που χτυπά είναι του Renais Goscinny, το πιο λαμπρού μυαλού της bande dessinée, κειμενογράφου και σκηνοθέτη του Αστερίξ, του Λούκι Λουκ, του Ιζνογκούντ, του μικρού Νικόλα και άλλων. Αυτός την γνωρίζει στον Uderzo, στον Peyo, στους διευθυντές των περιοδικών, παντού όπου έχει άκρη «η συμμορία των Βέλγων».

Μοναδική γυναίκα σε έναν κόσμο από άντρες, δεν ακολουθεί καμιά σχολή και μικρή-μικρή  δημιουργεί τη δική της.

«Les gnangnan». Τρία μωρά με ολοστρόγγυλα κεφαλάκια σχολιάζουν τον κόσμο των μεγάλων από το περιοδικό Spyrou και γίνεται σούσουρο. Ανοίγουν οι σελίδες του Pilote, του TinTin και το 1972 αποφασίζει να δημιουργήσει το θεότρελο περιοδικό L'Écho des savanes, συντροφιά με τους αλλοπαρμένους συναδέλφους της Gotlib και Mandryka. Παράλληλα κατακτά την Ευρώπη απογειώνοντας τη σειρά Les frustrés.

Η αστραφτερή σάτιρα πλέον γίνεται πρόκληση και στον στόχο μπαίνουν όλες οι «μοντέρνες ιδέες» της δεκαετίας. Στον γνωστό καναπέ όπου οι επαναστάτες ξαπλώνουν για να ετοιμάσουν τον καλύτερο κόσμο, ένας μακρυμάλλης είναι υπερήφανος γιατί στο σπίτι φιλοξενεί έναν ρώσο φυγάδα. «Μιλάει γαλλικά; Μπορούμε να τον έχουμε κι εμείς λίγο;» ρωτούν οι φιλεύσπλαχνοι υπόλοιποι μέχρι που την παράσταση κλέβει μία αμίλητη μέχρι τότε κυρία. «Έχω ένα φίλο που το σπίτι φιλοξενεί ένα πρόσφυγα από την Χιλή». Μπίνγκο! Αυτόν θέλουν τώρα για επαναστατικό πετ.

Το έτερο ιερό τοτέμ ονομάζεται φεμινισμός. Η Bretécher εμπνέεται από τις κυρίες των περιοδικών που απελευθερώνονται απαγορεύοντας την είσοδο στους άντρες, και δημιουργεί τη Celullite, μία νυμφομανή πριγκίπισσα με μύτη τρομπέτα και κλείνει τους λογαριασμούς της με το κίνημα παρουσιάζοντας την μοναχή Τερέζα της Αβίλα, σαν μία πρωτόγονη φεμινίστρια! Εξοργίζονται όλοι. Οι φεμινίστριες, ο κλήρος, η αριστερά και η δεξιά. Εκείνη αδιαφορεί γιατί έχει επιλέξει άλλο στόχο. Με χαρτί και σινική δημιουργεί την Αγριππίνα, μία πιτσιρίκα που ειδικεύεται στους τσαμπουκάδες, έχει κοντά άτακτα κοτσιδάκια και αποφεύγει τα γυναικεία αξεσουάρ. «Ήταν της μόδας όλοι να μιλούν για τους νέους με ανείπωτο ρηχό θαυμασμό. Τσαντίστηκα και δημιούργησα μια νεαρή στ’ αλήθεια μισητή», δήλωσε πριν από οχτώ χρόνια, όταν η Αγριππίνα είχε ήδη κατακτήσει την τηλεόραση μέσω του Canal+.

Η Bretécher βραβεύεται στην Ανγκουλέμ, οι ήρωές της ταξιδεύουν στην Αγγλία, στην Ισπανία φτάνουν μέχρι την Ελλάδα όπου δυστυχούν στις σελίδες του «Ταχυδρόμου», μια που η εποχή ευνοεί την αυθαιρεσία στη μετάφραση και το lettering θεωρείται πολυτέλεια.

Η ίδια αρνείται να εκσυγχρονιστεί, δεν σχεδιάζει στον υπολογιστή, αραιώνει τα κόμικς, αφιερώνεται όλο και περισσότερο στη ζωγραφική, δημιουργώντας πανέμορφους πίνακες κυρίως προσωπογραφιών. «Μία ολοκληρωμένη καλλιτέχνης». Έτσι την αποχαιρέτησε ο εκδοτικός οίκος με τον οποίο συνεργαζόταν. «Διέσχισε ένα μοναδικό δρόμο στον κόσμο των κόμικς, η ειρωνεία και το πνεύμα της ήταν τεράστια».

Το ξεφύλλισμα σταματά. Τα Linus επιστρέφουν στα ράφια τους. Στη τελευταία  σελίδα δεν γράφει «a Suivre...»