Κατερίνα Κοσκινά

Είναι άβολο, πρωτόγνωρο: Συναντιέμαι ξανά μετά από αρκετό καιρό με την Κατερίνα Κοσκινά, που εδώ και αρκετά χρόνια είναι πρόεδρος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και διευθύντρια της Μπιενάλε Θεσσαλονίκης. Αν όλες οι προηγούμενες συνεντεύξεις ήταν χείμαρροι δημιουργικότητας και συζητήσεων για εκθέσεις και δράσεις που έφεραν κραδασμούς στο χώρο της σύγχρονης τέχνης, η νέα μας συνάντηση έχει ως θέμα την περιδίνηση του ΚΜΣΤ σε μια απίστευτη κρίση εξαιτίας της νέας δραματικής περικοπής της επιχορήγησής του. Μια κρίση που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στη σιγή του.

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι: 28% μειώθηκε η επιχορήγηση για το 2014, κατά περίπου 30% είχε μειωθεί το 2013. Έτσι, τώρα απομένουν 500.000 ευρώ επιχορήγηση, όταν το ΚΜΣΤ χρειάζεται 1 εκατομμύριο για να συνεχίσει να λειτουργεί με το γνωστό τρόπο του (καταλαμβάνοντας κάθε γωνιά της Θεσσαλονίκης και δημιουργώντας θύλακες ελληνικού εκτοπίσματος σε μεγάλα μουσεία και ιδρύματα ανά τη χώρα). Καθώς διάφορες συμβάσεις σε νευραλγικούς τομείς (όπως η ασφάλεια, η οικονομική, νομική και τεχνολογική υποστήριξη) λήγουν, το ΔΣ του ΚΜΣΤ με τη συμμετοχή ολόκληρου του προσωπικού κινούν μια διεθνή εκστρατεία για τη στήριξη και τη σωτηρία του μουσείου, ενώ η Κατερίνα Κοσκινά μού λέει αποφασισμένη πως δύο είναι αυτά που μπορεί κάποιος να κάνει σε μια τέτοια στιγμή: «Nα φύγει, ή να φύγει αφού πρώτα όμως κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να σώσει και να θωρακίσει το Μουσείο». Και τι ζητάει από το υπουργείο, λίγο μετά τη σημαντικότατη βράβευσή της από τη γαλλική κυβέρνηση με το Chevalier dans l’ Ordre national de la Légion d’ Honneur; «Σεβασμό στο έργο. Τουλάχιστον απαντήσεις!»

Αντιλαμβάνομαι ότι το πρόβλημα δεν είναι η φετινή περικοπή κατά 28% στην κρατική επιχορήγηση, αλλά η κλιμακωτή μείωση από το 2012 που έχει οδηγήσει σε μείωση της επιχορήγησης κατά 58%.

Ακριβώς, το πρόβλημα είναι κλιμακωτό. Το μουσείο επιχορηγείτο οριακά όλα αυτά τα χρόνια ώστε να ανταπεξέρχεται στα λειτουργικά έξοδα. Όταν δεχθήκαμε την πρώτη σοβαρή μείωση, εμείς ήδη είχαμε κάνει περικοπές. Δεν χρειαζόταν να μας το πει η πολιτεία αυτό, ζούμε μέσα στην κρίση και αντιλαμβανόμαστε πώς πρέπει να κινηθούμε. Άλλωστε αυτός είναι ο λόγος που οι πρώτες κινήσεις που έγιναν, τουλάχιστον επί της προεδρίας μου στο ΚΜΣΤ, ήταν να αποκτήσουμε διαχειριστική επάρκεια, ISO και ό,τι άλλο χρειαζόταν για να διεκδικούμε ευρωπαϊκά προγράμματα. Και ευτυχώς τα καταφέραμε, γιατί έτσι το μουσείο αυτή τη στιγμή τρέχει προγράμματα και για την ψηφιακή σύγκλιση, για τον εξοπλισμό του, για τη διά βίου μάθηση και βέβαια για το τρίπτυχο της Μπιενάλε (2011-2015).

Τι ζητάτε από την πολιτεία;

Χωρίς τη συγκέντρωση των 500.000 ευρώ το μουσείο δεν μπορεί να συνεχίσει όχι να λειτουργεί με άνεση, αλλά ούτε καν να λειτουργεί καλύπτοντας τις ανελαστικές υποχρεώσεις και δαπάνες του. Η πολιτεία οφείλει κατά τη γνώμη μου να στηρίξει αυτό το μουσείο για πολλούς λόγους: Γιατί παρά την κρίση είναι παραγωγικό, εξωστρεφές, προβάλλει τη χώρα και έχει πετύχει πολλά. Και βεβαίως επειδή το προικοδότησε –έστω και ως θεματοφύλακα– με μια σημαντικότατη συλλογή (τη συλλογή Κωστάκη) η οποία χρίζει προστασίας. Η συλλογή αυτή δεν ανήκει στο μουσείο, όμως το ΚΜΣΤ τη φυλάσσει, τη φροντίζει, τη συντηρεί και πολλά έχουν βελτιωθεί χάρη στα προγράμματα που παίρνουμε για τη συλλογή. Την αξιοποιούμε και ως ανταποδοτικό όφελος, ως εργαλείο επικοινωνίας με μεγάλα μουσεία και ιδρύματα του Κόσμου από το ΜοΜa και το Reina Sofia ως το Beaubourg. Δεν είναι θέμα πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά ένα χαρτί διαπραγματευτικό σε σχέση με την εικόνα της χώρας όταν χρησιμοποιείται σωστά. Ταυτόχρονα λειτουργούμε ως οφείλουμε, ως ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης, αν και κακώς, κατά τη γνώμη μου, η επωνυμία μας αναφέρει μόνο τη λέξη σύγχρονης, θα έπρεπε να είμαστε και μοντέρνας τέχνης. Κατά συνέπεια επικεντρωνόμαστε και στη δημιουργία μιας διεθνούς συλλογής σύγχρονης τέχνης.

Γιατί πιστεύετε ότι βρέθηκε το μουσείο σε αυτό το αδιέξοδο;

Γιατί η πολιτεία δεν εκτίμησε αυτές τις αρετές αλλά και τις ανάγκες του ΚΜΣΤ; Δεν μπορώ να πιστέψω ότι το Υπουργείο Πολιτισμού αδυνατεί να κατανοήσει. Είναι πιθανό να έχει πολλά προβλήματα τα οποία ενδεχομένως αντιμετωπίζει σωρηδόν, χωρίς διάκριση στους εποπτευόμενους φορείς. Ίσως πάλι άνθρωποι σε θέσεις κλειδιά στο σύγχρονο πολιτισμό να έχουν διαφορετική άποψη για την ανάπτυξη και την προσφορά. Ίσως οι ιθύνοντες να μην προλαβαίνουν να ενημερωθούν πραγματικά. Αν και πρέπει να πω ότι εμείς επικοινωνούμε τακτικότατα με το υπουργείο στην προσπάθεια να επιλύσουμε σημαντικά προβλήματα που δεν μπορούν να λυθούν χωρίς την παρέμβαση της πολιτείας, χωρίς να βρίσκουμε τη δέουσα ανταπόκριση. Για παράδειγμα, το Μουσείο Φωτογραφίας, που αποτελεί διοικητικά ιδιαίτερο τμήμα του ΚΜΣΤ, διαθέτοντας έναν κωδικό για την αυτοτελή οικονομική του διαχείριση χωρίς εντούτοις να διαθέτει νομική προσωπικότητα, ήταν υπερχρεωμένο. Πήρε ένα τεράστιο ποσό για να καλύψει τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του, οι οποίες έχουν σοβαρότατες επιπτώσεις και σε μας. Ουσιαστικά του έλυσαν το οικονομικό πρόβλημα, παρά τα πολλά άλλα προβλήματά του, που δεν είναι της παρούσης, χωρίς όμως να λυθεί το βασικό νομικό πρόβλημα που υπάρχει και ταλανίζει το ΚΜΣΤ και έμμεσα το ΥΠΟΑ. Πολλοί ασχολήθηκαν, ακόμη και ο συνήγορος του πολίτη, έγιναν επερώτησεις στη Βουλή, αλλά τίποτε. Έτσι συνεχίζουν να φτάνουν σε εμάς αγωγές για υποχρεώσεις που δεν αφορούν το ΚΜΣΤ, το οποίο και επιβαρύνεται χωρίς να φταίει και χωρίς καν να τελεί εις γνώσιν των προβλημάτων. Δεν καταλαβαίνω για ποιο λόγο υπάρχει αυτή η ολιγωρία. Δεν αντιλαμβάνομαι πώς είναι δυνατόν να μην έχει έρθει μια απάντηση από το αρμόδιο υπουργείο.

Ποιες κινήσεις έχετε κάνει μέχρι τώρα;

Προς το ΥΠΟΑ τα πάντα. Γνωρίζουμε ότι υπάρχει καλή πρόθεση από την πλευρά του υπουργού, εκπεφρασμένη μέσω τρίτων. Αυτό όμως δεν αρκεί. Φτάνουμε στο διά ταύτα στο τέλος του Φεβρουαρίου. Λήγουν κάποιες συμβάσεις που δεν είμαστε σε θέση να ανανεώσουμε. Τα χρήματα που μας δόθηκαν (σ.σ. 500.000 ευρώ) καλύπτουν αποκλειστικά και μόνο τη μισθοδοσία του μουσείου. Και αναρωτιόμαστε: Τι θέλουν; Να κλείσουν το μουσείο; Τι να πω; Δεν μπορώ να φανταστώ ότι θέλουν να κλείσουν έναν υγιή και εξωστρεφή οργανισμό που προσφέρει σημαντικά πράγματα στη χώρα και την πόλη και στη σύγχρονη τέχνη. Ίσως η λογική απάντηση να βρίσκεται στο μυαλό των ιθυνόντων του υπουργείου και στις λύσεις που επεξεργάζονται. Το μόνο που μπορώ εγώ να πω είναι ότι τα μέλη του ΔΣ δεν είμαστε στο μουσείο επειδή είμαστε αργόσχολοι και δεν έχουμε τίποτα καλύτερο να κάνουμε. Είμαστε όλοι άνθρωποι που προερχόμαστε από την ιδιωτική πρωτοβουλία, ενεργοί πολίτες, μπορώ να πω ακόμη και ακτιβιστές. Εγώ εργάζομαι αμισθί, σκληρά, εδώ και 5μισι χρόνια. Το μίνιμουμ που θα ζητούσα δεν είναι ένα ευχαριστώ, αλλά ο σεβασμός σε εμένα, στο ΔΣ, στη διεύθυνση, στους ανθρώπους του μουσείου και στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Και ποια είναι τα επόμενα βήματα που θα κάνετε;

Αντί να καταθέσουμε τα όπλα, γίναμε ακόμα πιο μαχητικοί. Συνεχίζουμε τον προγραμματισμό μας σαν να μη συμβαίνει κάτι, βρίσκουμε απίθανους τρόπους για να συγκεντρώσουμε χρήματα και ξεκινάμε μια διεθνή καμπάνια που λέγεται «Υποστηρίζω το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης» στα ελληνικά, στα αγγλικά, τα γαλλικά και τα ρώσικα. Από πέντε ευρώ μέχρι όσα μπορεί και θέλει ο καθένας να προσφέρει για να μην κλείσει το μουσείο.

Έχετε βάλει όρια, deadline, σε αυτή την προσπάθεια;

Τα όρια έχουν ξεπεραστεί και θα ξεκινήσουμε να απειλούμεθα και με ποινικές ευθύνες. Αυτό που κάνουμε τώρα λέγεται υπέρβαση. Δεν τα βάζουμε εμείς τα deadlines υφίστανται από τις συμβάσεις. Είμαστε σε κομβικό σημείο. Αυτή την εβδομάδα βρισκόμαστε στο Σαράγεβο και συμμετέχουμε στο Winter Festival στο πλαίσιο της ελληνικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συνεχίζουμε σα να μη συμβαίνει τίποτα, με υπέρβαση αντοχών και προσπαθειών. Όμως οι καταληκτικές ημερομηνίες υπάρχουν και τίθενται από άλλους.

*Διαβάστε εδώ συνέντευξη της Κατερίνας Κοσκινά στην A.V. για την Biennάle της Θεσσαλονίκης το 2013. 

Φωτό: Λουκία Μητσάκου