Αντιγόνη Αμανίτου: «Στη ζωή υπάρχουν Ντόναλντ Ντακ και Γκαστόνε»

Με το καλημέρα μπαίνοντας στο σπίτι καταλαβαίνεις ότι εδώ μένουν φιλότεχνοι. Πιάνο, βιβλία, cds και πολλοί πίνακες στους τοίχους. Αργότερα θα μάθαινα ότι της αρέσει να τους αλλάζει θέσεις ανάλογα με τη διάθεσή της. Η Αντιγόνη Αμανίτου μπορεί να μιλάει ως ώριμη, αλλά όταν τη βλέπεις και συζητάς μαζί της έχεις απέναντί σου μια έφηβη. Χειρονομεί ακατάπαυστα, τα μάτια της γελούν ακόμη κι όταν θυμάται δυσκολίες – άσε το ηχόχρωμα της φωνής της, ερωτικό και μαζί μαγκιόρικο, εντελώς, μα εντελώς αναγνωρίσιμο. Επίσης δεν μπορεί να κάτσει ήσυχη... Άλλοτε χύνεται στον καναπέ ως κατακτητής και άλλοτε κάθεται στην άκρη του με την ετοιμότητα αίλουρου. Αυτά που έμαθα τις δύο ώρες που περάσαμε μαζί είναι ότι χάνει συνεχώς το κινητό της κάπου στο σπίτι και ότι είναι τρακαδόρισσα τσιγάρων κι ας το έχει κόψει χρόνια. Η αντίδρασή της όταν την «έπιασε» ο συζυγός της, ο σκηνοθέτης Γιώργος Οικονόμου, να καπνίζει από τα τσιγάρα μου μοιάζει με παιδιού που το έπιασε η μάνα του να τρώει κρυφά σοκολατάκια από τον μπουφέ.

Για την έκθεσή σου έχεις επιλέξει νέους καλλιτέχνες. Αλήθεια, θεωρείς ότι ένας ηλικιακά νέος σημαίνει υποχρεωτικά και νέος στη σκέψη;
Δεν το θεωρώ καθόλου αυτονόητο. Τόσα χρόνια η συναστροφή μου με καλλιτέχνες όλων των ηλικιών μού απέδειξε ότι το σώμα μπορεί να γερνάει αλλά το πνεύμα σε κάποιες περιπτώσεις παραμένει νεανικό, όπως συμβαίνει και το αντίθετο· ένα νεανικό σώμα να «κρύβει» ένα γερασμένο πνεύμα. Ήθελα με αυτή την έκθεση καλλιτέχνες κάτω των 33 ετών, των οποίων τα έργα με κινητοποίησαν συναισθηματικά και αναγνώρισα το ταλέντο τους με τα δικά μου αισθητικά κριτήρια, να έχουν την ευκαιρία να δείξουν στο κοινό τη δουλειά τους. Να τη δείξουν μάλιστα όχι οπουδήποτε αλλά σε μια αίθουσα όπως η i-D Project ARt της Ειρήνης Ντέρου, η οποία είναι απίστευτα ανοιχτόμυαλος άνθρωπος που δεν φοβάται να ρισκάρει. 

Κατάλαβες αν υπάρχει ένας κοινός κώδικας που χαρακτηρίζει τους νέους εικαστικούς;
Αναμφίβολα όλοι θέλουν να αναγνωριστούν και να ζουν ζωγραφίζοντας· όμως, δεν είναι διατεθειμένοι να κάνουν θυσίες. Οι εικαστικοί έτσι κι αλλιώς είναι μια ιδιαίτερη κάστα καλλιτεχνών – σε αυτό δεν καταλήγω εξαιτίας της οργάνωσης της έκθεσης αλλά βάσει των εμπειριών μου στην πορεία της ζωής μου. Λίγο ότι δουλεύουν απομονωμένοι, λίγο ότι ασχολούνται με μια τέχνη που δεν έχει τον ίδιο μαζικό αντίκτυπο που έχουν οι άλλες τέχνες, λίγο ότι η ζωγραφική είναι περισσότερο εσωτερική ανάγκη έκφρασης, όλα αυτά τους δίνουν μια αυτονομία... Το σίγουρο είναι, θα τολμήσω μια γενίκευση, ότι στην κάστα των καλλιτεχνών οι εικαστικοί δεν είναι και οι πιο χαρούμενοι άνθρωποι· αντίθετα με τους μουσικούς. Έχω διαβάσει το βιβλίο μιας ψυχαναλύτριας με τίτλο «Η γυναίκα του ζωγράφου» και είδα μέρος της ζωής μου σε αυτό. Το πώς ένας εικαστικός θέλει να έχει μεν δίπλα του έναν άνθρωπο με προσωπικότητα αλλά αυτό που επιθυμεί είναι να τον υποτάξει. Πάλι γενικεύω, αλλά θεωρώ ότι οι εικαστικοί δεν γνωρίζουν τι σημαίνει συνεργασία και στις προσωπικές τους σχέσεις.

Κάτι θα ξέρεις περισσότερο, όχι μόνο γιατί σπούδασες στην Εcole Nationale des Beaux-Arts στο Παρίσι, αλλά γιατί υπήρξες και πολύ κοντά σε εικαστικούς και συλλέκτες. Takis, Ιόλας, Minas, Τσαρούχης, παρελαύνουν στη ζωή σου. Δεν θέλω να τους χαρακτηρίσεις αλλά θα ήθελα να θυμηθείς κάποια επεισόδια...
Μη με βάζεις να μπαίνω τώρα σε αυτή τη διαδικασία εξόρυξης προσωπικών βιωμάτων. Περίμενε... θα σου πω πώς γνώρισα τον Ιόλα, καθώς ήρθε τώρα ξαφνικά η εικόνα της γνωριμίας. Με είχαν καλέσει σ’ ένα σπίτι την εποχή που σπούδαζα στο Παρίσι. Μπαίνοντας στο σαλόνι όπου υπήρχε αρκετός κόσμος, το βλέμμα μου καρφώθηκε σ’ ένα βελούδινο τυρκουάζ παπούτσι με μια μεγάλη αγκράφα σ’ ένα πόδι που κουνιόταν με νευρικότητα... Μετά ανέβηκαν τα μάτια μου στο πρόσωπο του Ιόλα. Τι απίστευτα sui generis τύπος! Ξέρεις, δεν ήταν μόνο το καλλιτεχνικό του ένστικτο που τον ξεχώριζε· κυρίως ήξερε να διαβάζει τους ανθρώπους. Θυμάμαι ήταν λίγος καιρός που γνωριζόμασταν, όταν μου είπε «εσύ, παιδάκι μου, έχεις πολλά προσόντα αλλά δεν νομίζω ότι θα μπορέσεις να τα βγάλεις πέρα γιατί λες χωρίς φιλτράρισμα αυτό που σκέφτεσαι». Τότε παραξενεύτηκα με τα λόγια του αλλά στη συνέχεια της ζωής μου κατάλαβα ότι είχε δίκιο.

Ακούω ένα παράπονο;
Ως διαπίστωση ήθελα να ακουστεί και όχι ως παράπονο. Πάντως, ναι, μια ζωή τα έλεγα έξω από τα δόντια.

Προσωπικά πάντοτε πίστευα για σένα ότι το πρόβλημα είναι ότι δυσκολευόμαστε να σε χαρτογραφήσουμε. Με σπουδές αρχιτεκτονικής και ψυχολογίας στο Παρίσι, γίνεσαι πρωταγωνίστρια του Κούνδουρου και σε συζητάει όλη η Ελλάδα, παίρνεις βραβείo. Μπορεί να παίζεις σε ταινίες, να πρωταγωνιστείς στο θέατρο, αλλά δεν αισθάνομαι ότι το έκανες με τόση στοχοπροσήλωση, καθώς σύντομα το... γυρίζεις και ξεκινάς να κάνεις πρωτοπόρες για την εποχή τηλεοπτικές εκπομπές. Τώρα περνάς σε ρόλο curator… Αν σε υποχρέωνα να επιλέξεις μόνο μια καριέρα ποια θα ήταν τελικά;
Όλα αυτά είμαι εγώ. Με ό,τι καταπιάστηκα ήμουν ενθουσιασμένη και είμαι ευχαριστημένη. Οπότε τα επιλέγω όλα. Σήμερα όμως που με ρωτάς θα σου απαντούσα με απόλυτη σιγουριά… γιατρός. Αν μπορούσα να ξεκινήσω από την αρχή θα ήθελα να σπουδάσω ιατρική με ειδικότητα ψυχιατρική ή παιδιατρική. 

Αυτό από πού ήρθε;
Ως γιατρός έχεις με τις πράξεις σου ένα πολύ άμεσο αντίκρισμα. Ανακουφίζεις ή σώζεις έναν συνάνθρωπό σου. Γενικά πιστεύω ότι η ενέργεια της καλοσύνης είναι πολύ πιο χρήσιμη ενέργεια από αυτή της κακίας. Όταν μου πρότεινε η Ειρήνη να διοργανώσω την έκθεση, σκέφτηκα πώς θα μπορέσω η ενέργεια που θα σπαταλήσω να πιάσει τόπο; Γι’ αυτό θέλησα να καταπιαστώ, να ανακαλύψω, αν θες, νέους εικαστικούς και να τους ανοίξω τον δρόμο για το κοινό. Θα έχει και ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα όλο αυτό... 

Όλο αυτό κρύβει και ένα άγχος ότι πρέπει να ασχολείσαι πλέον μόνο με ό,τι εσύ θεωρείς ουσιαστικό;
Σίγουρα. Δεν έχω τόσο χρόνο. Μεγαλώνω και αυτό που με ενδιαφέρει είναι η διαδρομή μου να είναι πιο γεμάτη, χωρίς κενά αδράνειας και ανώφελα ξοδέματα. 

Έχεις περάσει από κάποιο χοντρό λούκι για να καταλήξεις σε αυτή την απόφαση;
Ναι, την περιπέτεια υγείας ενός πολύ δικού μου ανθρώπου. Τότε είχα νιώσει ότι έχω φτάσει στον πάτο και δεν πίστευα ότι θα βρω διέξοδο. Τελικά αποδείχτηκε ότι η ζωή είναι πιο δυνατή από εμάς. Έγινε το θαύμα και μπόρεσα να προχωρήσω. Δεν το λέω μοιρολατρικά γιατί πιστεύω και στο συν Αθηνά και χείρα κίνει. Αγαπημένη μου έκφραση είναι: «Κάθε αρνάκι από το ποδαράκι του κρέμεται στον χασάπη». Όμως δεν μπορώ να μη βλέπω ότι στη ζωή υπάρχουν οι Ντόναλντ Ντακ και οι Γκαστόνε.

Σε ποια κατηγορία ανήκεις;
Αναμφίβολα και στις δύο. Υπήρξα και άτυχη και τυχερή. Κακά τα ψέματα· η ζωή είναι συναρπαστική και οφείλουμε να ψάχνουμε και να ανακαλύπτουμε διαρκώς. 

Θα ήθελες να ήσουν πάλι νέα;
Όχι, καθόλου, όμως αν συνέβαινε θα ήθελα να ήμουν πάνω από 35. Αλλά δεν θα ήταν τραγωδία να επιστρέψεις διατηρώντας την πείρα και τις εμπειρίες που έχεις εντωμεταξύ αποκτήσει; Αν είναι να επιστρέψεις, αξίζει να επιστρέψεις ως άγραφο χαρτί.

Συζητώντας με την κόρη σου, πού καταλαβαίνεις το χάσμα των γενεών;
Αυτό που με ξενίζει είναι αυτή η εμμονή με την πολιτική ορθότητα. Δεν μπορείς να πεις κουβέντα χωρίς να σκεφτείς ότι η θέση σου μπορεί και να «θίξει» μια κοινωνική ομάδα ή δεν ξέρω τι άλλο. Για παράδειγμα, είχα εκφράσει τη χαρά μου ότι στις αποκριές θα ήταν πολύ ωραίο να ντύσουμε την εγγονή μου, την κόρη της δηλαδή, ινδιάνα. «Τι λες, μαμά;» η απάντησή της Δάφνης. «Είναι δυνατόν να θέλεις να την ντύσεις Ινδιάνα; Οι Ινδιάνοι είναι φυλή, δεν είναι καρναβάλι». Να σου πω την αμαρτία μου, έμεινα άφωνη με την επισήμανσή της. Επίσης δεν μπορώ να ακούω το κήρυγμα από τους χορτοφάγους «πώς μπορείς και τρως κρέας;». Κι εσύ πώς μπορείς να φοράς δερμάτινα αξεσουάρ; Μου φαίνονται υπερβολικά όλα αυτά και κάποιες φορές αγγίζουν τα όρια του φανατισμού. Πάντως είμαι της φιλοσοφίας ότι οι πράξεις μας πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τον αντίκτυπο που έχουν στον διπλανό μας. Μέχρι εκεί. 

Θα προτιμούσες στον τοίχο απέναντί σου να έχεις φωτογραφία της εγγονής ή το έργο ενός ζωγράφου για τον οποίο κόβεις φλέβα;
Το έργο του ζωγράφου. Γιατί πολύ απλά την εγγονή μου την έχω πάντα στην καρδιά μου και φωτογραφίες της έχω στο πορτοφόλι μου και στο κινητό μου. Άσε που μου αρέσει να μετακινώ τη θέση των πινάκων στο σπίτι μου. (γέλια)

Ακούγοντας το (ευχαριστημένο) γέλιο σου θα ήθελα να θυμηθείς ένα από τα πιο κωμικά ή γελοία επεισόδια που σου έτυχαν.
Αχ, τι μου ζητάς τώρα. Πώς θα φανεί αυτό που θα σου περιγράψω; Οκ, θα στο πω και πρόσεξε πώς θα το γράψεις. Έπαιζα την Αντιγόνη σ’ εκείνη τη φοβερή παράσταση του Τσαρούχη «Επτά επί Θήβας» – άλλος γκουρού, ο Τσαρούχης, και πόσο ευτυχισμένη νιώθω που τον γνώρισα και δούλεψα μαζί του... Αυτή η παράσταση, λοιπόν, είχε ανέβει στη Θήβα. Στη γενική δοκιμή, παρουσία μεγάλου κοινού, ο ηθοποιός που θα έπαιζε τον Πολυνείκη είχε αρρωστήσει οπότε αντικαταστάθηκε από έναν απλό φαντάρο – στην παράσταση συμμετείχαν και κανονικοί στρατιώτες ως κομπάρσοι. Υπάρχει στο κείμενο η περιβόητη σκηνή του θρήνου της Αντιγόνης πάνω από το πτώμα του αδελφού της. Με τις οδηγίες του Τσαρούχη εγώ έπρεπε να πέφτω πάνω στο σώμα του νεκρού, να το χαϊδεύω και να θρηνώ. Καθώς στη θέση του ηθοποιού ήταν ο απλός και... στερημένος φαντάρος, με εμένα από «πάνω» του, ο κακομοίρης ο «νεκρός» έπαθε στύση! Σήμερα μου φαίνεται τόσο αστείο όλο αυτό, αλλά τότε είχα πάθει πανικό. Θυμάμαι να τον κρατάω από τους ώμους γιατί άρχισε να τρέμει και να προσπαθώ μέσα στον θρήνο να μην κλαίω από τα γέλια. Μη σου τύχει. (γέλια)

Info
«Under 33- 2020». Εγκαίνια: 17/12, 18.30. Ως 20/1. i-D ProjectArt: Κανάρη 12, Κολωνάκι, 2103221801, www.idconceptstores.com/project-art

Φωτογραφίες: Θανάσης Καρατζάς