Συνέντευξη με τον Τριαντάφυλλο Βαΐτση, που φτιάχνει γλυπτά από σκιά.
Εκδρομή στην Ξάνθη, ε; Τέλεια! Το ρολόι της κεντρικής πλατείας, το σπίτι-μουσείο του Μάνου Χατζιδάκι, η βόλτα στην Παλιά Πόλη και... φτάσατε στον προορισμό σας. Εκεί, στην Παλιά Πόλη, που ειδικά τα Σαββατοκύριακα αποτελεί πόλο έλξης για βόλτες και περιηγήσεις στα σοκάκια της, ζει ο καλλιτέχνης Τριαντάφυλλος Βαΐτσης και οι Σκιές του. Βρέθηκε στην Ξάνθη να σπουδάζει μηχανικός περιβάλλοντος, άσκησε για κάποια χρόνια το επάγγελμα, αλλά τον κέρδισε η τέχνη.
Και μια πατέντα, μια εφεύρεση, ένα ολόδικό του σύστημα γλώσσας-τέχνης ήταν που τον ανέδειξε στον νούμερο ένα «Σκιώδη» καλλιτέχνη. Όχι μόνο της Θράκης αλλά και της χώρας. Αυτό θα βρείτε, θα δείτε και θα χαθείτε μέσα στο μουσείο που έστησε ο Τριαντάφυλλος: έναν χώρο όπου εκθέτει και «αυτοπαρουσιάζει» τα έργα του, καθώς ο ίδιος προσωπικά ξεναγεί τους επισκέπτες.
Έργα φτιαγμένα από σκιές. Εικόνες, εγκαταστάσεις και καλορυθμισμένοι μηχανισμοί χρόνου και φωτός, άσπρου, μαύρου, αλλά και επίλεκτων χρωμάτων που συνθέτουν την τέχνη του: πορτρέτα, οπτικοποιημένη ποίηση, περιστρεφόμενη γλυπτική, εφαρμογές που θα εντυπωσιάζουν. Δείτε τα και γνωρίστε τον...
Ο ζωγράφος ζωγραφίζοντας, ο φωτιστής φωτίζοντας και ο γλύπτης σμιλεύοντας! Εσύ; Πώς περιγράφεις την τεχνική σου αλλά και το νόημα των έργων σου; Ποια είναι η μετοχή; Σκιά-ζοντας; Δεν υπάρχει, παρεκτός αν μου το δώσεις...
Μπερδεύοντας θα έλεγα! Μπερδεύοντας όλα τα παραπάνω κι ακόμα περισσότερα... Τι εννοώ; Από τη στιγμή που δημιουργώ ένα «γλυπτό», κατά κάποιο τρόπο σμιλεύω. Παράλληλα το φωτίζω και σκιάζοντας μερικές περιοχές ζωγραφίζω, μιας και το αποτέλεσμα είναι μια δισδιάστατη εικόνα στην οποία η σκιά αντικαθιστά το μελάνι. Περίεργο ακούγεται... Κάτι άυλο αντικαθιστά ένα υλικό. Η σκιά είναι ίσως το μόνο «πράγμα» που «δεν υπάρχει», αλλά μπορούμε να το δούμε...
Γλυπτά από σκιά, βέβαια, είναι ό,τι κοντινότερο ως προς το να περιγράψω τη φόρμα και την κατηγορία της τέχνης σου. Με μια φοβερή κατασκευαστική μηχανική, που από ό,τι καταλαβαίνω οφείλεται στο σπουδαστικό σου background: μηχανικός περιβάλλοντος στο Πολυτεχνείο Ξάνθης. Μίλησέ μου για τον δρόμο που πήρες.
Από παιδί αγαπούσα τις τέχνες. Αλλά θες ο κακός σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός, θες το ότι σαν παιδί δεν ξέρεις τι πραγματικά θέλεις, αποφάσισα να σπουδάσω μηχανικός. Το αντικείμενο του μηχανικού περιβάλλοντος μου άρεσε, αλλά το επάγγελμα καθόλου. Κι αναζητούσα, όπως πάντα, διέξοδο στην τέχνη. Το 2010 άρχισα να ασχολούμαι με την τέχνη της σκιάς. Δεν μπορώ να εκτιμήσω το πόσο έχουν επηρεάσει οι σπουδές την καλλιτεχνική μου πορεία, αλλά το σίγουρο είναι πως ο «μηχανικός» είναι κομμάτι μου και μέρος της δουλειάς μου.
Χαρτί, μέταλλο, φως, περίτεχνη ενορχήστρωση πρώτης ύλης αλλά και συγκεκριμένων αντικειμένων και ύστερα… έργο στον τοίχο. Εσωτερικό ή εξωτερικό, τοίχο στον δρόμο. Από την «τέχνη δωματίου» έως τη street art, που δεν είναι μόνο γκράφιτι, άραγε, πού νιώθουν πιο οικεία τα έργα σου;
Το κάθε έργο νιώθει καλύτερα εκεί που του ταιριάζει. Υπάρχουν σκέψεις που μου φωνάζουν «μη με κλείσεις σε τέσσερις τοίχους, θέλω να αναπνέω, να ζήσω ελεύθερα, θέλω το φως του ήλιου». Υπάρχουν και σκέψεις που ζητάνε προστασία. Θέλουν το χάδι τους αυτές οι σκέψεις. Η πληροφορία τους είναι πολύ μεγάλη και δεν πρέπει να χαθεί στα στενά μιας πόλης.
Εκτός όμως από το τι ζητάνε οι σκέψεις, οι συνθήκες (εσωτερικές ή εξωτερικές) και το μέγεθος των έργων καθορίζουν το είδος του υλικού που πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Ο τρόπος εργασίας του υλικού με τη σειρά του, καθορίζει τις λεπτομέρειες που μπορούν να αποδοθούν στη σκιά. Οι φωτεινές συνθήκες του χώρου επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη σχεδίαση ενός έργου και τη δυνατότητα τοποθέτησής του.
Αυτοί και άλλοι παράγοντες συμβάλλουν στη βέλτιστη απόφαση ως προς τον εξωτερικό ή εσωτερικό χώρο.
Βλέποντας τα έργα σου, προσωπογραφίες ή απεικονίσεις ποιημάτων, φιλοσοφίας, ο επισκέπτης του μουσείου σου καταλαβαίνει πως η σκιογλυπτική σου εμπεριέχει μέσα της πέρα από το εικονοκλαστικό και μεγάλη δόση «ιδεών». Μπορείς να μου περιγράψεις τη σύλληψη πρώτα από πλευράς σου της ιδέας και μετά την «εκτέλεσή» της;
Μου αρέσει η φιλοσοφία. Το πρώτο κομμάτι στα έργα μου είναι το περιεχόμενο. Αφού, λοιπόν, συλλάβω το θέμα, κάθομαι και καταγράφω τα μηνύματα που θέλω να περάσω και τους στόχους. Στη συνέχεια μπορεί να αναζητήσω την οπτική απεικόνιση του έργου είτε σχεδιάζοντας από την αρχή ή αναζητώντας τμήματα του έργου σε φωτογραφίες. Αφού οριστικοποιήσω την επιθυμητή εικόνα της σκιάς, επιλέγω το είδος των υλικών, διαστασιολογώ, διαλέγω τη σωστή λάμπα, σχεδιάζω τον κατάλληλο φωτισμό και αρχίζω να χτίζω τη σκιά τοποθετώντας εμπόδια στο φως.
Πώς είναι να δηλώνει κανείς καλλιτέχνης στην Ξάνθη, που αναπόφευκτα γνωρίζω καλά πόσο δύσκολο είναι για κάποιον να βιοποριστεί; Αλλά και να επικοινωνήσει την τέχνη του, να συνδεθεί με την όποια ελληνική σκηνή...
Δύσκολη ερώτηση! Θα μπορούσα να μιλάω ώρες γι’ αυτό το θέμα. Η Ξάνθη, όπως και ο κάθε τόπος, έχει τα θετικά και τα αρνητικά σημεία. Από τη μια, μου παρέχει ένα χαλαρό ρυθμό ζωής που βοηθάει πολύ στο δημιουργικό κομμάτι. Παράλληλα, όντας μια πόλη με αρκετή (για τα δεδομένα) επισκεψιμότητα, ο χώρος μου, το Σπίτι της Σκιάς, δέχεται αρκετό κόσμο, γεγονός που ικανοποιεί εν μέρει τον στόχο του βιοπορισμού.
Από την άλλη, η γεωγραφική και οικονομική θέση της Ξάνθης αποτελούν εμπόδια στην καλλιτεχνική πορεία ενός καλλιτέχνη αλλά και στην εξέλιξη της τέχνης του. Η απόσταση κάνει δύσκολη καταρχάς τη μετάδοση της πληροφορίας της δουλειάς μου, αλλά πολύ περισσότερο τη συνεργασία με ανθρώπους ή φορείς του κέντρου. Γνωρίζω πως μπορώ να κάνω σημαντικά έργα και μεγαλύτερων διαστάσεων από αυτά που έχω κάνει μέχρι στιγμής. Για ποιον όμως θα τα κάνω στην πόλη της Ξάνθης (οικονομική κατάσταση της πόλης) και πού θα τα στεγάσω, στην περίπτωση που τα κάνω για μένα; Ο προσωπικός μου χώρος δεν μπορεί να στεγάσει μεγάλου μεγέθους έργα. Η απόσταση λοιπόν από τα κέντρα των πολιτιστικών εξελίξεων, που ταυτίζονται με τα οικονομικά κέντρα, περιορίζει το ενδιαφερόμενο κοινό και έμμεσα συμβάλλει αρνητικά στη δημιουργικότητα.
Υπάρχουν κάποιοι καλλιτέχνες ομοειδείς, ας πούμε, με εσένα; Που οι «Σκιές» σας συνομιλούν ή αλληλεπιδρούν; Και ποιες είναι οι αναφορές σου ως προς την τέχνη σου, αλλά και ως προς την τέχνη γενικά; Ονόματα, κινήματα, διευθύνσεις, παρακαλώ!
Βεβαίως και υπάρχουν κι άλλοι καλλιτέχνες που ασχολούνται με την τέχνη της σκιάς. Η πρώτη μου επαφή με την τέχνη αυτή ήταν μια εικόνα στο διαδίκτυο. Ένα έργο των Tim Noble και Sue Webster (Άγγλοι), το οποίο ήταν ένα βουνό από αστικά απορρίμματα που φωτιζόμενα από το κατάλληλο σημείο παρήγαγαν ένα ζευγάρι πλάτη με πλάτη. Από τότε άρχισα να ψάχνω αυτή την τέχνη εκτός από τους δύο που προανέφερα: την Kumi Yamashita (είναι από την Ιαπωνία αλλά ζει στη Νέα Υόρκη), τον Βέλγο Fred Eerdekens, τον Rashad Alakbarov από το Αζερμπαϊτζάν, τον Larry Kagan από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Vincent Bal από το Βέλγιο, την Anila Agha από το Πακιστάν (ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες επίσης) και άλλους λιγότερο γνωστούς. Μάλιστα, φέτος, έχω τη μεγάλη χαρά και τιμή να συνεκθέτω με όλους αυτούς, εκτός από τους Tim Noble και Sue Webster, στην έκθεση «Beyond the Shadows» του μουσείου Chimei, στην Ταϊβάν. Κι ακόμα πιο σπουδαίο για μένα είναι το ότι έχουμε γίνει πολύ καλοί φίλοι. Η έκθεση αυτή θα διαρκέσει μέχρι τις 2 Ιουνίου του 2020 και υπάρχει ενδεχόμενο μεταφοράς της σε άλλη χώρα.
Πέρα από την τέχνη της σκιάς λατρεύω τη γλυπτική και τη ζωγραφική. Αγαπημένοι μου καλλιτέχνες είναι οι κλασικά αγαπημένοι Van Gogh, Picasso, Dali και σύγχρονοι Έλληνες όπως Τσόκλης, Παπαγιάννης, Ρόρρης, Takis (που δυστυχώς μας άφησε πριν από λίγο καιρό), Γεωργίου...
Εκτός από τους επισκέπτες του Μουσείου Σκιάς, ταξιδιώτες στην πλειοψηφία τους, που κυριολεκτικά πέφτουν επάνω του στη βόλτα τους στην ξακουστά περίφημη Παλιά Πόλη της Ξάνθης, υπάρχουν άλλοι, «πελάτες» να τους αποκαλέσω; Γιατί τα έργα σου είναι ταυτόχρονα άυλα αλλά και χειροπιαστά. Πού «πουλάς»;
Εκτός από αυτούς που έρχονται στην Ξάνθη και θα πέσουν τυχαία πάνω στο Σπίτι της Σκιάς ή με την ευκαιρία της επίσκεψής τους στην πόλη θα το αναζητήσουν γιατί άκουσαν ή διάβασαν γι’ αυτό, υπάρχουν κι εκείνοι που θα έρθουν στην Ξάνθη για το Σπίτι της Σκιάς. Για να δουν τη δουλειά μου. Και πιστέψτε με, μπορεί να έρθουν κι από πολύ μακριά. Όπως μια οικογένεια που ήρθε από τη Μόσχα στην Ξάνθη μόνο και μόνο για να δουν τη δουλειά μου κι όχι σαν αγοραστές.
Εννοείται βέβαια πως υπάρχει και ενδιαφέρον για αγορά έργων ή κατασκευή εγκαταστάσεων, είτε από φυσικά πρόσωπα είτε από φορείς ή εταιρείες. Υπήρξαν μάλιστα και προσεγγίσεις από πολυεθνικές κολοσσούς, των οποίων τα ονόματα δεν μπορώ να αναφέρω, καθώς τελικά δεν προέκυψε κάποια συνεργασία.
Πώς κοστολογείς ένα έργο σου και πόσο, αν μου επιτρέπεις;
Η κοστολόγηση των έργων είναι πολύ δύσκολη. Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι το περιεχόμενο του έργου, τα υλικά, το μέγεθος, η δυσκολία, η αναγνωρισιμότητα του έργου, και το πού έχει εκτεθεί (όταν πρόκειται για υπάρχον έργο). Σ’ αυτή τη χρονική περίοδο δεν θα έδινα ένα έργο μου σε τιμή χαμηλότερη των επτακοσίων ευρώ.
Πίσω από τις σκιές σου νομίζω πως κρύβεται εκτός από το φως και ο χρόνος. Συνδεδεμένα είναι όλα αυτά, εννοείται, μα περιδιαβαίνοντας το μουσείο, είτε σε πρόσωπα είτε σε ποιήματα-ιδέες που οπτικοποίησες, υπάρχει ο χρόνος και η ιστορία. Μπορείς να μου κωδικοποιήσεις το μήνυμά σου/τους;
Εννοείται πως ο χρόνος υπάρχει στη δουλειά οποιουδήποτε καλλιτέχνη. Αν λοιπόν, μελετήσει κανείς τις δημιουργίες κάποιου, θα διαπιστώσει αλλαγές στον τρόπο έκφρασης και στο περιεχόμενο, οι οποίες προέρχονται από το πέρασμα του χρόνου. Εκτός όμως της φυσικής ροής του χρόνου, στη δουλειά μου, μου αρέσει να παίζω με την έννοια του χρόνου αλλά και μ’ άλλες «διαστάσεις», όπως, για παράδειγμα, ο ήχος. Για να γίνω κατανοητός, υπάρχουν έργα στον εκθεσιακό μου χώρο τα οποία περιστρέφονται και κατά τη διάρκεια της περιστροφής παρουσιάζονται διάφορες εικόνες. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι εικόνες αυτές ακολουθούν ένα σενάριο και στην ουσία τα γλυπτά αφηγούνται μια ιστορία. Μ’ αυτόν τον τρόπο έχει μπει ο χρόνος στα έργα, μιας και υπάρχει εξέλιξη και ροή.
Σχετικά με τον ήχο που προανέφερα ως διάσταση, θα ήθελα απλά να αναρωτηθείτε αν θα προτιμούσατε να κοιτάτε ένα έργο τέχνης με μουσικό background ένα παιδικό τραγούδι ή μια ατμοσφαιρική μουσική... Η μουσική επένδυση - συνοδεία των έργων είναι πολύ σημαντική για μένα. Κι εκτός της «συνοδείας», υπάρχουν ήχοι που παράγονται από κάποια έργα ή αποτελούν μέρος αυτών (χωρίς να παράγονται από το ίδιο το έργο - όπως παράδειγμα μια κραυγή που ακούγεται στο έργο «Ματώνει ο κόσμος»).
Πόσο χρόνο σου παίρνει για να σετάρεις-φτιάξεις ένα έργο;
Ο χρόνος κατασκευής των έργων εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, όπως η λεπτομέρεια του έργου, τα υλικά, το μέγεθος, τη διάθεση κλπ. Έχω δουλέψει έως και 250 ώρες για την κατασκευή. Βέβαια, η εμπειρία μειώνει κατά πολύ τον χρόνο.
Εκτός όμως από το χρόνο κατασκευής υπάρχει και ο χρόνος σκέψης και έρευνας, ο οποίος όμως δεν μπορεί να εκτιμηθεί. Υπάρχουν ιδέες που περνούν εύκολα στο στάδιο της υλοποίησης κι άλλες που τις επεξεργάζεσαι μήνες ή και χρόνια, μέχρι να νιώσεις έτοιμος να ξεκινήσεις.
Η τέχνη σου είναι επίσης και διακοσμητική, παρακαλώ να το εκλάβεις με την καλή έννοια: αντί για μια Μέριλιν σε φωτογραφία ή πίνακα, θα μπορούσα να έχω τη σκιά της- αναπαράσταση σαν στένσιλ στο σαλόνι μου! Υπάρχουν τέτοιες παραγγελίες; Κι αναρωτιέμαι, ο Δήμος Ξάνθης ή κάποιος από τους αρμόδιους του εκεί πολιτισμού, σκέφτηκε ας πούμε πως θα μπορούσες να σετάρεις ακόμα και τον Χατζιδάκι, φερειπείν, σε κομβικό εξωτερικό σημείο της πόλης, που θα λειτουργεί ακόμα και σαν σήμανση για τους επισκέπτες;
Έχω κάνει έργα για ιδιώτες, για συλλέκτες, για μουσεία, για δήμους... Ένα από τα πιο γνωστά μου έργα είναι η σκιά του Νίκου Γκάλη, το οποίο βρίσκεται στο μουσείο της ομάδας μπάσκετ του Άρη, στο Αλεξάνδρειο Μέλαθρο, στη Θεσσαλονίκη. Επίσης, μπορεί να δει κανείς κάποια γλυπτά μου στον Πρωταρά της Κύπρου, τα οποία έγιναν για λογαριασμό της επιτροπής Νεολαίας του Δήμου Παραλιμνίου.
Όσο για το δεύτερο μέρος της ερώτησης θα μου επιτρέψετε να μην απαντήσω...
Τα «γλυπτά της Σκιάς» του Τριαντάφυλλου Βαίτση εκτίθενται στην Παλαιά Πόλη της Ξάνθης, στην οδό Ορφέος 33.
13°
