Sub Rosa: Μία κοιτίδα παρουσίασης της τέχνης του performance στον 3ο όροφο μίας πολυκατοικίας στην οδό Πραξιτέλους
Ακριβώς δίπλα από το πρώην Key, το θρυλικό αθηναϊκό μπαρ που πλέον λέγεται Under The Palm, στον αριθμό 37 της οδού Πραξιτέλους βρίσκεται η είσοδος μίας πολυκατοικίας. Σε ένα διαμπερές διαμέρισμα στον τρίτο όροφο, με θέα τον εντυπωσιακό τρούλο καθώς και τα δύο μαρμάρινα οκτάπλευρα κωδωνοστάσια της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας στεγάζεται ο ένας ανεξάρτητος καλλιτεχνικός χώρος Sub Rosa, που εδώ και ένα περίπου χρόνο αποτελεί μία κοιτίδα του performance στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Ο Macklin Kowal, χορευτής και θεωρητικός με master στη τέχνη του performance από το Σαν Φρανσίσκο είναι ο άνδρας πίσω από το εγχείρημα.
Πρώτη φορά ήρθε στην Ελλάδα το 2015 για ένα συνέδριο πάνω στη θεωρία του χορού που έγινε στο Κέντρο Ελληνικού παρουσιάζοντας μία έκθεση για το έργο της Λενιώς Κακλέα. Εντυπωσιάζεται από την Αθήνα παρά το γεγονός ότι τη βρίσκει σε μία όπως ο ίδιος αναφέρει «πολύ δυνατή συνθήκη, ακριβώς μετά την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος». Νιώθει μία παράξενη ενέργεια στην πόλη, βλέπει τους νέους να παίρνουν πρωτοβουλία και να εφαρμόζουν νέες πρακτικές.
Συνέχισε να επιστρέφει στην Αθήνα ανά τα χρόνια, οπότε σκέφτηκε εφόσον την αγάπησε τόσο να ζήσει μόνιμα εδώ. Συμπτωματικά, την ίδια περίοδο ήθελε να κάνει ένα διδακτορικό και σκέφτηκε να επιλέξει ένα ελληνικό Πανεπιστήμιο, έτσι βρέθηκε να το εκπονεί στις Πολιτικές Επιστήμες στο Αριστοτέλειο το 2017. «Ένιωσα την επιθυμία μέσα από το διδακτορικό μου να προσεγγίσω τα πολιτικά φαινόμενα του σήμερα και συγκεκριμένα την έντονη πόλωση και στην αριστερά και στη δεξιά, που εκφράζεται μέσα από μία ακραία γλώσσα, μονολιθική, που δεν επιδέχεται αμφισβήτησης. Υπάρχουν τόσα διαφορετικά μίση απέναντι σε τόσες ομάδες ανθρώπων, ρατσισμός, ξενοφοβία, σεξισμός, ομοφοβία, ισλαμοφοβία, είναι ένα πολύ τρομακτικό πράγμα με το οποίο οφείλουμε να καταπιαστούμε».
Ωστόσο οι δουλειές που έχουν παρουσιαστεί μέχρι τώρα στο χώρο του Sub Rosa, στον ενάμισι χρόνο λειτουργίας, του δεν εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Είναι κάτι που αφορά τον Macklin στο μέλλον, αλλά για την ώρα αποδέχεται ότι πολλοί Αθηναίο καλλιτέχνες έχουν απαντήσει ήδη σε αυτά τα ερωτήματα μέσω της performance και θέλει να διαφοροποιηθεί προσφέροντας κάτι καινούριο. Νιώθει ότι σαν καλλιτέχνης, αλλά και σαν επιμελητής βρίσκεται στην προνομιούχα θέση να μπορεί αναδείξει μέσω του performance με έναν τρόπο είτε εκκεντρικό και υπερβολικό, είτε πιο ήπιο και εσωτερικό, διαφορετικά πεδία όπως οι κοινωνικές επιστήμες, η φιλοσοφία, ο ακτιβισμός και η πολιτική.
Από την εμπειρία του ιδιοκτήτη του Sub Rosa, αλλά και ως κοινό σε καλλιτεχνικές δράσεις στην Αθήνα προτού ανοίξει το δικό του χώρου, πόσο εξοικειωμένους βρίσκει τους Αθηναίους με το performance; «Νιώθω ότι υπάρχει μια δεκτικότητα, το κοινό είναι ενθουσιώδες. H δομή του Sub Rosa σαν χώρος όπως φαντάζεσαι ενθαρρύνει την πολύ στενή σχέση του κοινού με τον καλλιτέχνη. Όλα συμβαίνουν πολύ κοντά του και οι άνθρωποι το εκτιμούν αυτό. Έχουμε παρουσιάσει μια μεγάλη ποικιλία πραγμάτων εδώ, ανάμεσά τους και πολύ «άγρια» πράγματα, και οι άνθρωποι γούσταραν, ενθουσιάστηκαν. Θυμάμαι μία performance του Andrius Mulokas, ενός Λιθουανού χορευτή και καλλιτέχνη performance τον περασμένο Σεπτέμβρη. Στο μεγαλύτερο κομμάτι της ήταν διαδραστική και υπήρχε πολύ προθυμία. Αυτός ήταν ιδρωμένος, σχεδόν γυμνός, μόνο με ένα εσώρουχο και έκανε έναν πολύ ακροβατικό χορό, πηγαίνει σε ένα αγόρι στο κοινό με ένα βάζο λάδι καρύδας και τον ρωτάει “Θες να κάνουμε kinky πράγματα;”. Έτσι μπλέχτηκαν σε ένα ιδιότυπο μασάζ, ένα κομμάτι της Σελίν Ντιον έπαιζε από πίσω, ήταν πανέμορφο».
Από το 2015 κι έπειτα, ακριβώς την περίοδο που ο Macklin ανακάλυψε την έκρηξη της σύγχρονης τέχνης στην Αθήνα υπάρχει μεγάλη εισροή ξένων καλλιτεχνών στην πόλη μας, κάτι που ενίσχυσε ακόμα περισσότερο η παρουσία της Documenta το 2017. Η συζήτηση μετακινήθηκε πολύ γρήγορα από έναν πρώτο ενθουσιασμό, στον προβληματισμό για το ποιοι είναι οι λόγοι που οι ξένοι καλλιτέχνες επιλέγουν την Αθήνα για να ζήσουν και να δημιουργήσουν και τι σημαίνει αυτό για τους ντόπιους εικαστικούς. Όντας ένας από αυτούς, αν και δε δραστηριοποιείται ως καλλιτέχνης, αλλά ως ένας ξένος άνθρωπος που τρέχει ένα χώρο στην Αθήνα και προσπαθεί να συσπειρώσει μία κοινότητα, αυτή του performance, ο Macklin συμμερίζεται την περιρρέουσα ρητορική.
«Ναι, είναι φθηνότερα να ζεις, ο καιρός είναι καλός και πέρα από τους παράγοντες αυτούς είναι και μία πολύ ωραία στιγμή για τη σύγχρονη τέχνη στην Αθήνα, υπάρχει ένας ενθουσιασμός που πυροδοτεί τους καλλιτέχνες. Οι ντόπιοι συνδέονται πολύ γρήγορα με τους ξένους καλλιτέχνες και αυτό τους τραβάει εδώ. Δεν ξέρω όμως πως θα ήταν να δουλεύω μόνος προσπαθώντας να προωθήσω τη δουλειά μου σαν ξένος καλλιτέχνης στην Αθήνα, θεωρώ πως θα ήταν πολύ δύσκολο. Εξαρτάται βέβαια ποιον δρόμο θέλεις να διαλέξεις, αν είναι των μεγάλων γκαλερί και των μουσείων φαντάζομαι θα ‘ναι δύσκολο, όπως ακριβώς είναι και για τους Έλληνες καλλιτέχνες. Από την άλλη υπάρχει μία αφθονία ανεξάρτητων χώρων στην Αθήνα, καθώς και πλατφόρμες ή πρωτοβουλίες. Αυτός νιώθω ότι είναι ο πυρήνας της σκηνής».
Ο Macklin διαβεβαιώνει πως δεν βλέπει την Αθήνα σαν μία “bedroom community”, δηλαδή σαν μία περιοχή όπου, αφού περάσει ο ενθουσιασμός του καινούριου, εκεί γύρω στη δεκαετία, όπου κανείς δε θα συνεισφέρει στην τοπική αγορά και κουλτούρα και απλώς θα διαμένει εδώ, όπως συνέβη με τη γενέτειρά του το Σαν Φρανσίσκο. Δημιούργησε το Sub Rosa δίχως χρονικό ορίζοντα. «Δε θα ‘θελα να δω να ανακυκλώνονται συνεχώς οι άνθρωποι και κανείς να μην μένει αρκετά ώστε να αφήσει το αποτύπωμά του. Ελπίζω να δω χώρους με διάρκεια σε αυτή την πόλη, που να προτείνουν συνεχώς κάτι διαφορετικό».
Στο Sub Rosa παρουσιάζονται περίπου 20 performance το χρόνο. Για την επόμενη σεζόν ο Kowal θέλει να εστιάσει το ενδιαφέρον σε καλλιτέχνες που συνδυάζουν το performance με visual art, χορό και ψηφιακά μέσα. Παράλληλα έχει την επιθυμία να φέρει στην Αθήνα καλλιτέχνες από τα Βαλκάνια τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Αν και δεν έχει ακόμα τους απαραίτητους πόρους, προσδοκεί την έναρξη ενός διαλόγου ανάμεσα στους Έλληνες καλλιτέχνες και τους «γείτονές» τους, όπως αναφέρει.
«Είναι μία ευκαιρία να μιλήσουμε για τις κοινές μας εμπειρίες και ιστορικά αλλά και στο σήμερα, ειδικά σε μία στιγμή όπως αυτή όπου ο εθνικισμός ανεβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο. Δες τη Βόρεια Μακεδονία για παράδειγμα, δε θα ήταν ενδιαφέρον και χρήσιμο για κάποιον το να φέρεις έναν Σκοπιανό καλλιτέχνη στην Αθήνα και το ανάποδο; Να μοιραστούμε πρακτικές performance, για παράδειγμα σατιρικές ή πολιτικές ή φιλοσοφικές, όχι σε ένα ρομαντικό επίπεδο του στιλ “Κοίτα πόσο μοιάζουμε!”, αλλά σαν ουσιαστικό διάλογο».
Ο Macklin Kowal μένει τον τελευταίο καιρό «στην άκρη του Παγκρατίου», του αρέσει πολύ να περπατάει μέσα από τον Εθνικό Κήπο για να φτάσει στο sub Rosa και απολαμβάνει τα μαγαζιά εκείνα όπου μπορεί να απολαύσει μία μπύρα και μεζέ, όπως το καφενείο Ήβης στου Ψυρρή και μπαρ σαν το Au Revoir όταν ο καιρός δεν ενδείκνυνται για τραπεζάκια έξω. «Μ’ αρέσει πολύ η τοπογραφία της Αθήνας, μου θυμίζει πολύ την Καλιφόρνια το περιβάλλον τριγύρω, είναι πολύ παρόμοιο με αυτό που έβλεπα μεγαλώνοντας».
18°
