Κατερίνα Κοσκινά: «Έκριναν το έργο μου ελλιπές αλλά αυτό θα συνεχίσει ο διάδοχός μου»

Το 2017, ένα άρθρο του BBC απορούσε εάν η Αθήνα θα καταφέρει να πάρει τη σκυτάλη από το Βερολίνο ως η νέα πρωτεύουσα μοντέρνας τέχνης της Ευρώπης. Αφορμή γι’ αυτή την ενθρόνιση αποτέλεσε η έκθεση του καλλιτέχνη Michael Landy στη Διπλάρειο Σχολή. Το 2017 το ΕΜΣΤ «κατέλαβε» με τη συλλογή του το Ιερό της σύγχρονης τέχνης, το Μουσείο Φριντεριτσιάνουμ στο Κάσελ της Γερμανίας, συμμετέχοντας στην Ντοκουμέντα 14. Το 2018 το ΕΜΣΤ ήταν υποψήφιο ως Νέος Καλύτερος Ετήσιος Πολιτιστικός Προορισμός στην Ευρώπη (New Culture Destinations of the Year). Τα Leading Culture Destinations 2018 επέλεξαν το ΕΜΣΤ ως έναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς προορισμούς της Ευρώπης για τη μέχρι τώρα πλούσια δραστηριότητά του τόσο στην Αθήνα όσο και στο εξωτερικό και το κατέταξαν στους φιναλίστ. Είμαστε στο 2019 και τα νέα από το πολιτιστικό μέτωπο δεν είναι μάλλον και τόσο καλά. Επιστολές, δηλώσεις, φωνές, ασυνεννοησία, προσβολές-επανάληψη.

Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν είναι από εκείνα τα υπουργεία που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στις κεφαλίδες των κειμένων που αναρτώνται στο time line μας. Ούτε με τη θετική χροιά των ειδήσεων ούτε με την αρνητική. Οι εξελίξεις στο ΕΜΣΤ με την απομάκρυνση της διευθύντριάς του κυρίας Κατερίνας Κοσκινά, το περιστατικό με τον Δρομέα του κυρίου Κ. Βαρώτσου, η κατάσταση με τους διευθυντές στο Φεστιβάλ Αθηνών και το Εθνικό Θέατρο. Σχεδόν μουδιασμένοι παρακολουθούμε μέρα με τη μέρα ανθρώπους να «ξηλώνονται» από τη θέση τους, να διαμαρτύρονται, να διαφωνούν. Το Υπουργείο Πολιτισμού βρίσκεται στο επίκεντρο αλλά η κατάσταση μοιάζει να έχει ξεπεράσει την αντίστοιχη επί Φαμπρ τρία χρόνια πριν, αφού πλέον δεν μπορούμε να πούμε ότι μιλάμε για ένα μεμονωμένο περιστατικό.

Ο καλλιτεχνικός κόσμος έχει ξεσηκωθεί. Ο πολιτικός κόσμος έχει «χαντακωθεί» στις υπουργικές καρέκλες του. Την ίδια ώρα, άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους, το έργο τους και εντέλει την αξιοπρέπειά τους στο βωμό του εντυπωσιασμού. Όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που ο χώρος της Τέχνης και του Θεάτρου στην Ελλάδα γνωρίζει παγκόσμια αναγνώριση. Παραστάσεις όπως αυτή των «Ορνίθων» σε παραγωγή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ανεβαίνουν –έπειτα από πρόσκληση- στη Νέα Υόρκη. Εκατομμύρια κόσμου επισκέπτονται καθημερινά τα Μουσεία μας, ενώ προς μεγάλη μου έκπληξη έμαθα από την πρώην Διευθύντρια του ΕΜΣΤ ότι ακόμα και «μισάνοιχτο» Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης είχε αξιόλογο αριθμό επισκεπτών.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι κάνουμε κάτι σωστά. Παρόλα αυτά συνεχίζουμε, μικροπολιτικά, να κάνουμε κάτι λάθος.

Το όνομα της Κατερίνας Κοσκινά το τελευταίο διάστημα βγαίνει πολύ ψηλά στην αναζήτηση του Google. Δυστυχώς, ο λόγος δεν έχει να κάνει με το έργο της ως Διευθύντρια του ΕΜΣΤ αλλά με την απομάκρυνσή της από αυτό. Παρόλα αυτά, επειδή το να επιρρίπτεις ευθύνες στους άλλους είναι το μόνο εύκολο –σε αυτή τη χώρα και σε κάθε άλλη– ζητήσαμε από την ίδια να μας εξηγήσει τόσο τις εξελίξεις όσο και τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτές.

Για κάποιον που δεν έχει ιδέα, πώς θα φτιάχνατε τη «σκαλέτα» των γεγονότων που σχετίζονται με την απομάκρυνσή σας από το ΕΜΣΤ;
Η δική μου θητεία έληξε με ανακριβείς ή και αναληθείς ισχυρισμούς δεκαπέντε ήμερες πριν ολοκληρωθεί. Μιλάμε για μια θητεία κατακερματισμένη, αφού είχε δοθεί σε ανισόποσες δόσεις. Υπήρξε σαφής προσπάθεια απαξίωσης του έργου και της προσωπικότητάς μου από στόματος Υπουργού. Έχω γνωρίσει από το ’88 όλους τους υπουργούς Πολιτισμού και συνεργαστεί στενά με το ΥΠΠΟΑ από προηγούμενα μου πόστα, μέσω του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου οικονομικά και εν συνεχεία, εθελοντικά, για πάνω από έξι χρόνια ως Πρόεδρος του ΔΣ του ΚΜΣΤ και Διευθύντρια της Μπιενάλε Θεσσαλονίκης. Πάντα χωρίς κομματικό πρόσημο και εξάρτηση. Σοκαρίστηκα όταν η απομάκρυνσή μου ανακοινώθηκε ουσιαστικά στις εφημερίδες και έγινε προσωπική επίθεση από υπουργικά χείλη, την ημέρα που οργανώθηκε η ετήσια απολογιστική συνέντευξη τύπου. Βέβαια, υπήρχε προηγούμενο, πάλι σε συνέντευξη τύπου, όταν ανακοινώναμε την έναρξη των δραστηριοτήτων μας στο νέο κτίριο το 2016, από τον τότε αναπληρωτή υπουργό.

Κρίνοντας σήμερα τα πράγματα από απόσταση, το μόνο που μπορώ πια να υποθέσω, είναι πως αναζητήθηκε μια δικαιολογία, αδιάφορα από το αν θα  προσέβαλε την επαγγελματική μου υπόσταση.

Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι μπορεί να συνέβη κάτι τέτοιο;
Κάποιος έπρεπε να χρεωθεί την ευθύνη εφόσον το Μουσείο δεν ανοίγει. Άπαντες όμως γνωρίζουν πως ένα μουσείο δεν μπορεί να ανοίξει χωρίς πιστώσεις και χωρίς προσωπικό. Αυτά είναι θέματα που την τελευταία λέξη και βέβαια την ευθύνη έχει το υπουργείο. Η Διεύθυνση του Μουσείου επισημαίνει, εισηγείται στο ΔΣ π.χ. τον προϋπολογισμό, και αυτό με τη σειρά του, αν τον εγκρίνει, τον αιτείται από την εποπτεύουσα αρχή. Τα κονδύλια δε που σχετίζονται με αυτά τα ζητήματα έρχονται αποκλειστικά από την Πολιτεία. Και χορηγία να βρει κάποιος, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη της μισθοδοσίας του προσωπικού και τα λειτουργικά του έξοδα. Επειδή λοιπόν είναι πιο εύκολο να πετιέται το μπαλάκι των ευθυνών σε άλλους, αυτό πιστεύω ότι έγινε στην περίπτωσή μου.

Αλήθεια, όμως, γιατί το ΕΜΣΤ δεν έχει κατορθώσει έως σήμερα να ανοίξει κανονικά; Σε ποιον θα αποδίδατε εσείς την ευθύνη;
Στο ότι η πολιτεία φαίνεται να έχει άλλες προτεραιότητες. Δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την τέχνη, ειδικότερα τη σύγχρονη. Δεν αναγνώρισε ποτέ ούτε τη δύναμή της ούτε τη συμβολή της στη συλλογική μας ταυτότητα. Αν συνέβαινε αυτό, το ΕΜΣΤ θα είχε ήδη ανοίξει. Διότι, παρά τις καθυστερήσεις, ό,τι ήταν απαραίτητο να γίνει από πλευράς Μουσείου, είχε γίνει. Εκκρεμούσαν κάποιες εγκρίσεις και η αναγκαία χρηματοδότηση από το Υπουργείο. Το πρώτο ήρθε, το δεύτερο ποτέ, αν και ήταν υπεσχημένο. Κατά την άποψή μου, η έλλειψη κρατικής χρηματοδότησης ευθύνεται και για το ότι δεν έγιναν τα εγκαίνια τον Δεκέμβρη του 2018, όπως είχαμε αρχικά υπολογίσει και ανακοινώσει. Πρόθεσή μου ήταν να ανοίξει πλήρως το ΕΜΣΤ πριν το τέλος της μετ’ εμποδίων και νομικών αγώνων ολοκλήρωσης της θητείας μου. Αυτά που σας λέω αποδεικνύονται. Εντωμεταξύ, το Μουσείο λειτουργούσε από το 2016 μερικώς, αλλά σταθερά, είχε προγραμματισμό και προγραμματισμένες επωφελείς μελλοντικές συνεργασίες και θα μπορούσε μετά το άνοιγμά του να αυτοχρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό. Το υπουργείο ήταν απολύτως και επίσημα ενήμερο για όλα αυτά, όπως και για τις δυσκολίες.

Άρα φέρει κατά τη γνώμη σας το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης;
Το υπουργείο είναι κάτι απρόσωπο. Είναι λοιπόν θέμα ανθρώπων, πολιτικής βούλησης γενικότερα και ειδικά. Αν διαβάσετε προηγούμενες συνεντεύξεις μου, θα διαπιστώσετε ότι το λέω από την αρχή ανελλιπώς. Αν το Μουσείο δεν μπόρεσε να ανοίξει πλήρως από το 1997, έστω το 2000 που άρχισε να δραστηριοποιείται, μέχρι το 2014, πώς θα μπορούσε να ανοίξει σε μια περίοδο κρίσης, όντας ανολοκλήρωτο ακόμη κτιριακά και ανέτοιμο διοικητικά; Το ΔΣ, οι εργαζόμενοι και εγώ πήραμε την απόφαση να προχωρήσουμε όσα εξαρτιόνταν από εμάς, για να αιτιολογήσουμε τον ρόλο μας εκεί και τον μισθό μας, ακόμη και χωρίς την απαιτούμενη οικονομική υποστήριξη. Το Υπουργείο από το 2017 υπόσχονταν τέτοια αύξηση προϋπολογισμού, που να μπορέσει να λειτουργήσει πλήρως. Μέχρι που έφυγα, δεν είχε φθάσει. Αν η Πολιτεία δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τα υπόλοιπα, ίσως να έπρεπε να αναβληθεί το άνοιγμα. Υπήρχε και η δικαιολογία της κρίσης. Σε κάθε περίπτωση έπρεπε να αποφασίσει κάτι. Δεν έπρεπε να σέρνεται άλλο το ΕΜΣΤ γιατί 1 ή 2 εκατομμύρια, όταν από το ΕΣΠΑ είχαν δοθεί πάνω από 34. Η καθυστέρηση είναι φθορά. Άλλωστε, ποια χώρα, ακόμη και σε κρίση, αδυνατεί να διαθέσει 2 εκατομμύρια για τη λειτουργία ενός Εθνικού της Μουσείου, αν το θεωρεί σημαντικό; Αυτό μόνο αιτηθήκαμε από το Υπουργείο. Ο εξοπλισμός και η εφαρμογή των μελετών θα καλύπτονταν από το Ίδρυμα Σ. Νιάρχος.

Το 2016, στη διάρκεια της διαπραγμάτευσής μας για συνεργασία με την Documenta 14 είχα δει και τον πρωθυπουργό και τον παρακάλεσα να επισκεφθεί το ΕΜΣΤ, ώστε να αποκτήσει ίδιαν αντίληψη. Ήταν πολύ θετικός, οργανώθηκε μάλιστα η επίσκεψή του, αλλά μεσολάβησε κάτι σοβαρό και αναβλήθηκε. Ανεξαρτήτως αυτού, θεωρώ ότι το βάρος πέφτει στο αρμόδιο Υπουργείο, από τα το οποίο τα τελευταία 4 χρόνια πέρασαν 4 υπουργοί και κανείς δεν κατάφερε να εξασφαλίσει στο ΕΜΣΤ αυτό το κονδύλι. Με τηνέγκριση ενός Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων που υπεβλήθη, μόλις έφθασα εκεί, τον Δεκέμβριο του 2014, καλύψαμε παρελθόντα χρέη, επιβιώσαμε και με πολλή δουλειά, επιπλέον δραστηριοποιηθήκαμε.

Όταν ένα υπουργείο περιμένει πόρους αποκλειστικά από το ΙΣΝ, όταν αδυνατεί να δώσει πιστώσεις στο Μουσείο, την ίδια στιγμή που ξοδεύει αφειδώς χρήματα για άλλους σκοπούς και θεάματα, τότε το ενδιαφέρον του είναι μάλλον υποκριτικό και η αδυναμία εκταμίευσης του αιτούμενου από το Μουσείο προϋπολογισμού προσχηματική.Τότε είναι και ευκολότερο να καταλάβει κανείς γιατί φταίει ο διευθυντής ή γιατί ο υπουργός πειραματίζεται για την ανάδειξη καλύτερου ή ακυρώνει διαδικασίες, εκθέτοντας ανθρώπους που ο ίδιος επέλεξε.

Υπαινίσσεστε ότι όλα ήταν κατασκευασμένα στην περίπτωσή σας;
Η ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή. Η υπουργός αφού θεώρησε τη θητεία μου αποτυχημένη γιατί έτσι φέρεται να «πληροφορήθηκε από τις υπηρεσίες της …» και αφού φρόντισε να το ανακοινώσει δημόσια μαζί με την απόφασή της για αλλαγή της μεθόδου επιλογής διευθυντού –φυσικά πριν με συναντήσει και χωρίς να απαντήσει ποτέ στις ενημερώσεις που της είχα στείλει σχετικά με την κατάσταση και τις εκκρεμότητες του Μουσείου–, προχώρησε σε ανοιχτή πρόσκληση ενδιαφέροντος, οι όροι της οποίας δεν ταυτίζονται εν πολλοίς με τους όρους και τις προϋποθέσεις που ο ιδρυτικός νόμος του μουσείου προβλέπει. Διόρισε μια επιτροπή –αποκλειστικά από άνδρες, η θέση δυο εκ των οποίων εξαρτώνταναπό την ίδια– που κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι συμμετέχοντες είναι «λίγοι», δηλαδή ανεπαρκείς, γιατί δεν προσκόμισαν πτυχία ξένων γλωσσών, αυτά που απαιτούνται και από τους τμηματάρχες του ΥΠΠΟΑ. Υπό το σκεπτικό της κ. Ζορμπά και της επιτροπής ούτε ο πρωθυπουργός θα έπρεπε να είναι σε αυτήν τη θέση, επειδή τα Αγγλικά του, στην αρχή τουλάχιστον, δεν ήταν άριστα και δεν γνωρίζουμε αν έχει πιστοποιητικό γλωσσομάθειας και δεύτερης γλώσσας. Παρωδία...

Ωστόσο, όποιος αναλάβει την ηγεσία του Μουσείου θα συνεχίσει τη δική σας δουλειά.
Ακριβώς, αυτοί που  θα ανοίξουν το μουσείο θα χρησιμοποιήσουν τη δική μου μουσειολογική μελέτη, η οποία για να εγκριθεί και να πατήσουν σε αυτήν και οι υπόλοιπες μελέτες και για να συμπληρωθεί στα προαπαιτούμενα του Ιδρύματος Σ. Νιάρχος, πέρασε από σαράντα κύματα. Δούλευα ασταμάτητα, αν και δεν γνώριζα αν θα μείνω ή θα φύγω. Μου ζητήθηκε νέα, μελέτη, την κατέθεσα. Μπήκαμε στην Ημερήσια Διάταξη του Συμβουλίου Μουσείων, μας έβγαλαν και έληγε η ατυπική θητεία μου, αφού πλησίαζε η λήξη της θητείας της προκατόχου μου. Δεν έλαβα τη νόμιμη τετραετή θητεία, αλλά παράταση αμφίβολης νομιμότητας, και μου ζητήθηκε να ακολουθήσω και να συμπληρώσω την μη εγκεκριμένη σε τελικό στάδιο της κ Α. Καφέτση. Το έπραξα και αυτό, ξαναπήγαμε στο Συμβούλιο Μουσείων, όπου μου είπαν ότι θα ήταν καλύτερα και για λόγους ηθικής τάξης να κάνω μια νέα μελέτη. Την ετοίμασα, ξαναπήγα και τελικά εγκρίθηκε ομόφωνα. Εντωμεταξύ ανέμενα την απόφαση του ΣτΕ, όπου είχα προσφύγει. Τα αναφέρω για να καταλάβετετις συνθήκες εργασίας μου στο ΕΜΣΤ. Δεν μιλώ για τα χρέη, τις διοικητικές εκκρεμότητες που έπρεπε να ολοκληρωθούν κλπ. Ταυτόχρονα εξέταζα τη δυνατότητα να ανοίξει έστω το μισό κτίριο, για να έχει δραστηριότητα, χωρίς πόρους και με θυσίες από το ελάχιστο προσωπικό του και ταυτόχρονα να κινηθεί η συλλογή στο εξωτερικό, για να προετοιμάσουμε το έδαφος για την πλήρη λειτουργία του και την ένταξη του στη διεθνή κοινότητα και τη συνείδηση των Ελλήνων πολιτών. Ήταν εξουθενωτικό, αλλά ενδιαφέρον και συγκινητικό συνάμα. Και τα καταφέραμε, και μάλιστα καλά αφού μόνο από τον Νοέμβριο του 2016 μέχρι το τέλος του 2017 μεταξύ Αθηνών και εξωτερικού είχαμε 2.000.000 επισκέπτες στις δράσεις και τις εκθέσεις μας.

Εντυπωσιακός αριθμός, για να μην έχει τη στήριξη του Υπουργείου...
Όσο και να ακούγεται περίεργο, το ΥΠΠΟΑ δεν προέβαλε καν την έκθεσή μας στο Κάσελ στη Ντοκουμέντα 14. Όλα αυτά είναι αποτυπωμένα στα ΔΤ και στο σάιτ του Μουσείου, κυρίως και ευτυχώς στη συνείδηση και τη μνήμη κάποιων αρκετών ανθρώπων και σε πολλά διεθνή περιοδικά και σάιτ. Εντέλει, θεωρήθηκα άχρηστη αλλά η δουλειά μου είναι ικανοποιητική, αφού θα χρησιμοποιηθεί για το άνοιγμα του ΕΜΣΤ. Και αναρωτιέμαι, ποιος νόμος προβλέπει την τοποθέτηση μεταβατικών διευθυντών και αναπληρωτών μεταβατικών διευθυντών, μη αμειβομένων; Και καλά η υπουργός, ο κ Δ. Αντωνακάκης όμως πώς θα ένιωθε αν είχε σχεδιάσει ένα έργο και του έλεγαν: κύριε, δεν κρίνεστε εσείς επαρκής, αλλά η μελέτη σας είναι και αποφασίσαμε να την εφαρμόσει η κ. Κοσκινά. Για να μην αναφερθώ στη συνάδελφο, κυρία Συραγώ Τσιάρα.

Φαντάζομαι έχετε αναρωτηθεί πολλές φορές μέχρι σήμερα γιατί μπορεί να συνέβησαν όλα αυτά. Έχετε καταλήξει κάπου;
Μη ρωτάτε εμένα. Κοιτάξτε, δεν πάσχω από σύνδρομο καταδίωξης και νομίζω ότι έχω φήμη σοβαρού ανθρώπου και επαγγελματία. Οδηγούμαι στο συμπέρασμα ότι το μουσείο πρέπει για προφανείς λόγους να ανοίξει ενδεχομένως πριν τις εκλογές. Εγώ, όπως σας είπα, δεν είμαι ούτε υπήρξα κομματικά οργανωμένη ή ευνοημένη. Έχω δουλέψει με όλους, αλλά ομολογουμένως αρκετά μοναχικά και χωρίς κολακείες. Υποθέτω ότι αυτό δεν λογίζεται ως προσόν.

Διακρίνετε πολιτική σκοπιμότητα ή πρόκειται για κακή διαχείριση από μέρους της υπουργού;
Δεν γνωρίζω την υπουργό. Αρχικά είχα μια καλή εντύπωση για αυτήν, όπως και πολύς κόσμος. Δεν μπορώ όμως να αποδώσω τέτοιες κινήσεις μόνο στην ίδια. Το να θέλεις σε ελάχιστο χρόνο να κάνεις μεταρρύθμιση στον χώρο του πολιτισμού, αγνοώντας τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε κάθε βιαστική αλλαγή και κυρίως υποτιμώντας τους ανθρώπους που ασχολούνται με αυτόν, μπορεί να υποκρύπτει αλαζονεία, έπαρση, ματαιοδοξία, αλλά μπορεί και να γίνεται στο πλαίσιο σχεδίου που αφορά μικροπολιτικές και μάλλον σπασμωδικές ενέργειες. Τι κρίμα που δεν γίνεται αντιληπτό ότι τουλάχιστον ο πολιτισμός θα έπρεπε να εξαιρεθεί από αυτού του τύπου την αντιμετώπιση της πολιτικής και να αποτελεί εθνικό κεφάλαιο.

Τι στάση κράτησαν το ΔΣ και οι συνεργάτες σας σε όλα αυτά;
Είναι μια δύσκολη και επώδυνη ερώτηση. Καταρχάς το παρόν ΔΣ είναι το δεύτερο κατά τη διάρκεια της θητείας μου. Όπως γνωρίζετε, τα ΔΣ και ο διευθυντής έχουν κοινό στόχο και είναι και οι δύο όργανα διοίκησης. Οι διαφορές στις απόψεις δεν είναι πάντα αρνητικές. Αντίθετα μπορεί να είναι και χρήσιμες, γιατί ευνοούν την πολυφωνία, διευρύνουν τον διάλογο και οδηγούν σε σωστότερες αποφάσεις. Το τοπίο άλλαξε ριζικά με την τοποθέτηση του νέου ΔΣ. Εξεπλάγην πολλές φορές, χωρίς όμως να θεωρήσω ότι συμβαίνει κάτι κακό. Κατάλαβα ότι τα πράγματα ακολουθούν άλλους δρόμους πέρσι το καλοκαίρι, όταν το Υπουργείο, προφορικά και ανεπίσημα, με την ανοχή του ΔΣ, και εν αγνοία μου, αποφάσισε τη λειτουργία μιας «ομάδας» για να «διευκολύνει» τον διευθυντή στο έργο του με το πρόσχημα της έγκρισης της δωρεάς. Κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σαν Διευθυντήριο. Δεν θα ήθελα να σας μιλήσω για το κλίμα και τα αποτελέσματα. Θα περιοριστώ στην έκπληξή μου από τη στάση του ΔΣ, κυρίως του Προέδρου, με τον οποίο είχαμε άριστη συνεργασία μέχρι τότε. Έκτοτε, παρατήρησα αναβολή αποφάσεων σε εισηγήσεις μου, απουσία αντίδρασης, με 1-2 εξαιρέσεις, όταν είδε να με χρεώνουν με πράγματα που ήξεραν πως ήταν αναληθή, όπως να μου καταλογίζονται ευθύνες για έλλειψη σχεδίων και μελετών που γνώριζαν ότι υπήρχαν ή γιατί δεν μπορούσαν να έχουν γίνει. Σιωπή και για την κατάθεση προϋπολογισμών που οι ίδιοι είχαν προσυπογράψει και υποβάλει στο υπουργείο.

Άρα κρίνοντας εκ του αποτελέσματος τώρα πια, ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος των συναδέλφων σας στο περιστατικό;
Την εύλογη αμηχανία της αρχής διαδέχθηκε για άλλους η προληπτική απόσταση ασφαλείας, ένδειξη ανασφάλειας και φόβουκαι γι’ αυτό ενδεικτική και της κατάστασης στην οποία ζούμε. Από άλλους είχα μια ισχνή υποστήριξη. Άλλοι πάλι είδαν την απουσία διεύθυνσης ως ευκαιρία, με στόχο την ανέλιξη σε προσωπικό επίπεδο. Είδα και τη δουλειά μου πρόσφατα ως μαγιά σε προτάσεις άλλων. Πράγματα γνωστά και κατανοητά ως ένα βαθμό. Όμως υπήρξαν και υποστηρικτές και μια ισχυρή  κινητοποίηση κυρίως από το εξωτερικό, σε συναδελφικό και κλαδικό επίπεδο, όπως από το CIMAM (Επιτροπή των Μουσείων και Συλλογών Σύγχρονης Τέχνης) του  ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων). Πολύ πρόσφατα αντέδρασε συλλογικά και η Εταιρεία Ελλήνων Τεχνοκριτών για την εξέλιξη στο θέμα χαρακτηρισμού ως άγονης της διαδικασίας για την ανάδειξη Διευθυντού από την πρόσκληση ενδιαφέροντος. Η μη αντίδραση θα ήταν αποδοχή της ανεπάρκειας ολόκληρου του κλάδου. Ωστόσο, οι διεθνείς ενώσεις και ο Τύπος αντέδρασαν πιο γρήγορα και αποφασιστικά και βλέπω ότι μετά τις τελευταίες εξελίξεις του Δρομέα και τις υπόλοιπες απαξιώσεις των διευθυντών άλλων πολιτιστικών οργανισμών υπάρχει μια γενικευμένη κατακραυγή.

Θεωρείτε ότι το περιστατικό με τον Δρομέα επισκίασε το δικό σας;
Δεν θα το έλεγα. Ίσως το αντίθετο. Ήταν προκλητικό και ο κόσμος άρχισε να αναρωτιέται και για τις προηγούμενες και για τις πρόσφατες κινήσεις της υπουργού. Αποδείχθηκε πως η απαξίωση και η διάψευσή μου δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό, μια κακή στιγμή. Φάνηκε ότι ένας υπουργός προσπαθεί να χαρακτηρίσει ψεύτες, ανθρώπους που δεν έπεσαν ξαφνικά από το πουθενά, που έχουν μια ιστορία. Δραστηριοποιούμαστε χρόνια και εδώ και εκτός Ελλάδος και είμαστε γνωστοί, πριν υπουργοποιηθεί η κ. Ζορμπά. Αν ο κ.  Κ. Βαρώτσος δεν είχε την τύχη να συναντήσει κατά την έξοδό τους από το γραφείο της υπουργού την ελληνική ομάδα της φετινής μπιενάλε Βενετίας, δεν θα είχε απόδειξη ότι η συνάντηση έγινε όντως.

Ποια είναι η γνώμη σας για τα πρόσφατα περιστατικά στο Φεστιβάλ Αθηνών και το Εθνικό Θέατρο, σχετικά με την απομάκρυνση των διευθυντών τους;
Παρακολουθώ να δημιουργούνται συνεχώς εντάσεις μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και των Οργανισμών που εποπτεύει. Με τις πρόσφατες εξελίξεις στα Φεστιβάλ και το Εθνικό Θέατρο, το υπουργείο δείχνει να ακολουθεί πολιτική δύο μέτρων και δύο σταθμών. Κάποιοι διευθυντές επιβραβεύονται με παραμονή στη θέση τους ή με προσωρινούς, χρήσιμους μεταβατικούς διορισμούς, και κάποιοι τιμωρούνται και αποπέμπονται, ανεξαρτήτως έργου και αποτελέσματος, και μάλιστα χωρίς καν να έχει διασφαλισθεί η απρόσκοπτη λειτουργία των οργανισμών, δηλαδή χωρίς να έχουν επιλεγεί νέοι διευθυντές. Τελευταία αυτό πήρε διαστάσεις επιδημίας. Είναι, κατά τη γνώμη μου, άκομψες, για να το πω ευγενώς, οι κινήσεις του Υπουργείου ως προς τη διαχείριση και «απίδαλες» ως πολιτική. Αυτό είναι ανησυχητικό, ειδικότερα σε μια στιγμή που ο σύγχρονος πολιτισμός πάει να σηκώσει κεφάλι στη χώρα μας, υποστηριζόμενος ουσιαστικά τις περισσότερες φορές αποκλειστικά από τους ίδιους τους ανθρώπους του και όχι από το κράτος. Γνωρίζω και τους δύο διευθυντές και έχω συνεργαστεί μαζί τους. Τους σέβομαι και θαυμάζω το έργο τους.

Υπογράψατε το petition των «Διεθνών Αοράτων Ελλήνων» το οποίο μέχρι σήμερα ξεπερνάει τις 800 υπογραφές. Πώς νιώθετε που έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις το συμβάν
Υπέγραψα, αν και έχω κάποιες επιφυλάξεις σε σχέση με τον τρόπο που έχει διατυπωθεί το ψήφισμα, τον πραγματικό σκοπό που υπηρετεί και διαφωνώ με την αναφορά που γίνεται στο Φεστιβάλ επί Φαμπρ. Το σημαντικό είναι ότι είναι μια συλλογική αντίδραση, γι’αυτό και κοινοποίησα το ψήφισμα. Θα έχει τώρα πάνω από 900 ψήφους και μεταξύ δε αυτών υπάρχουν και οι υπογραφές κάποιων πολύ σημαντικών για την τέχνη ανθρώπων.

Ποια θα είναι η επόμενή σας κίνηση;
Η διεκδίκηση της αλήθειας μέσω νόμιμων διαδικασιών. Είναι θέμα αυτοσεβασμού και αξιοπρέπειας. Άλλωστε, σε μια περίοδο που επικρατεί η λογική του «τίποτε δεν θα αλλάξεις αυτήν τη χώρα», «κάτσε στα αυγά σου», «δεν σε συμφέρει» κλπ, θεωρώ υποχρέωσή μου να διαφοροποιηθώ, ακόμη και με τον κίνδυνο να επιβεβαιωθούν οι άλλοι. Και νιώθω υποχρέωση να μην αφήσω αμαχητί να επικρατήσει αυτός ο τρόπος. Για μένα και για τους άλλους. Επαγγελματικά, για την ώρα είμαι άνεργη.

Ποιο προβλέπετε ότι θα είναι το μέλλον του Μουσείου;
Θα ανοίξει ελπίζω. Κουτσά στραβά θα ανοίξει. Το θέμα είναι όμως πώς θα ανοίξει. Ας κάνω μια παρομοίωση. Το ΕΜΣΤ είναι ένας πολυτραυματίας με μακρά ανάρρωση. Δεν είναι έγκλημα όταν φθάνει κοντά στην πλήρη ίαση, να του διακόπτεται η φαρμακευτική αγωγή και η φυσιοθεραπεία; Αυτό συνέβη. Τέλος πάντως, άλλα αι βουλαί των ιθυνόντων. Θα ανοίξει λοιπόν, μάλλον βιαστικά, για να εξυπηρετήσει κάποια πιεστικά κομματικά συμφέροντα. Θα έχει χάσει ευκαιρίες, προγραμματισμένες συνεργασίες και κυρίως θα έχει κερδίσει σε αμφισβήτηση και διεθνές ενδιαφέρον, όχι θετικά για το περιεχόμενο και το ρόλο του, αλλά αρνητικά για τον τρόπο που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα τα μουσεία και οι άνθρωποι του χώρου από τους πολιτικούς ταγούς. Έτσι, θα ακυρωθούν και οι προσπάθειές μου. Οι αδυναμίες, λοιπόν, θα κρυφτούν προσωρινά κάτω από το χαλί των εγκαινίων, για τον επόμενο. Το θέμα όμως δεν είναι τα χαλιά και οι παράτες. Το θέμα θα έπρεπε να είναι η ουσιαστική στήριξή του και η ορθή λειτουργία του.