Art Goes West

Αναμμένες μηχανές πλοίων που περιμένουν να σαλπάρουν. Ροδάκια από βαλίτσες ταξιδιωτών που ταράζουν τα πεζοδρόμια, τους πεζόδρομους και τις πολλές πλατείες της πόλης. Ποτέ άλλοτε δεν έτυχε να μείνω στην Πάτρα παραπάνω από όσο χρειάζεται για να πάρω το πλοίο της γραμμής και να φύγω. Δεν έτυχε να ακούσω τους ήχους της πόλης που καλώς ή κακώς δίνει την εντύπωση ότι ζει όλο το χρόνο στους πολιτιστικούς ρυθμούς της διοργάνωσης του πετυχημένου καρναβαλιού. 

Μέχρι που γνώρισα τον Κλεομένη Κωστόπουλο, ίσως τον πιο πεισματάρη και αποφασισμένο Πατρινό εικαστικό και εκπρόσωπο της μη κερδοσκοπικής αστικής οργάνωσης, Art in Progress. Το όνειρό του ήταν να στήσει μια διεθνή έκθεση εικαστικών Τεχνών στην Πάτρα - την πρώτη του είδους της στη Δυτική Ελλάδα. Μιλούσε με το ίδιο πάθος τόσο για το όνειρο όσο και για τις αντιξοότητες του εγχειρήματος. Οι δεύτερες ήταν ομολογουμένως περισσότερες και πιο δυνατές. Το πιστεύω του ήταν ότι ενεργοί πολίτες με πείσμα μπορούν να ξεπεράσουν τις όποιες οικονομικές ή γραφειοκρατικές αγκυλώσεις.

Τελικά το πέτυχε κι ας μου φάνηκε εμένα βουνό και ουτοπικό. Και το συνέχισε φέτος διπλασιάζοντας τα πάντα: τους καλλιτέχνες, τους εθελοντές, τους εκθεσιακούς χώρους και φυσικά το πείσμα για να γίνει το RE-culture ένας θεσμός στην Πάτρα. Αυτή τη φορά πήγα να δω από κοντά το RE-culture της Πάτρας και τη δυναμικής της πόλης. Δεκατέσσερις επιμελητές,140 καλλιτέχνες από την Ελλάδα, την Αυστρία, τη Γερμανία, τη Νορβηγία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Σουηδία και την Ολλανδία.

Το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Εικαστικών Τεχνών της Πάτρας θα διαρκέσει δύο μήνες. Παράλληλα με τις εκθέσεις θα τρέχουν καθ' όλη τη διάρκεια εκπαιδευτικά προγράμματα με τα οποία η συμμετοχή των πολιτών γίνεται ακόμα πιο έντονη.

Δύο ώρες πριν από τα επίσημα εγκαίνια όλα φαίνονται όπως πάντα σα να είναι και να μην είμαι έτοιμα. Στην Αγορά Αργυρή της παλιάς πόλης, δίπλα στο λιμάνι και στη συνεχή κίνηση των ΚΤΕΛ, συναντώ τον Κλεομένη μαζί με τους καλλιτέχνες από το εξωτερικό. Η ζέστη είναι αφόρητη: «Φέτος ήταν διπλάσιες οι συμμετοχές των Ελλήνων καλλιτεχνών, τετραπλάσια η συμμετοχή από το εξωτερικό και εξαπλάσια η δουλειά από όλους εμάς σε σχέση με πέρυσι. Και πείσμα, πολύ πείσμα για να συνεχιστεί η πιο καθαρόαιμη ιδιωτική πρωτοβουλία σε πολιτιστικό επίπεδο που έχει επιχειρηθεί ποτέ στην Πάτρα. Η κινητήριος δύναμη ήταν η συμμετοχή του κόσμου στο re-culture 1. Αυτή μας έπεισε ότι οι δυνατότητες σε ανθρώπινο δυναμικό και θέληση στην Πάτρα μπορούν να ξεπεράσουν κάθε γραφειοκρατικό εμπόδιο και αγκύλωση σε επίπεδο είτε τοπικής αυτοδιοίκησης είτε σε πολιτειακό επίπεδο. Τα πάντα βασίστηκαν σε πρωτοβουλίες ιδιωτών, ενεργών πολιτών, στην εθελοντική εργασία και στο πείσμα ότι θα περάσει το δικό μου. Η πολιτική της περιφέρειας της Δυτικής Ελλάδας ήταν καταστροφική. Κονδύλια σημαντικά έχουν κατακρεουργηθεί με μια άναρχη και πάντα λαϊκίστικη προσέγγιση προς τον πολιτισμό. Η μίμηση και κυρίως η κακή μίμηση καταστρέφει τον πολιτισμό».

Το RE- culture 2 έχει ως κύριο κορμό τις εικαστικές τέχνες και δορυφόρους αυτών από όλες τις μορφές τεχνών που υπάρχουν σήμερα. Μέχρι στιγμής οι προτεινόμενες εικαστικές παρεμβάσεις προέρχονται από τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες της ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, κατασκευές video art, video dance, light installation, performance, street art, εικαστική όπερα, happening, κ.ά.

Olson Fren Scott, "Great eye sight" (Σουηδία)

Μία από τις προσπάθειες του Art in Progress είναι μέσα από το RE-culture 2 να συμπεριλάβει και άλλες μορφές τέχνης, εκτός των εικαστικών, όπως: θέατρο, χορό, φωτογραφία, μουσική, ποίηση, κινηματογράφο, αρχιτεκτονική αλλά και θεωρητικές συναντήσεις. Οι καλλιτέχνες, οι επιμελητές και οργανωτικές επιτροπές που θα συμμετέχουν στα projects εργάζονται για ένα πραγματικά δημιουργικό και πρωτότυπο φεστιβάλ όχι μόνο για τον ελληνικό χώρο αλλά και για το διεθνές πολιτιστικό περιβάλλον.

Wretman Asa, "Confused", (Σουηδία)

«Οι καλλιτέχνες από το εξωτερικό εντυπωσιάστηκαν. Πολύ απλά γιατί περίμεναν λιγότερα», μου λέει ο Κλεομένης Κωστόπουλος και συμπληρώνει, «οι απαιτήσεις τους από την Ελλάδα είτε λόγω κάποιων στερεοτυπικών ιδεοληψιών είτε λόγω κρίσης ήταν συντηρητικές. Διοργανωτικά λοιπόν εντυπωσιάστηκαν και το γεγονός ότι υπήρχαν καλλιτέχνες από πολλά μέρη λειτούργησε και κάπως ανταγωνιστικά αλλά στο πλαίσιο ενός υγιούς ανταγωνισμού».

Στα εγκαίνια ο κλιματισμός δεν δούλευε, αλλά όλοι οι φορείς μαζεύτηκαν στην αίθουσα για να χαιρετήσουν ένα πολιτιστικό γεγονός, για το οποίο λίγοι έβαλαν το χέρι στην τσέπη αλλά σε πολλούς άρεσε. Όταν στο βήμα της αίθουσας ανέβηκαν οι εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και της πολιτείας οι φράσεις «στην Ελλάδα της κρίσης» και «στην εποχή των άκρων της κρίσης» χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον. Κάτι που έχει αρχίσει να γίνεται από βαρετό έως ενοχλητική δικαιολογία για όλα.

(Franzen Ylva Wilhelmina, "Heavy Spirits", Σουηδία)

Μέχρι που μίλησε η Μαρία Μαραγκού, καλλιτεχνική διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, το οποίο συμμετέχει στο RE-culture 2.

(αρ. Μαρία Μαραγκού)

«Δεν φοβάμαι την κρίση. Η κοινότητα της τέχνης είχε πάντα κρίση, διότι οι άνθρωποι της εξουσίας δεν έδωσαν ποτέ βαρύτητα στο κομμάτι των εικαστικών. Ίσα-ίσα η παρούσα κρίση μάς διασώζει από την τέχνη-θέαμα. Αυτό που είχαμε υποστεί επί δύο δεκαετίες με τους Ιάπωνες συλλέκτες, την τέχνη-χρηματιστήριο και επίδειξη. Σήμερα πιο ταπεινά και πιο ειλικρινά οι εικαστικές τέχνες είναι μια αλήθεια υ προσεγγίζουν το παρόν και μακάρι και το μέλλον».

Τους δεκάδες εθελοντές που δούλεψαν εκπροσώπησε στα εγκαίνια η Λίλα Γιαννιώτη, 24 ετών στην πτυχιακή στον επιστημονικό τομέα της Μουσειολογίας. Μου είπε ότι το πρώτο RE-culture, το έζησε ως επισκέπτρια ενός πολιτιστικού γεγονότος στην Πάτρα. Το δεύτερο το έζησε κυριολεκτικά από την αρχή προσφέροντας εθελοντική εργασία από τον Φεβρουάριο:

«Όταν κάνεις κάτι που αγαπάς, γίνεσαι αυτομάτως δημιουργικός. Πληρώνεσαι μέσα από εμπειρίες αδιαφορώντας για οποιοδήποτε χαρτί που αναγράφει ένα ποσό. Είδα στην πράξη πόσο απέχει η θεωρία από την πράξη. Έμαθα τι σημαίνει να σου εξηγούν το λάθος και όχι να στο υποδεικνύουν. Δουλέψαμε ακατάπαυστα. Μας βγήκε η μέση να ξεχορταριάζουμε το παρατημένο Σκαγιοπούλειο Ίδρυμα. Η Πάτρα έχει ευαισθησίες. Εκθέσεις σαν το RE-culture την κάνουν μια πόλη πιο ανοικτή και ανεκτική. Όλα τα παιδιά της ηλικίας μου θέλουμε κάτι παραπάνω από την Πάτρα».

(Σκεπετζή Χρυσούλα, "Παιδικός φόβος, παιδικά όνειρα)

Μετά τα εγκαίνια ακολούθησε το πάρτι στο Σκαγιοπούλειο Ίδρυμα - ένα κτίριο κόσμημα για την Πάτρα, το οποίο παρέμενε κλειστό και ανεκμετάλλευτο για χρόνια. «Δεν ξέρω γιατί αλλά δεν το πίστευαν στην Πάτρα ότι καταφέραμε να πάρουμε αυτό το χώρο για τις ανάγκες της έκθεσης», μου λέει ο Κλ. Κωστόπουλος. Το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι η όλη η γειτονιά έχει κατακλύσει το χώρο. Όλες οι ηλικίες είναι εκεί και ζουν το γεγονός. Γιαγιάδες λένε η μία στην άλλη: «Πάμε πίσω να δούμε περφόρμανς» και πιτσιρικάδες αντιμετωπίζουν τις βίντεο εγκαταστάσεις ως παιχνίδι και γουστάρουν.

(Αλέξανδρος Πλωμαρίτης & Αλεξία Φάλλα, "Συνοδοιπόροι")

(Τζανάκου Μαρία, "Sweet Substitute")

Την επομένη των εγκαινίων συνάντησα τον Κλεομένη Κωστόπουλο στα Δημόσια Λουτρά Πατρών - τον τρίτο εκθεσιακό χώρο. Δεν μπόρεσα να μην παρατηρήσω ότι είναι στην οδό Δ. Γούναρη - εκεί που δίπλα στη Αστυνομία είναι τα γραφεία της Χρυσής Αυγής και που πολλές φορές έχουν απασχολήσει τα ΜΜΕ για την Πάτρα. Και αναρωτήθηκα γιατί το τρίπτυχο μότο της έκθεσης είναι "Φτώχεια-Αλληλεγγύη-Έξοδος": 

(Καπανίδου Κωνσταντίνα, "Mostly Polished and Painted") 

«Αν και απολύτως επίκαιρες λέξεις-εξ ου κι επελέγησαν- λειτουργούν και σε ένα άλλο επίπεδο. Η φτώχεια δεν είναι κατ' ανάγκη οικονομική είναι κυρίως πολιτιστική. Και οι εικαστικές τέχνες μπορούν να δείξουν τον δρόμο προς την έξοδο από την πολιτιστική φτώχεια και να ξυπνήσουν στους πολίτες το αίσθημα της αλληλεγγύης σε διαπροσωπικό επίπεδο. Ο πολιτισμός είναι μια γέφυρα. Θέλουμε να μη γκρεμιστεί αυτή η γέφυρα πολιτισμού και επικοινωνίας που χτίσαμε ανάμεσα στην Πάτρα και τους καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι εικαστικές τέχνες μπορούν να αποτελέσουν γέφυρα σεβασμού και κατανόησης ανάμεσα σε διαφορετικότητες. Προβάλλεται έτσι ως ανάγκη η σύνδεση της εικαστικής παραγωγής με θέματα που αφορούν την ίδια τη ζωή και τις εμπειρίες των πολιτών».