Συναντιόμαστε στο κυλικείο του Ωδείου, μιας και μετακόμισε εδώ φέτος, στους δύο βασικούς του χώρους, η Art Athina 2018. Από το βάθος έρχεται μια μουσική περίεργη, όμποε, πιάνα και κρουστά, αφού παραδίπλα μελετούν και προβάρουν οι σπουδαστές, που όμως την ακομπανιάρουν οι θόρυβοι από τις καφετιέρες που χτυπούν παγωμένους εσπρέσο και τα ψυγεία που ανοιγοκλείνουν για παγωτά και χυμούς - πρώτες βοήθειες για το καλοκαίρι που ήδη κοχλάζει. Θα είναι άραγε τόσο καυτή και η φετινή φουάρ; Ιδού η απορία, αλλά και η αιτία της συνέντευξης. Αλλάζοντας ημερομηνίες αλλά και τόπο, μιας και το Φάληρο όπου στεγαζόταν είναι πια παρελθόν, η Art Athina 2018 υπόσχεται πως αυτό που θα παρουσιάσει φέτος, επιτέλους, τη βάζει σε μια ρότα, που και μόνο λόγω downtown τοπόσημου την αναβαθμίζει στο σημαντικότερο εικαστικό γεγονός του φετινού αθηναϊκού καλοκαιριού. Αλλά και εξαιτίας ενός φιλόδοξου και αναδομημένου προγράμματος, που εμπλουτισμένο με νέα topics έρχεται για να παρουσιάσει κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτά που ήδη ξέραμε. Το φωτάκι rec έχει ήδη ανάψει...
Έχετε άγχος;
Εννοείται. Μεγάλο! Είναι σαν να είμαι μια ανεξάρτητη κιουρέιτορ που στήνει μια μεγάλη ομαδική έκθεση. Μόνο αν τη δω να συμβαίνει, τότε θα μου φύγει. Έστω και σε ένα μεγάλο ποσοστό από το συνολικό που είχα στο μυαλό μου, όταν την οραματιζόμουν. Έχει όμως ανεβεί και ο πήχης. Μπορεί σε τετραγωνικά μέτρα το Ωδείο να είναι μικρότερο από το γήπεδο του Taekwondo, αλλά έχει ανέβει ο αριθμός συμμετοχών σε γκαλερί και εκθέτες. Και ειδικά μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των ξένων που συμμετέχουν. Αυτό το διεθνές, ας το πούμε, άνοιγμα ήταν και ο στόχος μου από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα την Art Athina. Το εκτόπισμα δηλαδή της έκθεσης, το κύρος της και η σύνδεσή της, με το να έρθουν, όπως και έρχονται φέτος, με γκαλερί που συμμετέχουν στην Art Basel ή το Fringe. Γκαλερί από Ηνωμένες Πολιτείες και Βέλγιο, Γαλλία, Βρετανία, Πορτογαλία και Γερμανία. Συν φυσικά με την ελληνική σκηνή. Γι’ αυτό και, πέρα από τον τόπο, αλλάξαμε και τις ημερομηνίες διεξαγωγής της. Συμβαίνει τώρα, μέσα στο ελληνικό καλοκαίρι, οι συλλέκτες δηλαδή, που έρχονται ούτως ή άλλως για διακοπές στην Ελλάδα, μπορούν επίσης εκτός από τα νησιά, πριν ή μετά, να επισκεφτούν και την Art Athina. Εξού και ο χρόνος, που είναι ο Ιούνιος.
Πώς κινηθήκατε; Με ποια λογική ή επιδιωκόμενο στόχο; Και προπάντων με ποια καλλιτεχνικά κριτήρια κάνατε κρούση στις γκαλερί;
Παρακολουθώ και την εθνική μας σκηνή αλλά και το πεδίο των γκαλερί του εξωτερικού, οπότε, ταυτόχρονα, όταν βλέπω κάτι εδώ αλλά και έξω αυτομάτως κάνω τις απαραίτητες ζεύξεις. Ως ένας ανεξάρτητος επιμελητής που στήνει μια μεγάλη ομαδική έκθεση, όπως σας είπα, ξέρεις τι ταιριάζει στο νόημα και το περιεχόμενο που θέλεις να δώσεις στα πράγματα. Και προπάντων, όπως και πέρσι που δώσαμε το στίγμα μας με ένα ξεκαθάρισμα κι έναν σκελετό δράσης, έτσι και φέτος, αλλά πολύ καλύτερα, καθώς είχαμε περισσότερο χρόνο, θέλαμε η Art Athina να μην έχει κλίμα «εμποροπανήγυρης». Καλλιτεχνικά να έχει ένα ξεκάθαρο προφίλ. Και να τρέχει όλο τον χρόνο κι όχι μόνο τις τέσσερις μέρες που διαρκεί...
Υπάρχει κάτι από την εμπειρία της Documenta 14 που το κρατήσατε σε αυτή την αθηναϊκή μετά-Documenta εποχή;
Ναι. Όχι παγιωμένες αντιλήψεις, αλλά ως και την τελευταία μέρα πριν ανοίξει η έκθεση ακόμα και το πρόγραμμα να τελεί σε συνθήκη under construction. Αυτό ήταν το μάθημα που πήραμε από την Documenta. Και πως η όλη διοργάνωση, όσο εκλαϊκευμένο κι αν ακούγεται, θα πρέπει να μοιάζει με μια μεγάλη γιορτή.
Υπάρχουν ονόματα καλλιτεχνών ή «θεάματα» που θα παρακινήσουν τον κόσμο και θα αυξήσουν την προσέλευση;
Θα δούμε γκαλερί και μεγάλα ονόματα του εξωτερικού, που θα εκθέσουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Αλλά είναι το πρόγραμμά μας που είναι φοβερά εμπλουτισμένο. Το «Workspace», φερ’ ειπείν, είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά. Να έρθουν δηλαδή, να μείνουν για δυο μήνες, να δουν, να εμπνευστούν και να παρουσιάσουν έργα τους καλλιτέχνες που θα φιλοξενηθούν και στα περίπτερα των γκαλερί που τους παρουσιάζουν. Ναι, αυτό με ενθουσιάζει. Ένα residency με τη βοήθεια του Athens Culture Net του Δήμου. Όπως και το «Educational Program». Για πρώτη φορά σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ιωάννη Φ. Κωστόπουλου και με τη Σχολή Καλών Τεχνών, προσπαθήσαμε να μειώσουμε την απόσταση ανάμεσα στους φοιτητές και τις γκαλερί. Της αγοράς με τη γνώση, και τη γνώση της σχολής με τη γνώση της αγοράς. Τι ακολουθεί για τους νέους καλλιτέχνες μετά την αποφοίτηση; Πώς θα φτιάξουν το πορτφόλιό τους, πώς να διαχειριστούν τη δουλειά τους; Οι γκαλερί τους εξηγούν τον τρόπο που δουλεύουν, μα και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες των γκαλερί μπαίνουν στο παιχνίδι και τους συμβουλεύουν με βάση την πείρα τους. Έβλεπα ένα φάντασμα άγνοιας να πλανιέται στην Καλών Τεχνών. Που όχι μόνο το διώχνουμε αλλά κι όλη αυτή η εμπειρία από πλευράς νέων καλλιτεχνών θα κωδικοποιηθεί και σαν έντυπη έκδοση. Η εικαστικός Χριστίνα Νάκου και η ιστορικός τέχνης Δάφνη Κουρή, που το συντόνισαν, έκαναν ένα μικρό θαύμα!
Έχετε σπουδάσει Πολιτιστική Διαχείριση;
Ναι, στο Πάντειο, «Βελτσάκι» ήμουν, στην τελευταία φουρνιά που τον είχαμε καθηγητή. Οπότε έπλασε το μυαλό μου με όλη αυτή την περιδίνηση σε φιλοσοφία και αισθητική θεωρία...
Κι η πρώτη έκθεση που σας συγκλόνισε; Ποια ήταν, σε ποια γκαλερί;
Ήταν στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Μια ομαδική, μα εμένα με συγκλόνισαν κάτι μικρά καδράκια του Poka Yo. Έπαθα την πλάκα μου, και μάλιστα του το είπα κάποτε, όταν του έκανα συνέντευξη. Νομίζω πως με βοήθησε πολύ στην εξέλιξή μου, καθώς και το ότι μόνη μου αποφάσισα, πέρα από το να ταξιδεύω και να παρακολουθώ, ή να επισκέπτομαι τους καλλιτέχνες στα στούντιό τους, να ασχοληθώ και με τη δημοσιογραφία. Έγραφα γι’ αυτά που έβλεπα, γκούγκλαρα με μανία για ό,τι διάβαζα, ήθελα να μάθω τα πάντα...
Ίσως αυτός δηλαδή να είναι και ο λόγος που βλέπω στις ενότητες περιεχομένου και το «Art Athina Open Studios»...
Ναι, οι καλλιτέχνες που ζουν και εργάζονται στην Αθήνα, ένα Σάββατο κάθε μήνα από τον περσινό Οκτώβρη έως και φέτος τον Μάιο, εφόσον η γκαλερί τους συμμετέχει στη φουάρ, είχαν τα στούντιό τους ανοιχτά για συλλέκτες νεαρής ηλικίας.
Πιστεύετε πως για να κάνει κάποιος τέχνη, πρέπει να υποφέρει από τραύμα ή έλλειψη;
Δεν μου αρέσουν οι αρνητικά φορτισμένες λέξεις. Πετριά θα έλεγα, πετριά θα πρέπει να έχει φάει. Αλλά και να διαθέτει θράσος και τόλμη για να εκτεθεί, να βγάλει προς τα έξω αυτήν τη διαφορετική ευαισθησία με την οποία τοποθετείται επί της πραγματικότητας. Να βρει τον τρόπο και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσει προκειμένου να το εκφράσει.
Υπάρχει τέχνη χωρίς συλλέκτες;
Εδώ θίγετε ένα τεράστιο θέμα, αυτό δηλαδή του κοινωνικού ρόλου του συλλέκτη. Αυτού που δεν αποκτά το έργο για να το κλειδώσει στην ντουλάπα του, αλλά το δείχνει. Ναι, τότε, όταν το δείχνει, υπάρχει τέχνη. Στο VIP πρόγραμμα της Art Athina 2018 θέλω αυτό ακριβώς: διευθυντές μουσείων, συλλέκτες, γκαλερίστες, επιμελητές, να ξεναγηθούν αλλά και να ωσμωθούν αναμεταξύ τους.
Υπάρχει μια ενιαία αφήγηση στη φετινή έκθεση ή καλείστε να διαχειριστείτε μια γλυκιά χαοτική εντροπία;
Δεν τα πάω καθόλου καλά με το χάος! Κουτάκια, κουτάκια, κουτάκια! Έτσι λειτουργώ. Εκτός αν με τη λέξη «χάος» εννοείτε την πολυφωνία, τότε ναι, είμαστε πολυφωνικοί. Το κεντρικό πρόγραμμα, συν τις παραπάνω ενότητες που προανέφερα, αλλά προσθέστε και το Feature, μια ενότητα που επιμελείται η Άρτεμις Μπαλογιάννη με άλλες δέκα γκαλερί από το Λονδίνο, τη Γλασκώβη, το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Αφιέρωμα στο σουηδικό και το ιταλικό ντιζάιν, βίντεο σε συνεργασία με το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, τα Talks, που είναι ένας κύκλος συζητήσεων μεταξύ σημαντικών προσωπικοτήτων σε επιμέλεια της Κατερίνας Νίκου, και φυσικά το βραβείο σε συνεργασία με την Copelouzos Art Museum. Για πρώτη φορά θα υπάρχει βραβείο που θα συνοδεύεται και από χρηματικό έπαθλο δέκα χιλιάδων ευρώ, που θα απονεμηθεί σε έλληνα καλλιτέχνη που συμμετέχει στην Art Athina για το σύνολο του έργου του.
Μιας και είπατε για το «Talks», δεν είναι ωραίο που πάλι συζητάμε αλλά και συζητούν και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες αναμεταξύ τους για την τέχνη;
Είναι απαραίτητο να είναι όλα υπό συζήτηση. Το πολιτικό, το κοινωνικό, το ανθρωπιστικό, οι αναθεωρήσεις και το διαρκές ψάξιμο.
Κι αν έπρεπε να διαλέξετε ένα ταγκ, όπως ας πούμε το «Learning from Athens» που είχε η Documenta, ποιο θα βάζατε για την Art Athina 2018;
Ω, αφήστε μη σπάσει ο διάολος το ποδάρι του...
Radiohead; Κάτι σε... «Meeting People Is Easy»;
Καλοκαίρι σκέτο. Ταγκ καλοκαίρι.
11°
