Η νέα Μπιενάλε της Ρίγας στη Λετονία, η RIBOCA όπως αποκαλείται, άνοιξε τις πόρτες της πρώτης διοργάνωσής της πριν από λίγες μέρες, παρουσιάζοντας τον εντυπωσιακό αριθμό των 90 καλλιτεχνών, σε 7 διαφορετικούς χώρους της πανέμορφης art nouveau πόλης της Βαλτικής. Ανάμεσά τους ο Νίκος Ναυρίδης, ο Στέλιος Φαϊτάκης και ο ελληνοβέλγος Νικόλας Κοζάκης, ενώ επιμελήτρια της μπιενάλε είναι η Κατερίνα Γρέγου, η ελληνίδα επιμελήτρια με τη διεθνή καριέρα που της έχουν εμπιστευτεί το εθνικό τους περίπτερο η Δανία και το Βέλγιο στη Μπιενάλε της Βενετίας.
Κατερίνα Γρέγου
Everything was forever until it was no more: «Όλα ήταν για πάντα, μέχρι τη στιγμή που πλέον δεν ήταν» είναι ο τίτλος της έκθεσης σε ελεύθερη μετάφραση. Με αφετηρία τη φράση του Ηράκλειτου «Τα πάντα ρει» και τον προβληματισμό του Μίλαν Κούντερα για την ταχύτητα ως μορφή έκστασης που εισήγαγε η τεχνολογική επανάσταση και που αποκόπτει τον άνθρωπο ταυτόχρονα από το παρελθόν και το μέλλον, η Γρέγου καλεί τον θεατή να αναλογιστεί το πώς βιώνει τις απίστευτες αλλαγές που δημιούργησε τα τελευταία εκατό χρόνια ο άνθρωπος μέσω των επιτευγμάτων του. Τις αντιλαμβανόμαστε αυτές τις αλλαγές; Συνειδητοποιούμε πόσο παρεμβατικοί είμαστε στη φύση, πόσο αποκομμένοι είμαστε από αυτή, πόσο την έχουμε ανάγκη, πόσο ακόμα δεν τη γνωρίζουμε παρότι έχουμε φτάσει στο διάστημα; Τι αλλαγές έχει επιφέρει η τεχνολογία σε εμάς τους ίδιους, τον τρόπο που επικοινωνούμε, τον τρόπο που βιώνουμε τις ζωές μας; Πόσο κοντά είμαστε στον «μεταάνθρωπο»; Και εν τέλει, θα κάνουμε κάτι; Σχεδιάζουμε υπερεξελιγμένες μηχανές, δημιουργούμε ζωή, αλλά τη δική μας ζωή, την εξέλιξη της κοινωνίας, θα βρούμε τον χρόνο, θα υπάρξει η συναίνεση αλλά και η σύνεση για να τη σχεδιάσουμε, ή θα είμαστε έρμαια της ταχύτητας ή και της αδιαφορίας;
Παρότι τα θέματα που εισάγει προς διαπραγμάτευση η Κατερίνα Γρέγου έχουν ιδιαίτερο βάρος, η έκθεση αποφεύγει τις μεγαλοστομίες. Το χιούμορ χαρακτηρίζει αρκετά από τα έργα. Όπως το βίντεο «Pickled Long Cucumbers» της Katrina Neiburga από τη Ρίγα, η οποία αναρωτιέται αν η επιστροφή στη φύση που οραματίζεται μία μερίδα συνανθρώπων μας είναι εφικτή – πόσο εύκολο είναι να ζεις μέσα στη λάσπη; Το νερό ιριδίζει από τη μόλυνση ή από τα φυσικά συστατικά; H εγκατάσταση «Limbo Lottery» του Han Hoogerbrugge από την Ολλανδία είναι ένας «διαστημικός κινητήρας - επιταχυντής» σε συνεχή κίνηση, φτιαγμένος από μικρές νεκροκεφαλές, μικρούς φαλλούς, χάπια λιποδιάλυσης και άλλα πολλά σύγχρονα συμπράγκαλα, ενώ η εγκατάσταση των «Agency of Singular Investigations» από τη Ρωσία παρουσιάζει ένα ψεύτικο αρχείο που αποδεικνύει την παράξενη δύναμη των λουλουδιών να επηρεάζουν την παγκόσμια πολιτική.
Han Hoogerbrugge Limbo Lottery, 2016 (installation view) 3D-printed zoetrope in cabinet, mixed media, 120 x 40 x 75 cm Courtesy of the artist With support from Stimuleringsfonds, Mondriaan Fonds and CBK Rotterdam
Όμως από τη RIBOCA δεν λείπουν και τα έργα που ξεχωρίζουν για την ποιητικότητά τους, όπως η μεγάλη εγκατάσταση του Νίκου Ναυρίδη «All of old. Nothing else ever». Ο Ναυρίδης δημιούργησε μία νέα βιβλιοθήκη μέσα στον χώρο μιας εγκαταλελειμμένης βιβλιοθήκης, χρησιμοποιώντας βιβλία που έχουν παροπλιστεί, δίνοντάς τους μια δεύτερη ευκαιρία ζωής για τη διάρκεια της έκθεσης, διαπραγματευόμενος το θέμα της χρησιμότητας της γνώσης, της διαφοράς γνώσης και πληροφορίας, των βιβλίων που φέρουν την ιστορία της ανθρωπότητας, και χωρίς τα οποία δεν θα καταγραφόταν.
Ο Teemu Korpela, από την άλλη, στην εγκατάσταση «Deposition 1», κατακτά ένα ολόκληρο δωμάτιο με τα φυτά που ζωγραφίζει με λευκή μπογιά πάνω σε άσπρο χαρτί, δημιουργώντας ένα φωτεινό σπήλαιο-καταφύγιο, που αντικατοπτρίζει τη μελαγχολία του καλλιτέχνη για τα είδη των φυτών και των ζώων που εξαφανίζονται από την παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση.
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο της Μπιενάλε είναι ο εντυπωσιακός αριθμός αναθέσεων για τη δημιουργία νέων έργων, σε περίπου σαράντα καλλιτέχνες. Παράλληλα, ενδιαφέρον παρουσιάζει η επιλογή των εκθεσιακών χώρων. Ζωγραφικά έργα, φωτογραφίες, βίντεο, εγκαταστάσεις, και περφόρμανς, σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους υφαίνουν την αφήγηση.Η επιμελήτρια φρόντισε να χρησιμοποιήσει χώρους σε πολλά και διαφορετικά σημεία της πανέμορφης πόλης με τα ευφάνταστα και κομψά art nouveau κτίρια και τα ξύλινα ρωσικής επιρροής σπίτια, καλώντας σε να εξερευνήσεις τη Ρίγα και να αφουγκραστείς τις συνάφειες ανάμεσα στην τέχνη και την ιστορία. Το κύριο κομμάτι της έκθεσης στεγάζεται στο παλαιό κτίριο της σχολής Βιολογίας του Πανεπιστημίου, στο κέντρο της πόλης στη μέση ενός καταπράσινου πάρκου με ποτάμι. Εκεί, και με αφορμή την ιστορία του κτιρίου, ο διάλογος των έργων τέχνης αφορά τις τεχνολογικές αλλαγές και τις επιπτώσεις τους.
Σε ένα απαράμιλλης αισθητικής διαμέρισμα του 1898 με βιτρό και ξύλινα διακοσμητικά στοιχεία στο κέντρο της Ρίγας, φιλοξενείται το τμήμα της έκθεσης που διαπραγματεύεται τις ιστορικές και πολιτικές αλλαγές, ενώ η παροπλισμένη κλωστοϋφαντουργία Bolshevicka στις παρυφές της πόλης φιλοξενεί έργα που μιλούν για την αντιπαλότητα πολιτισμού και φύσης.
Ο σιδηροδρομικός σταθμός Dubulti δίπλα στη θάλασσα στεγάζει εγκαταστάσεις που μιλούν για τη βιωματική εμπειρία της φύσης μέσα από ήχους, μυρωδιές και γεύσεις, ενώ ευκαιρία για διάλογο δημιουργούν πολλά ακόμα σημεία της πόλης, αποβάθρες, αποθήκες και παλιά κτίρια που συνδέονται άμεσα με την πολιτιστική σκηνή της πόλης.
Έχοντας δει την έκθεση, καταλαβαίνει κανείς απόλυτα την απάντηση της Κατερίνας Γρέγου στην ερώτηση «γιατί άλλη μία μπιενάλε, σε μία ακόμα πόλη»: Γιατί υπάρχει πάντα χώρος –και ανάγκη– για ενδιαφέρουσα τέχνη, διάλογο και εμπειρίες.
*H RIBOCA θα διαρκέσει μέχρι τις 28 Οκτωβρίου 2018.
12°
