16η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας - Η ελληνική συμμετοχή

Η 16η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας άνοιξε τις πύλες το Σάββατο για το ευρύ κοινό, παρουσιάζοντας έως την ολοκλήρωσή της στις 25 Νοεμβρίου, μία σειρά από νέες προτάσεις και σχέδια που, όπως θα διαπιστώσει ο επισκέπτης, δεν περιορίζονται απλώς στον χώρο ή τουλάχιστον στην ιδέα, που έχει εμπειρικά διαμορφώσει κάποιος για το τι σημαίνει Αρχιτεκτονική.

Άλλωστε ο τίτλος «Freespace» (Ελεύθερος Χώρος), που έχουν επιλέξει οι δύο επιμελήτριες Υβόν Φάρελ και Σέλεϊ Μακναμάρα υποδεικνύει τη θεματική γραμμή που κινούνται οι επιλογές τους όπως παρουσιάζονται στην κύρια έκθεση, στο Αρσενάλε, και με την οποία, σε μεγάλο βαθμό, συντονίζονται και πολλές εθνικές προτάσεις στα περίπτερα κάθε χώρας. Η Μπιενάλε διεξάγεται στον ιστορικό χώρο διεξαγωγής της, στους κήπους των Τζαρντίνι, και επεκτείνεται σε μία πλειάδα από παράλληλες εκδηλώσεις και εκθέσεις σε πολλά σημεία και χώρους μέσα στην ίδια την πόλη της Βενετίας. Φέτος, η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής έχει να επιδείξει 63 συμμετοχές από εθνικά περίπτερα.

Σύμφωνα με τις επιμελήτριες η αρχιτεκτονική, ως τεχνική λειτουργία αλλά και ως εμπνευσμένη δημιουργία, αντανακλά άμεσα στην κοινωνία, ρυθμίζοντας πολλές από τις διεργασίες σε οικιστικό, αστικό και οικονομικο-πολιτικό επίπεδο.

Η διαμόρφωση και αναδιάπλαση του χώρου, η δημιουργία επιπέδων ζωής «αντανακλά μία γενναιοδωρία πνεύματος και μία αίσθηση ανθρωπισμού», που «εστιάζουν την προσοχή στην ίδια την ποιότητα του χώρου», συνεπώς, μία από τις κύριες αποστολές της αρχιτεκτονικής είναι «να προσφέρει ελεύθερους και συμπληρωματικούς χώρους, οι οποίοι άμεσα δύνανται να χρησιμοποιηθούν, και στην ικανότητά της να αντιμετωπίζει τις ανέκφραστες επιθυμίες του ξένου» αντί να στρέφεται προς την ικανοποίηση αυστηρά εμπορικών χρήσεών της, τονίζουν στο «μανιφέστο» του «Freespace» οι δύο επιμελήτριες με έδρα το Δουβλίνο.

Η γενικότερη εικόνα της Μπιενάλε δικαιώνει το όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον του κόσμου, πέρα από τους ειδήμονες του χώρου, για την έκθεση των αρχιτεκτονικών προτάσεων διεθνώς. 'Αλλωστε, ο τρόπος που εκτίθενται τα αρχιτεκτονικά σχέδια και οι προτάσεις, από την εποχή της εμβληματικής Μπιενάλε που επιμελήθηκε ο Μασιμιλιάνο Φούκσας, με την εκτεταμένη χρήση των βίντεο, των τρισδιάστατων αναπαραστάσεων της εικόνας, τις μακέτες μεγάλης κλίμακας που προσομοιάζουν σε γλυπτά, τις εγκαταστάσεις στον χώρο, ή την επιλογή προτάσεων που ξεφεύγουν από τα συμβατικά όρια του κάναβου, της κάτοψης, της κτιριακής οικοδομής, αλλά επεκτείνονται και στην ανάπλαση της ιδιωτικής ζωής και του ελεύθερου χρόνου, έχει καταστήσει τις εκθέσεις αρχιτεκτονικής ισοδύναμες με εκθέσεις έργων τέχνης.

Εξάλλου και στην εμπειρική της εφαρμογή, η πλαστικότητα πολλών από τα νέα οικοδομικά υλικά, η ευελιξία και η πολυμορφικότητα των φυσικών ιδιοτήτων που τους προσφέρει η τεχνολογία, επιδρούν στον ίδιο τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό βοηθώντας ώστε και η ίδια η φόρμα των σύγχρονων κτιρίων να είναι σε άμιλλα με την πλαστικότητα της γλυπτικής, προσεγγίζοντας την έννοια του κτιρίου ως έργο τέχνης μεγάλης κλίμακας—διαψεύδοντας έτσι την αντίληψη του Χέγκελ, που λόγω του χρηστικού και λειτουργικού χαρακτήρα της, αρνιόταν να κατατάξει την αρχιτεκτονική μεταξύ των καλών τεχνών.

Η ελληνική συμμετοχή

Η ελληνική συμμετοχή, με τον τίτλο «Η Σχολή των Αθηνών», προσεγγίζει με τρόπο ιστορικά διασκεπτικό την πρόσκληση των επιμελητριών να στοχασθούν οι αρχιτέκτονες πάνω στον ελεύθερο χώρο.

Έχοντας ως πρότυπο την κλίμακα στον ομώνυμο πίνακα της Αναγέννησης, πάνω στην οποία ο Ραφαήλ τοποθετεί τους μεγάλους φιλόσοφους της Αρχαιότητας να συνδιαλέγονται, οι επιμελητές Χριστίνα Αργυρού και Ryan Neiheiser μετατρέπουν το ελληνικό περίπτερο σε ένα κλιμακωτό αμφιθέατρο, όπου στα διάφορα σκαλιά του διανέμονται τρισδιάστατες αναπαραστάσεις από μοντέλα 56 γνωστών αρχιτεκτονικών κτιρίων, από όλες τις περιόδους και όλες τις τεχνοτροπίες και χώρες του κόσμου. Χρησιμοποιούν, έτσι, τον χώρο τόσο ως ένα ανοικτό σπουδαστήριο, ένα ελεύθερο πανεπιστήμιο, αλλά ταυτόχρονα και ως μία «Αγορά», που όπως στην αρχαιότητα χρησιμεύει όχι μόνον για τη συμβίωση, αλλά και για την ανοικτή, απρογραμμάτιστη, ελεύθερη και χωρίς σκοπιμότητες ανταλλαγή απόψεων και ιδεών.