Μία Picasso στην Αθήνα

Για μένα δεν υπάρχει παρελθόν ή μέλλον στην τέχνη. Αν ένα έργο τέχνης δεν μπορεί να είναι επίκαιρο δεν είναι έργο τέχνης. Η τέχνη των Ελλήνων, των Αιγυπτίων, των μεγάλων ζωγράφων που έζησαν σε διαφορετικές εποχές, δεν είναι τέχνη του παρελθόντος, αλλά είναι ζωντανή και επίκαιρη όσο ποτέ. -Πάμπλο Πικάσο

H Sydney Picasso είναι ένας εξαιρετικά απλός και ταπεινός άνθρωπος. Βαθιά σκεπτόμενη και μορφωμένη, η συζήτηση μαζί της υπήρξε μια όαση, μια πηγή αισιοδοξίας και μια επαλήθευση ότι υπάρχουν αξίες και προτεραιότητες στις οποίες οφείλουμε να πιστεύουμε και να παλεύουμε για αυτές. Η ζωή της είναι μία καθημερινή προσφορά στην τέχνη, την οποία υπηρετεί πιστά. Αφορμή για τη συνάντησή μας ήταν η δημόσια συζήτηση με την ιστορικό τέχνης Ξένια Γερουλάνου με θέμα «Τα Κεραμικά του Πικάσο και η Μεσόγειος» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης την Τρίτη 4/6. Σημαντική υπήρξε και η αρωγή της Μαριάννας Σταφυλοπάτη, ενεργού μέλους του συλλόγου Φίλων του Μουσείου, στην πραγματοποίηση και στην επιτυχία της εκδήλωσης.

Κυρία Sydney Picasso, με ποια αφορμή είστε στην Αθήνα; Η αγάπη και η εκτίμηση που είχα στο πρόσωπο της Ντόλυς Γουλανδρή υπήρξε μεγάλη. Πάντα τη θαύμαζα και εκτιμούσα το σημαντικό έργο που προσέφερε. Η παρουσία μου εδώ είναι μια έμπρακτη κίνηση φιλίας και αλληλοεκτίμησης. Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει μια πολύ σημαντική συλλογή, προωθεί την ελληνική ιστορία και τέχνη και έχει συστηματική παρουσία στο εξωτερικό. Κάνει υπέροχη δουλειά και ο πρωταρχικός του στόχος είναι η αλληλεπίδραση με τους πολίτες κάθε ηλικίας. Έχω βρεθεί αρκετές φορές σε παρουσιάσεις και ομιλίες του μουσείου στο Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης, όπου παρουσιάζονται οι δραστηριότητες και η προσφορά του ιδρύματος, και έχω εντυπωσιαστεί. Πρόσφατα ήμουν στο British Museum, όπου ο κύριος Σταμπολίδης, διευθυντής του μουσείου, μίλησε με συγκινητικό τρόπο για τη συνεχή παρουσία του συγκεκριμένου θεσμού και για το πόσο δραστήριο και αποφασιστικό ρόλο παίζει στα πολιτιστικά δρώμενα της Ελλάδας. Δέχτηκα, λοιπόν, αμέσως την πρόσκληση για μία συζήτηση με θέμα τα κεραμικά του Pablo Picasso, διότι πέρα από την εμφανή σχέση με την αρχαία ελληνική τέχνη πιστεύω ότι μία συνομιλία που αφορά ένα μοντέρνο καλλιτέχνη, όπως ο Πικάσο, θα φέρει στο μουσείο νέο κόσμο, νέο αίμα».

«Τα κεραμικά του Πικάσο και η Μεσόγειος». Αυτός είναι ο τίτλος της συζήτησής σας με την ιστορικό τέχνης Ξένια Γερουλάνου. Μέσα σε ποιο πλαίσιο, διαμορφωμένο από τη συλλογή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, μία αρχαιολόγος θα συνομιλήσει με μία ιστορικό τέχνης για την επίδραση της Μεσογείου στα έργα και ιδιαίτερα στα κεραμικά του μεγάλου καλλιτέχνη; Καταρχάς το θέμα της συζήτησής μας είναι ο Πικάσο και η Μεσόγειος. Το κλειδί όμως, ή αν θέλετε η ιδέα, προήλθε από το γεγονός ότι ο Πικάσο ανάμεσα στο τεράστιο κεραμικό του έργο, που δεν έχει αξιοποιηθεί και εκτιμηθεί ακόμη στο βαθμό που του αρμόζει, πέρασε και μια περίοδο της ζωής του όπου έκανε “ψεύτικα” ελληνικά κεραμικά. Αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι ο Πικάσο δεν έκανε τίποτε στην τύχη, ξεκινάει ένας προβληματισμός που με απασχόλησε πολύ. Τι τον οδήγησε να δημιουργήσει αυτά τα “αντίγραφα” ελληνικών αρχαίων κεραμικών; Το 1931 ο Πικάσο είναι πενήντα χρονών και περνάει μια κρίση προσωπικής αμφισβήτησης κατά την οποία διακηρύσσει ότι δεν θα ζωγραφίσει ξανά και ότι θα γίνει συγγραφέας. Φυσικά, κανείς δεν τον πίστεψε. Υπάρχουν πολλά κείμενα και ποιήματα του ιδίου από την περίοδο αυτή. Το 1946 ο Πικάσο εγκαθίσταται στη Νότια Γαλλία, στο Vallauris, και ξεκινάει ο δεσμός του με τη Francoise Gilot.

Εκεί αρχίζει να επισκέπτεται την ετήσια έκθεση κεραμικών. Άλλωστε η περιοχή φημιζόταν για τον καλής ποιότητας πυλό της – η παραγωγή κεραμικών ξεκινάει τη Ρωμαϊκή εποχή. Κάπως έτσι ξεκινάει ο Πικάσο τη δημιουργία κεραμικών, στην αρχή απεικονίζοντας ζώα, ψάρια, γάτες, κουκουβάγιες, και στη συνέχεια μιμούμενος αρχαιοελληνικά αγαλματίδια, όπως Ταναγραίες και φιγούρες κυκλαδικής εποχής. Άλλωστε ο Πικάσο ήταν ένας άνθρωπος που μελετούσε και σκεφτόταν τα πάντα. Η πεθερά μου συνήθιζε να λέει ότι δεν του ξέφευγε τίποτε, ότι παρακολουθούσε τα πάντα, ότι είχε μάτια και στην πλάτη του! Επίσης, παρόλο που δεν ταξίδευε πολύ, είχε μια τεράστια και πολύ ενημερωμένη βιβλιοθήκη την οποία συμβουλευόταν συνέχεια. Ο άνδρας μου, Claude, ο οποίος ήταν μικρό παιδί στο Vallauris, θυμόταν χαρακτηριστικά τον πατέρα του να αρπάζει τον πυλό από τη βάση του τροχού και να τον μετατρέπει σε περιστέρι ή κουκουβάγια... Αλλά και ζωγραφικά έργα του καλλιτέχνη επαληθεύουν την επιρροή που άσκησε πάνω του η αρχαία ελληνική τέχνη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τοιχογραφία “Antipolis” στην οποία κάνει την εμφάνισή της μια φιγούρα με ένα διπλό φλάουτο. Η ομοιότητα με κυκλαδικό ειδώλιο είναι εμφανής.

Η Sydney Picasso με εντυπωσίασε με το πόσο ενημερωμένη ήταν για το ελληνικό πολιτιστικό γίγνεσθαι. Επισκέφτηκε το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και τα Σφαγεία στην Ύδρα. Θέλησε να μάθει για τις σημαντικές παραστάσεις χορού, για τις εντυπώσεις που άφησε η Art Athina και η συμμετοχή του ελληνικού περιπτέρου στην Μπιενάλε της Βενετίας. Ήξερε τον Κώστα Αξελό, αλλά και τον Ντένη Ζαχαρόπουλο, τον Δημοσθένη Δαββέτα και την Κατερίνα Ζαχαροπούλου. Είχε πραγματικό ενδιαφέρον για την εξέλιξη του Μουσείου Τεριάντ στη Μυτιλήνη και της Βίλας Ιόλα στην Αγία Παρασκευή. Την ευχαριστώ διότι με έκανε να νιώσω περήφανη.

H Sydney Picasso, σύζυγος του Claude, γιου της Φρανσουά Ζιλό και του Πάμπλο Πικάσο, ζει στη Γαλλία. Είναι αρχαιολόγος και συγγραφέας σημαντικών δημοσιεύσεων στο πεδίο της Αρχαιολογίας και της Προϊστορικής Τέχνης. Aσχολήθηκε με τη σύγχρονη τέχνη και έγραφε συστηματικά στο γαλλικό και τον αμερικανικό τύπο, ενώ ασχολείται ερευνητικά με τον προϊστορικό πολιτισμό και την τέχνη των πετρωμάτων στη Βραζιλία. Υπήρξε μέλος του URA για την έρευνα των χωρών της Λατινικής Αμερικής και του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών. Δημιούργησε τη Societé du Jeu de Paume, μία όαση σύγχρονης τέχνης στο κέντρο του Παρισιού και έχει υπάρξει ή είναι ακόμα μέλος Διοικητικών Συμβουλίων (Societé des Amis du Musée d’ Art Moderne, Ιδρύματος Daniel et Florence Guerlain, που έχει κύριο του μέλημα την υποστήριξη του σχεδίου, της Societé d’ Amis du Festival d’Automne de Paris στο οποίο ηγετική φιγούρα υπήρξε ο γνωστός μας Bob Wilson, καθώς και του Διεθνούς Συμβουλίου της Tate Gallery και του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης). Έχει λάβει τη διάκριση Chevalier des Arts et Lettres.

Το βιβλίο της «Πικάσο - Σαν να ήμουν μια υπογραφή» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδ. Παπαδήμα.