(Υπερ) πραγματικότητα

Ό εικαστικός Στέφανος Τσιβόπουλος διαγράφει μια πολύ ενδιαφέρουσα πορεία, τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Εγκατεστημένος στο Άμστερνταμ, έχει συμμετάσχει σε πολλές διεθνείς εκθέσεις. Παρουσίασε την πρώτη του ατομική στο Μουσείο του Βελιγραδίου, ενώ πήρε το βραβείο Golden Cube για την καλύτερη βίντεο εγκατάσταση στο 25ο Documentary Festival στο Kassel – φέτος ήταν μέλος και της επιτροπής επιλογής των υποψήφιων για το βραβείο ΔΕΣΤΕ.

Πόσο έχει αλλάξει η δουλειά σας από την πρώτη σας ατομική έκθεση; Η θεματογραφία μου έχει στραφεί προς καινούργιες κατευθύνσεις, προς την ιστορική εξέλιξη της εικόνας ως μέσου αναπαράστασης της πραγματικότητας.

Στα τελευταία έργα σας αναφέρεστε στην κατασκευή των ειδήσεων και της Ιστορίας από την ίδια την τεχνολογία. Η τεχνολογική επανάσταση έχει στηριχτεί τόσο πολύ στην ενσωμάτωση της εικόνας, στον τρόπο μετάδοσης της πληροφορίας και θέασης της ίδιας της πραγματικότητας, που είναι εκπληκτικό να βλέπουμε τη δύναμη της εικόνας να υπερκεράζει ακόμα και το ίδιο το αυθεντικό γεγονός. Μιλάμε πλέον για την πραγματικότητα ως ένα εικονικό υπερπροϊόν, το αποτέλεσμα μιας παραγωγικής διαδικασίας που κατασκευάζει αλήθειες, μύθους και φυσικά Ιστορία.

Για ποιο λόγο καταπιάνεστε με την πολιτική καταγωγή του κινηματογράφου; Η φύση του έχει μια βαθύτατα πολιτική χροιά. Διαμορφώνει την αισθητική και τον πολιτισμό των μαζών. Κατά καιρούς αυτή η βαρύνουσα πολιτική ιδιότητα και οι τεχνικές κατασκευής του χρησιμοποιήθηκαν για προπαγάνδα και έλεγχο της κοινής γνώμης. Υπάρχει μια άδολη, σχεδόν αφελής πίστη στη θέα μιας εικόνας και δη κινούμενης. Μια σχεδόν a priori άφεση σε αυτό που λέμε θέαμα ή ακόμα καλύτερα υπερθέαμα. Και ως υπερθέαμα υπερβαίνει το αληθινό και το μυθοπλαστικό. Φτάνει τα όρια του υπερπραγματικού.

Ό,τι γίνεται Ιστορία αποκτάει μυθοπλαστική διάσταση; Η Ιστορία εμπεριέχει το μύθο και ο μύθος την Ιστορία. Τα οπτικοακουστικά μέσα μάς προσφέρουν τη δυνατότητα πολλαπλών θεάσεων ενός γεγονότος. Η μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ μπορούν να μας αποκαλύψουν πολλαπλές πτυχές ενός θέματος.

Πιστεύετε ότι ο ανταποκριτής ειδήσεων παραμένει ένας performer; Ναι, βέβαια, γι’ αυτό και υπάρχουν ανταποκριτές κατάλληλοι για κάθε θέμα. Ο πολεμικός ανταποκριτής, για παράδειγμα, είναι ένας διαμεσολαβητής που καλείται να ερμηνεύσει, μέσα σε λίγα λεπτά, μια ολόκληρη πραγματικότητα. Αυτό, πέραν του ταμπεραμέντου, απαιτεί μια στιλιστική και εκτελεστική δεινότητα. Διαφορετικά, το ίδιο το περιεχόμενο τίθεται υπό αμφισβήτηση.

Στη βιντεο-εγκατάσταση που θα δούμε συγκρίνετε δύο διαφορετικές ιστορικές πραγματικότητες, εκείνη του ’40 και τη σημερινή. Για ποιο λόγο; Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου ξεκινάει μια εκτεταμένη οπτικοποίηση του πολέμου και η παρουσίασή του ως θέαμα σε κινηματογραφικές αίθουσες. Η παράθεση των δύο εποχών έχει να κάνει με τον τρόπο που εμείς ως θεατές βιώνουμε και αντιλαμβανόμαστε τους κώδικες κατασκευής αυτών των εικόνων. Το συγκεκριμένο έργο με οδήγησε σε μια απρόβλεπτη έρευνα 3 μηνών στα επίσημα γερμανικά αρχεία του ’40-’45 στο Βερολίνο. Για το σύγχρονο υλικό έψαξα στο ίντερνετ. Το περισσότερο υλικό για το δεύτερο μέρος του έργου το πήρα από το youtube, πράγμα που δεν θα μπορούσα να φανταστώ εκ των προτέρων. Η εμπειρία αυτών των δύο αντιθετικών διαδικασιών ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και εμπνευστική.