Gilbert & George: Κάνουμε τους φιλελεύθερους πολύ νευρικούς

«Πολύ πιο κοντά στην τέχνη είναι η αγάπη απ’ ό,τι στη θρησκεία» λέει ο George και η συζήτηση αποκτά αμέσως ενδιαφέρον. Έχει μόλις συμπληρώσει το σκεπτικό του Gilbert, συντρόφου και συνοδοιπόρου του στη ζωή και στην τέχνη, επαναλαμβάνοντας ένα γνώριμο μοτίβο που σπάνια διαταράσσεται. Αυτό της απόλυτης συμφωνίας και συνέπειας που διέπει τους Gilbert & George, του εμβληματικού διδύμου της σύγχρονης τέχνης που μοιάζει ατελές χωρίς έναν εκ των δύο. Μόλις πριν ο Gilbert, με βαριά ιταλική προφορά, μιλούσε για το πόσο προνομιούχα είναι η εποχή μας σε σχέση με τον 20ό αιώνα. Στα μέσα του αιώνα εκείνος, πολύ νεαρός ακόμα, άφηνε πίσω τη φτωχική ζωή του σε ένα μικρό χωριό της Ιταλίας για να εξερευνήσει τα μεγάλα σχολεία της τέχνης στην Ευρώπη. Εκεί συνάντησε τον George, τον κατά ένα έτος μεγαλύτερο συμφοιτητή του στο τμήμα Γλυπτικής της διάσημης Σχολής Καλών Τεχνών St Martin’s στο Λονδίνο. Ήταν ο μοναδικός που καταλάβαινε την απαίσια προφορά του και γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι η κοινή τους αντίληψη για την τέχνη μπορεί να τους απομάκρυνε απ’ όσους συμφοιτητές τους περιορίζονταν στις φορμαλιστικές γραμμές, αλλά τους  προετοίμαζε για κάτι μεγάλο και πολύ ελεύθερο. «Παρόλο που η θρησκεία επιστρέφει στις κοινωνίες μας, η τέχνη είναι αυτή που τις απελευθερώνει και μας επιτρέπει να βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά» καταλήγει ο 74χρονος σήμερα Gilbert Prousch ντυμένος στα πράσινα, όπως πάντα.

Δίπλα του ο 75 ετών George Passmore, ελαφρώς ψηλότερος, με άπταιστη λονδρέζικη προφορά και φορώντας επίσης το κλασικό τουίντ κοστούμι του σε καφέ (πάντα) τόνους, θυμάται την εποχή που οι δυο τους «υπήρξαν μέρος της διαμόρφωσης του 20ού αιώνα» και πόσο διαφορετική ήταν η ζωή στη δεκαετία του ’60, όταν εκείνοι αποφάσιζαν να γίνουν για πάντα «ζωντανά αγάλματα», πρωτεργάτες αυτού που σήμερα καλείται στη σύγχρονη τέχνη performance. «Το Λονδίνο ήταν διαφορετικό, ολόκληρος ο κόσμος ήταν αλλιώς. Χωρίς να έχουμε τα απαραίτητα μέσα, πήραμε την απόφαση να μετατρέψουμε τους εαυτούς μας σε έργα τέχνης. Δεν χρειαζόμασταν ούτε στούντιο, ούτε γνωριμίες. Γίναμε απλώς ζωντανά αγάλματα και αυτή ήταν η μεγαλύτερή μας αποκάλυψη» εξηγεί ο George μιλώντας για τα πρώτα τους βήματα.

«Πολλοί νομίζουν ότι για να κάνεις τέχνη φιλική προς το κοινό, πρέπει να κάνεις απλοϊκά πράγματα. Ισχύει όμως ακριβώς το αντίθετο» μας λέει το εμβληματικό δίδυμο της σύγχρονης τέχνης με αφορμή την έκθεσή «The Beard Pictures» στην γκαλερί Bernier - Eliades.

Αναφέρεται στην ιδιότυπη για την εποχή performance «Singing Sculptures», που τους καθιέρωσε το 1970. Εμφανίζονταν τότε βαμμένοι με μεταλλικές σκιές σε χέρια και πρόσωπο, φορώντας τα χαρακτηριστικά κοστούμια τους και τραγουδώντας άκαμπτοι σαν αγάλματα επάνω σε ένα τραπέζι, συνοδεία γραμμοφώνου. Πρωτοποριακό θέαμα για την εποχή, έκτοτε προσδιόρισε την απόφασή τους να πορεύονται μαζί, ως δύο πρόσωπα μα ένας καλλιτέχνης. Ήταν ένα ζωντανό άγαλμα. «Κι ακόμα το κάνουμε. Βρισκόμαστε στο επίκεντρο της τέχνης μας, το μήνυμα είμαστε εμείς. Η όλη ιδέα του πώς να είμαστε οι Gilbert & George καταγράφηκε από εμάς τους ίδιους το 1968 σαν ένας πλήρης κώδικας συμπεριφοράς που δεν έχει αλλάξει από τότε. Το κάναμε πολύ αθώα και με πολλή αφέλεια και είναι εντυπωσιακό που το κρατάμε απαρέγκλιτα μέχρι σήμερα, αλλά αυτό μας έκανε να ξεχωρίσουμε» τονίζει ο George. «Το να είμαστε ζωντανά αγάλματα είναι κάτι που ορίζει τη ζωή μας, είναι στο αίμα μας, στην καθημερινότητά μας, στον έρωτά μας». «Είναι το πεπρωμένο μας» καταλήγουν με μία φωνή.

Άραγε κατά πόσο ο τρόπος που επιλέγουν να ντύνονται τα τελευταία 50 χρόνια είναι αποτέλεσμα κάποιας τελετουργίας; «Το πώς σκηνοθετούμε την εξωτερική μας εμφάνιση νομίζω ότι προέρχεται από το κοινό μας υπόβαθρο. Προερχόμαστε από πολύ φτωχές οικογένειες και ξέρουμε πολύ καλά ότι ειδικά οι φτωχοί άνθρωποι φοράνε πάντα τα καλά τους στις εξαιρετικές περιστάσεις. Ενδυματολογικά πρόκειται για έναν ευρέως αποδεκτό τρόπο που δεν ξενίζει κανέναν και μας  εξυπηρετεί. Πολύ λίγες φορές μας έχουν ψάξει στο αεροδρόμιο και πάντα βρίσκουμε τραπέζι στα εστιατόρια» εξηγεί ο George, ενώ ο Gilbert συμπληρώνει: «Είναι η στολή του συνηθισμένου ανθρώπου. Μας διακρίνει από το σύνολο και μας κάνει ορατούς. Όλοι ξέρουν ποιοι είμαστε και τι κάνουμε και δεν περιμένουν τίποτα διαφορετικό από εμάς».

Όταν τους ρωτάω αν οι ίδιοι αισθάνονται προνομιούχοι που είναι σε θέση να «αισθάνονται τη ζωή» και να δημιουργούν, ο George προλαβαίνει τον Gilbert και απαντά: «Ξέρετε, αυτό που στο τέλος της βραδιάς σε ένα μπαρ όλοι γίνονται λίγο φιλόσοφοι και αρχίζουν τις αναλύσεις. Εμείς αυτό το κάνουμε 24 ώρες το 24ωρο, ακριβώς επειδή έχουμε μία πολύ αυστηρή ρουτίνα, διαθέτουμε το προνόμιο να ζούμε τη ζωή μας έχοντας συνείδηση και αυτό το προνόμιο το κάνουμε τρόπο ζωής». «Δεν υπάρχει τίποτα που να χρειαζόμαστε» προσθέτει ο Gilbert. «Έχουμε το σπίτι μας και τρώμε πολύ λιτά, για πρωινό κάθε μα κάθε μέρα μόνο μια μικρή φέτα φρυγανισμένο ψωμί με μαρμελάδα, το μεσημέρι κάτι πολύ ελαφρύ και για βραδινό μισή ποσότητα από το μεσημεριανό μας. Παίρνουμε το λεωφορείο, περπατάμε, αυτή είναι η ζωή μας».

Πολύ ήρεμη ζωή για τόσο ανήσυχους καλλιτέχνες που τάχθηκαν στον σκοπό η τέχνη τους «να αποκαλύπτει τη μισαλλόδοξη πλευρά του φιλελεύθερου και να βγάζει προς τα έξω τη φιλελεύθερη πλευρά του μισαλλόδοξου». Τα κατάφεραν τελικά; «Ακόμα το προσπαθούμε και δουλεύουμε γι’ αυτό κάθε μέρα, αλλά νιώθω πως πλησιάζουμε» ισχυρίζεται ο George, ενώ ο Gilbert λέει χαμογελώντας με νόημα: «Το καλό είναι ότι κάνουμε τους φιλελεύθερους πολύ νευρικούς. Αυτό σημαίνει ότι χτυπάμε φλέβα. Αναστατώνονται γιατί θεωρούν τους εαυτούς τους τόσο φιλελεύθερους, ενώ μπαίνουν σε πολύ στενά καλούπια για να δουν τον κόσμο».

Τhe Beard Pictures

Τα 13 έργα που παρουσιάζουν στην γκαλερί Bernier / Eliades, αποτελούν μέρος της συλλογής «The Beard Pictures», της τελευταίας δηλαδή δουλειάς τους. Πρόκειται για έργα που κινούνται στο γνωστό λίγο πολύ στιλ των Gilbert & George. Φωτογραφίες που τραβούν οι ίδιοι στις βόλτες τους στο Λονδίνο –επεξεργασμένες με στόχο να φανερώνουν και την παραμικρή λεπτομέρεια, αλλά και στοιχεία που τους τραβούν την προσοχή– σε συνδυασμό με τη δική τους πάντα φωτογραφική απεικόνιση. Αυτή τη φορά στα τεράστια κόκκινα πρόσωπά τους κρέμονται πελώρια μούσια με φόντο συρματοπλέγματα. «Σε όλο τον κόσμο οι πολιτικοί μιλάνε για τείχη, φράχτες και συρματοπλέγματα που κρατούν μακριά τους ανθρώπους. Παντού βλέπουμε τα θρησκευτικά και τα hipster μούσια. Έχουμε λοιπόν από τη μία το ιερό κι από την άλλη το κοσμικό μούσι, μια ωραία θεματική» λέει ο Gilbert μιλώντας για τα «Beard Pictures». «Για την ακρίβεια συνυπάρχουν το θρησκευτικό, το κοσμικό, το gay και το straight μούσι. Πόσο υπέροχο να ζούμε σε μία ελεύθερη κοινωνία» καταλήγει ο George.

Βέβαια και εδώ οι Gilbert & George δεν καταπιάνονται παρά με θέματα που απασχόλησαν την προσωπική, πνευματική, ιδεολογική και κοσμική τους διαδρομή για σχεδόν μισό αιώνα. Κατόρθωσαν όμως να μην αποτελούν απλώς αντίδραση στο κατεστημένο, προβάλλοντας άκριτη αντίδραση σε όλα, αλλά χαράσσοντας τον δικό τους δρόμο με γνώμονα «μια τέχνη ανθρώπινη με τον άνθρωπο στο κέντρο, όχι μια τέχνη για την τέχνη».

«Πολλοί νομίζουν ότι για να κάνεις τέχνη φιλική προς το κοινό, πρέπει να κάνεις απλοϊκά πράγματα. Ισχύει όμως ακριβώς το αντίθετο. Πρέπει να δημιουργήσεις κάτι σύνθετο, που να εμπεριέχει ό,τι ενυπάρχει μέσα στον άνθρωπο, ώστε να μπορέσει μετά εκείνος να βρει κάτι δικό του μέσα στο έργο. Δεν υπάρχουν απλοί άνθρωποι, όλοι αναζητούν πάντα τη θέση τους απέναντι σε κάτι» θα προσθέσει ο George.

Αφού με διαβεβαιώσουν ότι δημιουργούν οι ίδιοι όλα τους τα έργα, εξηγούν γιατί επιλέγουν την αποχή από τις εξελίξεις στην τέχνη, παρόλο που όπως λέει απογοητευμένα ο George «είναι αναπόφευκτο να μολυνθούμε». Λένε ότι οι άνθρωποι που πηγαίνουν στις γκαλερί και στα θέατρα ανήκουν σε μία συγκεκριμένη τάξη στην οποία εκείνοι δεν ανήκουν, ενώ οι νέες ιδέες δεν τους ενδιαφέρουν, γιατί δεν πρόκειται να αλλάξουν τον τρόπο που κάνουν τέχνη, μπορεί μόνο να εξελιχθούν κι αυτό υπό προϋποθέσεις.

Λίγο πριν το τέλος τους θυμίζω αυτό που λένε κατά καιρούς ότι η τέχνη που δεν λέει κάτι είναι βαρετή και ρωτάω τους ίδιους αν τελικά καταφέρνουν να μη βαριούνται ποτέ. Ο Gilbert θυμίζει στον George τότε που ταξίδευαν στη Μεσόγειο και μετά από μια δυο μέρες βαριόντουσαν φρικτά, θέλοντας να επιστρέψουν  στη νευρικότητα της δημιουργίας. Έπειτα ο George θυμάται μία υπέροχη ιστορία για το πώς συνειδητοποίησαν κάποτε τον ορισμό της ανίας: «Όταν οι νεότεροι φίλοι μας παραπονιόντουσαν ότι η ζωή είναι βαρετή, ποτέ δεν καταλαβαίναμε τι εννοούσαν, μέχρι που διαβάσαμε μια νεκρολογία της Christina Foyle, ιδιοκτήτριας του διάσημου βιβλιοπωλείου Foyles του Λονδίνου. Ήταν 12 χρονών και συνάντησε τον Arthur Conan Doyle, τον διάσημο συγγραφέα και εμπνευστή του Σέρλοκ Χολμς, γνωστό και για το ενδιαφέρον του για τον πνευματισμό και τα παραφυσικά φαινόμενα. Νέα και ατρόμητη, του λέει “Καλημέρα, μιλήσατε με κανέναν από την άλλη πλευρά;” κι εκείνος απαντά: “Ναι φυσικά, μόλις χθες μίλησα με τον Oscar Wild που μου είπε ότι το να είσαι νεκρός είναι απίστευτα βαρετό”. Τώρα, λοιπόν, ξέρουμε».

---

Info: Gilbert & George «The Beard Pictures», 11 Ιανουαρίου – 22 Φεβρουαρίου, Γκαλερί Bernier –Eliades, Επταχάλκου 11. Δείτε περισσότερες πληροφορίες στο Guide της Athens Voice.