Στο Εδιμβούργο για τη συλλογή Δασκαλόπουλου

Περισσότεροι από τριάντα χιλιάδες επισκέπτες έχουν περάσει ήδη από την έκθεση «From Death to Death and Οther Small Tales», στην Εθνική Πινακοθήκη Μοντέρνας Τέχνης της Σκοτίας, η οποία παντρεύει έργα της «δικής μας συλλογής», του Δημήτρη Δασκαλόπουλου δηλαδή, με αυτά της Εθνικής Πινακοθήκης.

Κάτω από έναν τίτλο, ο οποίος αναφέρεται σε ρήση του καλλιτέχνη Joseph Beuys (έργα του οποίου επίσης ανήκουν στη συλλογή Δασκαλόπουλου), η έννοια της ζωής μετριέται σε θανάτους μικρούς ή μεγάλους. Το «σώμα» ως πεδίο διαπραγμάτευσης όλων των εμπειριών είναι το κύριο θέμα, και αυτό δεν μοιάζει να είναι καθόλου άτοπο σε μια περίοδο ηθικής, κοινωνικής και οικονομικής κρίσης ως αποτέλεσμα της ευρύτερης «ανθρώπινης κατάστασης» – της ανθρώπινης φύσης.

Αρχίζοντας τη διαδρομή από το έργο «Representation» (1937) του Ρενέ Μαγκρίτ, το οποίο απομονώνει το σώμα μιας γυναίκας από τον ομφαλό μέχρι την αρχή των μηρών, ο θεατής μπαίνει άμεσα στο νόημα. Στην πορεία θα συναντήσει γυμνά αριστουργήματα του Πικάσο, του Ότο Ντιξ και του Balthus σε «αντιπαράθεση» (ή άμεση σχέση) με το πολύ πιο σύγχρονο γλυπτό της Σάρα Λούκας «Bunny Gets Smokkered», ένα γεμισμένο γυναικείο καλσόν σε σχήμα γυναικείου σώματος με αυτιά από κουνελάκι αντί για πρόσωπο... Το ένα έργο ενισχύει το νόημα του άλλου, ως απόδειξη και των λεγόμενων του ποιητή Έλιοτ, ότι κάθε ποίημα από έναν καινούργιο ποιητή ρίχνει καινούργιο φως και νόημα και στα δικά του. Για περίπου 70 έργα της πινακοθήκης, υπάρχουν 70 αντίστοιχα από τη Συλλογή Δασκαλόπουλου. Παρόλα αυτά οι αίθουσες δεν είναι παραγεμισμένες και ο σεβασμός των επιμελητών απέναντι σε κάθε έργο και σε κάθε ενότητα που παρουσιάζεται είναι αξιοθαύμαστος. Σε αντίθεση με πολλές εκθέσεις που βλέπουμε τελευταίως, στις οποίες απουσιάζει η «οικονομία» στην επιμέλεια, μάλλον για λόγους εντυπωσιασμού μέσω της πληθώρας, σε αυτήν ο θεατής έχει το χώρο να δει και να απομονώσει επεισόδια που τον εντυπωσιάζουν, τα οποία και πιθανά θα του μείνουν ανεξίτηλα.

(μπροστά) Sarah Lucas, Bunny Gets Snookered #10, 1997 (Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου)

και (πίσω) Balthus (Balthasar Klossowski de Rola),

Le Lever (Getting Up), 1955 (Εθνικό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Σκοτίας)

Στο γιορταστικό Σαββατοκύριακο, όμως, για την έκθεση δεν απουσίαζε κάνεις. Ο Νίκολας Σερότα (γενικός διευθυντής των Tate), ο Ρίτσαρντ Φλοντ (director at large του New Museum) και η Νάνσι Σπέκτορ (διευθυντήρια του Guggenheim), είναι ορισμένοι ανάμεσα σε πολλούς άλλους γνωστούς της Τέχνης οι οποίοι, πέρα από την επίσκεψη στην έκθεση, κανείς μπορεί να φανταστεί γιατί παραβρίσκονταν εκεί. Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος είναι γενναιόδωρος, το λένε οι άλλοι για αυτόν, το λέει μόνος του και για τον εαυτό του. Αυτά που κάνει μέχρι στιγμής βοηθούν κυρίως τα μουσεία στα οποία απευθύνεται, άλλα και μερικώς την Ελλάδα – λειτουργούν διπλωματικά για την καλή φήμη της χώρας μας σε (τουλάχιστον) εκατοντάδες θεατές.

Τώρα ξεκινάει και το ίδρυμα στην Ελλάδα. Χωρίς συγκεκριμένο χώρο, άλλα με συγκεκριμένες δράσεις και χρηματοδοτήσεις, με φαβορί το ΕΜΣΤ. (Ανακοινώσεις τον Ιούνιο.) Από τις πρώτες εξ αυτών ήταν το έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου που έκανε την πρεμιέρα του στη Σκοτία, αυτό το Σαββατοκύριακο, παρουσία των επίτιμων καλεσμένων. Λίγο πάρα πολύ μακρύ στο χρόνο, άλλα καίριο στις εικόνες και ταιριαστό με το θέμα της έκθεσης. Άγνωστο το σχήμα στους διεθνείς καλεσμένους, με έκανε να αναρωτηθώ πώς και ο Δημήτρης Παπαϊωάννου δεν έκανε ποτέ διεθνή καριέρα επί της ουσίας, ακόμη και μετά τους Ολυμπιακούς.

Τις μέρες που ήμασταν στη Σκοτία ξεκίνησε και το κυπριακό... θρίλερ. Μεταξύ τυριού και αχλαδιού, ρίχνω κλεφτές ματιές στο κινητό παρακολουθώντας την κατάσταση. Με όλα αυτά δεν μπορείς παρά να αναρωτηθείς, πού βρίσκεται η αναγκαιότητα της τέχνης; Ο Δασκαλόπουλος απαντάει σε αυτό σε ανεπίσημο γεύμα προς τους Έλληνες δημοσιογράφους. Τον ενδιαφέρει καταρχήν η σύγχρονη τέχνη, ο πολιτισμός, και αυτό πιστεύει ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, επομένως θα στηρίξει τους καλλιτεχνικούς δημόσιους θεσμούς και πρωτοβουλίες. Εξηγεί το όραμά του με ζήλο και σιγουριά. Αν και είμαστε τυχεροί να τον έχουμε ανάμεσά μας στην Ελλάδα, υπάρχει μια παγκόσμια τάση στην εποχή μας οι συλλέκτες να πιστεύουν ότι μπορούν να γίνουν (ή και να γίνονται) οι ίδιοι επιμελητές των εκθέσεών τους, καλλιτέχνες, διευθυντές μουσείων και χωρίς όριο.

Είναι φυσικό, εφόσον είναι η κύρια πηγή χρηματοδότησης της τέχνης. Αυτό δεν βγαίνει πάντα σε καλό. Αν και δεν του αρέσει ακριβώς να αποκαλείται συλλέκτης, είμαι σχεδόν σίγουρη ότι ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος θα το αντιληφθεί τώρα που μπαίνει δυναμικά στο χώρο, όχι μόνο της συλλογής, αλλά και της υποστήριξης. Σημασία έχει κανείς να δει πραγματικά τι ανάγκες υπάρχουν και να στηρίξει ανάλογα, όχι μόνο αποτυχημένα εγχειρήματα προκειμένου να «φέρει προσωπικά την αλλαγή», άλλα και επιτυχημένα παραδείγματα για να δημιουργήσει ευγενή άμυλα. Μόνο μέσα από τις αληθινές συνεργίες θα πάει ο τόπος μπροστά. Ο Δασκαλόπουλος, πιστεύω, θα το κάνει.

Marcel Duchamp,

Fountain, 1917/1964

(Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου)