Τρία νέα πράγματα που συμβαίνουν (για λίγo) στην Ομόνοια

Στο μετρό της Ομόνοιας, συνήθως ακολουθώ την έξοδο Πειραιώς/ Αγ. Κωνσταντίνου. Βγαίνω στην πλατεία κι όπως ανεβαίνω τις κυλιόμενες το μάτι μου πέφτει πάντα στο εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο Classical Acropol. Δεν ξέρω πώς γίνεται να το προσέχω πάντα πρώτο, αλλά είναι τόσο παραμελημένο και «συννεφιασμένο» από τη σκόνη και το καυσαέριο που θα έλεγα ότι μάλλον στοιχειώνει το βλέμμα και ταυτόχρονα ασχημαίνει την πόλη. Κι αν παλιά υποδεχόταν τουρίστες κι επισκέπτες από κάθε σημείο του πλανήτη χάρη στην προνομιακή του θέση ακριβώς επάνω στην πλατεία Ομονοίας, σήμερα δεν αποτελεί παρά ένα κουφάρι αλλοτινών ένδοξων ημερών.

Αυτές τις μέρες ωστόσο, το ξενοδοχείο που σφραγίστηκε το 2011 ανοίγει ξανά για το κοινό και επιφυλάσσει ένα ιδιαίτερο θέαμα. Σαν στα κρυφά, η είσοδος γίνεται από το πλάι στη στοά Λυκούργου/ Πειραιώς, αφού έχουν περάσει προ πολλού οι μέρες που οι γυάλινες αυτόματες πόρτες του ανοιγόκλειναν αμέτρητες φορές επί της οδού Πειραιώς. Αιτία για την αναπάντεχη επιστροφή στο Acropol, μία πολύ ιδιαίτερη δράση του τέταρτου Fast Forward Festival που διοργανώνει η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και φέτος έχει εξαπλωθεί κυριολεκτικά στην πόλη. Η Ομόνοια, λοιπόν, εκτός από κέντρο της Αθήνας, μετατρέπεται το πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαΐου σε κέντρο του πολυσυλλεκτικού φεστιβάλ τέχνης, συστήνει στους Αθηναίους επιδραστικούς διεθνείς καλλιτέχνες, νέες μορφές δημιουργίας  και κυρίως μας βάζει στη διαδικασία της ανακάλυψης.

Μια προτεινόμενη διαδρομή στον συναρπαστικό κόσμο του φεστιβάλ ξεκινάει από το «Don’t follow the wind» στο Classical Acropol καταλήξει στην ταράτσα του για ενατένιση της Αθήνας από ψηλά με μία σπάνια οπτική γωνία. Ο στόχος όμως είναι άλλος, η παρατήρηση του έργου «Invisible city» που σκεπάζει την πλατεία Ομονοίας. Η διαδρομή μπορεί να συνεχιστεί κατηφορίζοντας από την Ομόνοια μέχρι τον Πειραιά ακολουθώντας την πορεία της «Heterotopia» σε μία ιστορική ανακάλυψη του μεγάλου λιμανιού.  

Οι πρώτες εντυπώσεις στο Acropol

Όταν μπαίνεις στο ξενοδοχείο, αντικρίζεις μια πρωτοφανή εικόνα. Δεν είναι εγκατάλειψη, το αντίθετο. Όλα είναι στη θέση τους, λείπει απλώς η ανθρώπινη ζωή και κίνηση. Το κτίριο σφραγίστηκε και εγκαταλείφθηκε εξαιτίας της οικονομικής κρίσης το 2011 και όλα προδίδουν το βεβιασμένο της υπόθεσης. Τα κρεβάτια είναι ακόμα στρωμένα, με τους δίσκους υπηρεσίας δωματίων στα τραπέζια και τα φλιτζάνια στο μπαρ της υποδοχής άθικτα, παραμένουν μισογεμάτα από την τελευταία φορά που χρησιμοποιήθηκαν, ενώ χαρτιά, σημειώσεις και ένα βάζο με πλαστικά λουλούδια σκονίζονται σταθερά στον χώρο της ρεσεψιόν. Ο λόγος που το ξενοδοχείο γίνεται ξανά επισκέψιμο δεν είναι η διαμονή, αλλά η σύλληψη μίας ομάδας καλλιτεχνών που δημιούργησαν το «Don’t follow the wind» συσχετίζοντας το εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο με την καταστροφή της Φουκουσίμα που συνέβη περίπου την ίδια περίοδο.

Ανοίγοντας διάλογο με την αποκλεισμένη ζώνη της Ιαπωνίας οι εκτοπισμένοι κάτοικοι της περιοχής, τα νεκροζώντανα σπίτια τους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν σε ελάχιστες ώρες και ο αποπροσανατολισμός της ζωής τους μεταφέρονται κατά κάποιον τρόπο στο ξενοδοχείο Αcropol, όπου κατοικούν η εντροπία και η σκόνη, όπως και στη Φουκουσίμα.

Η συλλογικότητα των επιμελητών ανέπτυξε ένα πρότζεκτ μέσα στην απροσπέλαστη ζώνη σε μία έκθεση που δεν έχει ειδωθεί από κανέναν και παραμένει άγνωστο αν και πότε θα ειδωθεί. Θα περιμένει πάντως τους κατοίκους, σαν προσωρινός συνεχιστής της ζωής μέχρι την ώρα του γυρισμού. Με αφορμή την πρόσκληση για εξέλιξη του project σε άδεια κτήρια ανά τον κόσμο, έγιναν νέες αναθέσεις και τα έργα των καλλιτεχνών βρίσκονται σήμερα εγκατεστημένα στα κενά δωμάτια του ξενοδοχείου της Ομόνοιας.

Στον ημιόροφο μία μακέτα κτιρίου της Φουκουσίμα αναπαριστά τις μετρήσεις ραδιενέργειας στην περιοχή και λειτουργεί ως υπενθύμιση της καταστροφής που συντελέστηκε εκεί μετά το ατύχημα του σταθμού πυρηνικής ενέργειας και εκδίωξε 24.000 ανθρώπους από τα σπίτια τους. Τα επιτρεπόμενα όρια είναι κάπου στο 0,01, στην Αθήνα έχουμε κάπου στο 1,03, αλλά στη Φουκουσίμα τα ποσοστά κυμαίνονται στο 3-6. Στο ισόγειο φοράς τα headsets (μοιάζουν με αυτοσχέδια κράνη και όταν βλέπεις τους άλλους να τα έχουν στο κεφάλι είναι λίγο αστείο, σαν μάσκες, σαν αυτοσχέδια περφόρμανς) που ταξιδεύουν στην ακατοίκητη περιοχή και βυθίζουν στην απρόσιτη αλήθεια της σε ένα βίντεο 360 μοιρών.

Στον 1ο όροφο βλέπουμε τα ίχνη ενός πικνίκ στο πάτωμα του πρώην εστιατορίου του ξενοδοχείου. Τρία άτομα που εκτοπίστηκαν λόγω της μόλυνσης στη Φουκουσίμα, των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα μοιράστηκαν φαγητά της εθνικής τους κουζίνας και τα αποφάγια αυτής της συνάντησης παραμένουν εκεί μαζί με μία φωτογραφία της κοινής τους στιγμής. Η συζήτηση που είχαν για τον βίαιο εκτοπισμό μάλλον συνοψίζεται στο  μήνυμα που άφησαν σε ένα σκονισμένο τραπέζι της σάλας γραμμένο σε αραβικά, ιαπωνικά και αγγλικά περιμένοντας τους μελλοντικούς ενοίκους του Acropol «θα ζήσω όπως θέλω, θα κάνω ό,τι θέλω, κανείς δε θα ελέγξει τη ζωή μου».

Στον 3ο όροφο η περιήγηση στα ανοιχτά δωμάτια μας συστήνει τους εκτοπισμένους κατοίκους της Φουκουσίμα σαν σε ρόλο ενοίκου και οικοδεσπότη. Σε ανθρώπινες διαστάσεις  οι φωτογραφίες τους έχουν τυπωθεί σε σεντόνια και μαξιλαροθήκες που σκεπάζουν τα άδεια κρεβάτια και ξαφνικά μοιάζουν να βρίσκονται πολύ κοντά μας. Στα αριστερά του μεγάλου διαδρόμου το δωμάτιο 311 επιλέχθηκε λόγω του συμβολισμού της ημερομηνίας -Μάρτιο του 2011 έγινε το πυρηνικό ατύχημα- και όταν πατήσεις το κουδούνι που έχει τοποθετηθεί στην πόρτα ο ήχος ακούγεται μέσω υπολογιστή σε ένα υπαρκτό εγκαταλελειμμένο σπίτι της Φουκουσίμα!

Στην ταράτσα

Η εμπειρία στο Ακλοπόλ συνεχίζεται στην ταράτσα, όπου ο Gregor Schneider έχει εξαφανίσει την Ομόνοια από ψηλά. Ο κορυφαίος γερμανός εικαστικός εμπνέεται από την τεχνική του καμουφλάζ και παρεμβαίνει στο αστικό τοπίο και το μεταμορφώνει. Τύπωσε σε ένα τεράστιο υφασμάτινο υλικό μία φωτογραφία από το λιμάνι της Κω, η οποία τραβήχτηκε με drone και αναπαριστά το ακρωτήριο του νησιού που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την Τουρκία. Στη συνέχεια ζωγραφίστηκε στο χέρι έχοντας γίνει τεχνική μελέτη για τα κομμάτια που θα ραφτούν ώστε να καλύψουν το σύνολο της πλατείας. Η εικόνα είναι ορατή μόνο από ψηλά και το φτηνό υλικό στο οποίο αποτυπώθηκε χρησιμοποιείται συνήθως για να καλύπτει  προσόψεις κτιρίων ή για καμουφλάζ στην εμπόλεμη ζώνη. Από τον Β Παγκόσμιο μέχρι το Χαλέπι της Συρίας οι άμαχοι προστατεύονται με αυτό από τους ελεύθερους σκοπευτές, ακόμα και για να διασχίσουν απλώς τον δρόμο.

Από την ταράτσα τoυ Acropol ή κατηφορίζοντας την Σταδίου προς την Ομόνοια το έργο του Schneider είναι ορατό, μόνο για όσους δεν βρίσκονται επί της πλατείας. Το παιχνίδι του Schneider είναι η ορατότητα και η φαντασία και όπως λέει ο ίδιος γι’ αυτή την εγκατάσταση, «καμιά φορά το να είσαι ορατός ή αόρατος καθορίζει αν θα ζήσεις ή θα πεθάνεις». «Όσοι καλύπτονται από το σεντόνι της Ομόνοιας δεν βλέπουν την εικόνα που τους σκεπάζει, αγνοούν ότι γίνονται αόρατοι και όλα μπορούν να φτιάξουν μια διαφορετική πραγματικότητα με λίγο design», παραδέχεται ο καλλιτέχνης. Η φαντασία δημιουργεί, λοιπόν, πραγματικότητα, ή τουλάχιστον μία διαφορετική όψη της στο Invisible City.

Εκεί που δίνουν σήμα τα παιδιά του Πειραιά

Λίγο πιο πέρα από το ξενοδοχείο Acropol, στη  στοά του Janeiro ξεκινάει ένα άλλο ταξίδι, αναπάντεχο με αφετηρία και προορισμό την πλατεία. Ο Akira Takayama, o ιάπωνας «αρχιτέκτονας του θεάτρου» δημιουργεί έναν περίπατο που μάλλον ποτέ δε θα κάναμε μόνοι μας και στο δρόμο μας «λέει» την ιστορία του Πειραιά. Το λιμάνι που έχει αποτελέσει στάση σε πολλά ταξίδια και έχει αποχαιρετίσει και υποδεχτεί αμέτρητους ταξιδιώτες και αναχωρητές  έχει μεγάλη ιστορία που… περπατιέται σε αυτή τη συμμετοχική περφόρμανς που ξεκινά από την Ομόνοια και κάνει ενδιάμεσες στάσεις με smartphone apps και οδηγούς στο χέρι.

Η διαδρομή Heterotopia έχει δύο αφετηρίες –το καφέ Janeiro στην Πλατεία Ομονοίας και το Πλωτό Μουσείο «Hellas Liberty» στον Πειραιά. Κάθε μία ώρα και στα δύο σημεία ακούγονται τα «Παιδιά του Πειραιά» (ο ήχος φτάνει μέχρι τη Δραπετσώνα!) ενώ πριν τη διαδρομή αξίζει και το βίντεο Heterochronia του Hikaru Fuji που προβάλλεται εκεί με ιστορίες ανθρώπων που ζουν γύρω από το λιμάνι.

Στην τρίτη διαδρομή υπάρχουν επτά στάσεις και μέσω μίας εφαρμογής ακούγεται στο κινητό μας μια ιστορία που θα μπορούσε να έχει συμβεί εκεί γραμμένη ειδικά για το πρότζεκτ από επτά συγγραφείς διαφορετικών προελεύσεων.

Να λοιπόν που έστω και για λίγο κάτι αλλάζει και η ζωή επιστρέφει στην Ομόνοια!

Info: Τα τρία θεάματα συνεχίζονται έως τις 14 Μαίου, πληροφορίες εδώ

Περισσότερα για το φετινό πρόγραμμα του φεστιβάλ από την Athens Voice εδώ.