Στο λαβύρινθο με τους πρόσφυγες

Τρεις ημέρες μετά την είσοδό μου στο λαβύρινθο που εγκατέστησε ο σημαντικός σκηνοθέτης και εικαστικός Brett Bailey στην αποθήκη λιμανιού του Πειραιά για λογαριασμό του Fast Forward Festival και ακόμα παραμένω αμήχανος. Εδώ, για το «Sanctuary» (Ιερό) του δεν χωράει η φατική αποτίμηση «μου άρεσε/δεν μου άρεσε». Γιατί στήσιμο (και θέμα) δεν το επιτρέπουν. 

Ακολουθώντας ένα ολιγομελές γκρουπ θεατών μπαίνεις από μια «συνοριακή πύλη», σ’ ένα σκοτεινό, φτιαγμένο από συρματόπλεγμα, λαβύρινθο. Κάθε λίγα μέτρα και μια στάση μπροστά σε σκηνές, συμβολικά φορτισμένες, που υπενθυμίζουν/ αποκαλύπτουν/ αποτυπώνουν πτυχές της σημερινής πραγματικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αφορούν στο προσφυγικό. Οι οκτώ «ερμηνευτές», στις οκτώ σκηνές, δεν είναι ηθοποιοί αλλά πρόσφυγες, μετανάστες, ακτιβιστές και διερμηνείς από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ευρώπη. Έξι από αυτούς στη θέση των προσφύγων, δύο στη θέση των άλλων – ένας Γερμανός που «δικαιολογεί» την ιεροσυλία ενός μουσουλμανικού χώρου, μια Γαλλίδα, που σώθηκε από τρομοκρατική επίθεση και αφήνεται στην παρηγοριά του λαϊκίστικου (τηλεοπτικού) λόγου της Μαρί Λεπέν.

Δεν ξέρω πώς μπορεί να αντιδράσουν αν έρθουν εδώ αληθινοί πρόσφυγες ή άνθρωποι που έχουν αναλάβει ενεργό έργο για τη βοήθεια των προσφύγων – φαντάζομαι η πλευρά των φανερο-ρατσιστών δεν θα «τιμήσει» με την παρουσία της την εγκατάσταση (δύσκολα να σπάσει το τσιμέντο). Επίσης η γνώμη μου επουδενί δεν εκφράζει εδώ την πλειοψηφία των ανθρώπων που στέκουν απορημένοι, αλλά άπραγοι, μπροστά στο δράμα που παίζεται, κι ας ανήκω σε αυτή την κατηγορία. 

Διασχίζοντας το λαβύρινθο έδινα μέσα μου μια μάχη. Το θέμα που διαπραγματεύεται είναι ένα θέμα που το καταναλώνω καθημερινά μέσα από εικόνες και ειδήσεις απίστευτης σκληρότητας. Οπότε, τι αλήθεια περίμενα να συμβεί εδώ, σε κάτι που αν και στήθηκε πάνω στην αλήθεια εμπεριέχει μια «αισθητική διαμόρφωση»; Ήρθα άραγε γιατί νιώθω την ανάγκη να εμπιστευτώ τους εφιάλτες μου στη δεξιοτεχνική αρπάγη ενός καλλιτέχνη, όπως θα έλεγε και ο George Steiner; Ευτυχώς ο Brett Bailey είναι σοβαρός καλλιτέχνης και ο λαβύρινθός του δεν εκβιάζει συναισθήματα, ούτε αναμασά κλισέ. 

Κι ενώ παρακολούθησα τις 7 σκηνές μέσα από τις συγκρούσεις μου βρέθηκα στην όγδοη με τίτλο «Floating». Καθισμένος εν μέσω θάλασσας, με σκόρπια αντικείμενα ναυαγίων γύρω του, ένας πρόσφυγας μονολογούσε θραύσματα από τις πρώτες κουβέντες που ανταλλάσσονται μεταξύ διασωθέντων και των ανθρώπων στους χώρους υποδοχής. Μας χωρίζει από αυτόν ένα κιγκλίδωμα με αφημένα μπροστά του κεράκια, κουκλάκια και επιστολές που αφήνουν οι άνθρωποι για να εκφράσουν τη θλίψη τους για ένα χαμό. Πίσω του («ειρωνικά») πυροτεχνήματα σκάνε στον ουρανό. Με τους πνιγμένους μπορούμε να ξεμπερδέψουμε με «αναθήματα» και δάκρυα και ας οργανώσουμε γιορτή για τη σωτηρία των υπόλοιπων. (Έτσι κι αλλιώς η Ευρώπη θα συνεχίζει να πουλάει τον πολιτισμό της –τελευταίες εικόνες πριν την έξοδο–, που δεν αμαυρώνονται από τέτοια περιστατικά). Όμως η χειρονομία με την οποία μας υπέδειξε να καθίσουμε ο «ήρωας» της σκηνής –κι εμείς, φυσικά, το κάναμε– απηχεί πιο πολύ απ’ όλα την πραγματικότητα. Μας τοποθέτησε εκεί που ανήκουμε οι περισσότεροι: στους θεατές (με… ευαισθησίες).

Info: 3-7 & 9-10/5, 18.00-21.30 (Δείτε πιο κάτω τις ακριβείς ώρες επισκέψεων και οδηγίες πρόσβασης στο site της Στέγης). Λιμάνι Πειραιά, Πύλη Ε2 (Πέτρινη Αποθήκη). Για πληροφορίες στο 2109005800.