Στο τηλέφωνο με τη Σάσα Μπογκίνο των Pussy Riot

Ενθουσιασμός. Αυτή είναι η λέξη που περιγράφει καλύτερα αυτή τη συνομιλία. Η Σάσα Μπογκίνο ενθουσιασμένη που έρχεται στην Ελλάδα, ακούγεται −με λίγες υπεραστικές διακοπές− να μιλάει για όσα τη θυμώνουν και την πεισμώνουν να αγωνίζεται, ενώ εγώ προσπαθώ να φαίνομαι χαλαρή στην άλλη πλευρά της γραμμής. Μα, είναι μια Pussy Riot! Στην πραγματικότητα είμαι κάτι παραπάνω από ενθουσιασμένη που μιλάμε και θέλω να τη ρωτήσω πάρα πολλά, μόνο που μας διακόπτει η επιβίβασή της στο επόμενο αεροπλάνο που την περιμένει.

Είναι μόλις 22 χρονών και είναι ήδη γνωστή για την έρευνά της στη δημοσιογραφία και τη δράση της στην πιο διάσημη φεμινιστική-ακτιβιστική κολεκτίβα του κόσμου. Είναι σχετικά νέο μέλος των Pussy Riot και απόψε, Παρασκευή, θα μιλήσει στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση μαζί με το ιδρυτικό μέλος της κολεκτίβας και πρώην πολιτική κρατούμενη, Μάσα Αλιόχινα.

H performance της πανκ προσευχής που τις έφερε αντιμέτωπες με τη δικαιοσύνη και τη φυλάκιση.

«Έχω την αίσθηση απ’ όσα έχω διαβάσει ότι η ρωσική κοινωνία δεν σας αγαπάει και πολύ» είναι το πρώτο που λέω στην Σάσα Μπογκίνο με απορία. Αναρωτιέμαι γιατί δεν υπάρχει στήριξη σε  αυτές τις γυναίκες που αγωνίζονται παρά τις απειλές και τον φόβο που σπέρνει η ρωσική κυβέρνηση. Γυναίκες όπως η κοπέλα με την κελαρυστή φωνή που έχω στη γραμμή και μιλάει με πάθος και υπερασπίζεται από τόσο νεαρή ηλικία τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον φεμινισμό.

«Μεγάλο μέρος της ρωσικής κοινωνίας είναι φοβισμένο και παράλληλα δυσκολεύεται ακόμα και να κατανοήσει τον ακτιβισμό» μου απαντά. Θυμάται όταν ήταν 17 και ακόμα πήγαινε σχολείο μία μεγάλη πορεία κατά του Πούτιν στη Μόσχα, στις 6 Μαΐου του 2012. «Παρόλο που η διαδήλωση ήταν επίσημη και προγραμματισμένη, έληξε άδοξα με επεισόδια που προκάλεσε η στάση της αστυνομίας. Μας χτυπούσαν και μας καταδίωξαν. Όλο αυτό έληξε με 400 περίπου προσαγωγές και 37 συλλήψεις με κατηγορίες όπως "συμμετοχή σε εξέγερση", "πρόκληση ταραχών" και "βία κατά των αστυνομικών αρχών". Το ίδιο συμβαίνει σε κάθε πορεία ή διαδήλωση».

«Ήταν ακριβώς μια μέρα πριν την ορκωμοσία του Πούτιν (σ.σ. υπολογίζει τα χρόνια και όταν συνειδητοποιεί ότι ήταν η τρίτη του εκλογή και σοκάρεται με ένα "oh my God") όταν έγινε άλλη μία μεγάλη διαμαρτυρία, γιατί πολύς κόσμος δεν ήταν καθόλου χαρούμενος που είχαμε για τρίτη φορά Πρόεδρο αυτόν τον τύπο. Τα ίδια συνέβησαν και τότε. Γι’ αυτό ο κόσμος φοβάται να διαδηλώσει και να διαμαρτυρηθεί. Ξέρω πολλούς ακτιβιστές, μεγαλύτερους και μικρότερους από μένα, που σταμάτησαν να συμμετέχουν σε όλα αυτά επειδή φοβήθηκαν ότι θα καταλήξουν στη φυλακή. Τώρα πια όλοι μπορούν να συλληφθούν για τα πάντα, ακόμα κι επειδή θα πουν την άποψή τους στο facebook. H κρατική τρομοκρατία δεν στοχεύει μόνο όσους εναντιώνονται στην κυβέρνηση. Εγώ συνεχίζω να παλεύω μέσω της δημοσιογραφίας, κι ας παραμένω στο στόχαστρο».

«Δεν είναι βέβαια μόνο ο φόβος που κάνει πολλούς Ρώσους να είναι εναντίον μας. Υπάρχουν πολλοί λόγοι. Ένα μέρος δεν κατανοεί καθόλου τον ακτιβισμό. Παρόλο που οι παρεμβάσεις μας δεν είναι μόνο φεμινιστικές, αλλά και καλλιτεχνικές ή κοινωνικές, ένα μέρος του κόσμου απλώς δεν καταλαβαίνει τη σύγχρονη τέχνη ή τις σύγχρονες μορφές ακτιβισμού και όλα αυτά τους φαίνονται πολύ περίεργα. Πολλοί νομίζουν ότι οι ακτιβιστές είναι κάποιοι τρελοί, κατεστραμμένοι άνθρωποι που μισούν την κυβέρνηση».

Ανέφερες τη δημοσιογραφία πριν και νομίζω η έρευνά σου εστιάζεται στις συνθήκες κράτησης των ρωσικών φυλακών και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πώς ακριβώς είναι τα πράγματα;

Από τον Οκτώβριο του 2015 εργάζομαι ως ρεπόρτερ στο ειδησεογραφικό site Media Zona, που συνδέεται με τον οργανισμό Zona Prava, ο οποίος ιδρύθηκε από δύο γνωστά μέλη των Pussy Riot τη Ναντέζντα Τολοκονίκοβα και τη Μάσα Αλιόχινα, για να παρέχει ενημέρωση και νομική στήριξη σε Ρώσους κρατούμενους και υπόδικους. Αυτό το project ξεκίνησε μόλις τα κορίτσια βγήκαν από τη φυλακή πριν δυόμισι χρόνια και τώρα είμαστε 17 περίπου δημοσιογράφοι, που καλύπτουμε συγκεκριμένα θέματα όπως τις συνθήκες κράτησης στις ρωσικές φυλακές, τα προβλήματα των κρατουμένων, δίκες, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το ρωσικό σωφρονιστικό σύστημα δεν είναι καθόλου σωφρονιστικό. Οι κρατούμενοι πέφτουν απλώς θύματα εκμετάλλευσης, γιατί χρησιμοποιούνται ως δωρεάν εργατικά χέρια. Φτιάχνουν στολές για τον στρατό χωρίς να πληρώνονται ή παίρνουν ελάχιστα χρήματα (2 δολάρια) ως μέρος της ποινής. Τους αναγκάζουν να μένουν στη φυλακή όσο περισσότερο γίνεται, αντί να τους βοηθούν να επανενταχθούν στην κοινωνία. Ευτυχώς κάποιοι που έχουν φίλους και συγγενείς έξω, έρχονται σε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο και μπορούν να καταγγείλλουν τι συμβαίνει στις φυλακές. Εμείς ερευνούμε αυτές τις καταγγελίες και τις δημοσιεύουμε, γιατί είναι ο μόνος τρόπος να τραβήξουμε την προσοχή και να ευαισθητοποιήσουμε την κοινή γνώμη. Ο κόσμος ασχολείται κυρίως με τους πολιτικούς κρατούμενους, που είναι αυτή τη στιγμή περισσότεροι από 100. Επειδή κάποιοι από αυτούς είναι διάσημοι πολιτικοί, ακτιβιστές κλπ., ο κόσμος τους παρακολουθεί και τους στηρίζει, αλλά δεν υπάρχει ενδιαφέρον για όλους τους υπόλοιπους φυλακισμένους. Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο και κανείς δεν ενδιαφέρεται γιατί οι περισσότεροι θεωρούν ότι για να είσαι στη φυλακή είσαι ένοχος και παύεις να είσαι άνθρωπος κατά κάποιον τρόπο. Εμείς αυτό που κάνουμε στην ερευνητική δημοσιογραφία είναι να δημοσιοποιούμε παραβάσεις και περιστατικά ανθρώπων με ονοματεπώνυμο για να δείξουμε ότι υπάρχουν πράγματι αυτοί οι άνθρωποι, ότι αυτά συμβαίνουν και ότι όποιος κι αν είναι ο λόγος που βρίσκεται κανείς στη φυλακή, παραμένει άνθρωπος και δεν πρέπει να ζει σαν σκλάβος.

Η συζήτηση επιστρέφει στον φεμινισμό και τώρα ρωτάω πώς είναι η κατάσταση για τις γυναίκες στη Ρωσία του Πούτιν. «Η κατάσταση στη Ρωσία είναι τελείως διαφορετική από τη Δύση», μου λέει αμέσως η Σάσα.  

«Δεν υπάρχει φεμινιστικό κίνημα και όλοι οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης, που αποφασίζουν για τις γυναίκες, είναι άνδρες. Μιλούν εξ ονόματός μας και συζητούν εξωφρενικά πράγματα όπως την απαγόρευση της άμβλωσης κ.ο.κ. Ακόμα και όσες γυναίκες κατέχουν πολιτικά αξιώματα, απλώς στηρίζουν τους άνδρες και δεν ενδιαφέρονται για τις πραγματικές ανάγκες των γυναικών, τι τους αρέσει ή τι θα ήθελαν να κάνουν με το σώμα και τη ζωή τους. Δεν υπάρχει κανείς να μας αντιπροσωπεύσει και να μιλήσει δημόσια για τον φεμινισμό. Αυτό είναι το ένα πρόβλημα. Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι και η κοινωνία δεν ενδιαφέρεται. Μπορεί να έχουμε 2017 και να είναι οk να προχωρήσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, να κάνεις καριέρα αν είσαι γυναίκα, αλλά ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας εξακολουθεί να πιστεύει ότι μια γυναίκα πρέπει να είναι μητέρα, νοικοκυρά, σύζυγος και άλλα τέτοια. Τίποτα από αυτά δεν είναι κακό, αλλά κανείς δεν μπορεί να σκεφτεί άλλες γυναίκες που μπορεί να μη θέλουν να περάσουν έτσι τη ζωή τους. Για παράδειγμα δεν μπορώ να μιλήσω στους γονείς μου για φεμινισμό γιατί θα ήταν αδύνατο να τον καταλάβουν. Γεννήθηκαν στη Σοβιετική Ένωση κι έχουν ακόμα την ιδέα μιας παραδοσιακής οικογένειας, όπου ο άνδρας πρέπει να δουλεύει και να φέρνει τα λεφτά, ενώ η γυναίκα πρέπει να μεγαλώνει τα παιδιά, να μαγειρεύει, να καθαρίζει. Αυτή είναι η εικόνα που παρουσιάζεται και στα κρατικά ΜΜΕ τη διαφήμιση, τις ταινίες. Δεν έχουμε χώρο να συζητήσουμε για φεμινισμό»

«Στις δυτικές χώρες ο φεμινισμός είναι ένα τεράστιο και δημοφιλές κίνημα, γίνονται πορείες από γυναίκες, διαμαρτυρίες, υπάρχουν ιδρύματα και δημόσια μέσα που συνδέονται με τον φεμινισμό, κάποιοι διάσημοι ακτιβιστές. Πολλοί σελέμπριτι μάλιστα και πολιτικοί είναι φεμινιστές. Αντίθετα, στη Ρωσία ο φεμινισμός συζητιέται μόνο σε πολύ συγκεκριμένα δίκτυα ή  στα social media, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, δηλαδή άνθρωποι 40-45 χρονών που ενημερώνονται σχεδόν αποκλειστικά από κρατικά ΜΜΕ, δεν ξέρουν τίποτα για φεμινισμό. Δέχονται μόνο προπαγάνδα για τον ‘επιθετικό φεμινισμό’ και δεν κατανοούν ότι ο φεμινισμός δεν λέει ‘ας σκοτώσουμε όλους τους άνδρες’».  

Τώρα φαντάζομαι με τον Τραμπ στις ΗΠΑ και τον Πούτιν στη Ρωσία τα πράγματα δεν θα πάνε καλύτερα. Πώς βλέπετε τις σχέσεις αυτών των δύο;

Σε όλη τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα τα ρωσικά ΜΜΕ και μέλη της Κυβέρνησης τάσσονταν ανοιχτά υπέρ του Τραμπ. Όταν νίκησε η ρωσική κοινωνία το γιόρταζε. Εγώ ήμουν κάπως «τι;;» και ήθελα να τους πω «ε, παιδιά, αυτή η χώρα είναι πραγματικά απίστευτα μακριά από τη δική μας και αυτός ο τύπος δεν δίνει δεκάρα για εσάς». Υπήρχε τόση πολλή προπαγάνδα υπέρ του, αλλά τώρα κάπως ηρέμησαν τα πράγματα, παρόλο που κάποιοι στην αρχή νόμιζαν ότι ξεκινάει μια νέα εποχή στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας.

Ένα από τα τελευταία τραγούδια των P.R. που κλείνει το μάτι στον Τραμπ και τις σεξιστικές δηλώσεις του.

Επίσης αφιερωμένο στον νέο Πρόεδρο των ΗΠΑ

Η Σάσα Μπογκίνο δεν έρχεται μόνη στη Στέγη. Μαζί με την ποιήτρια Μάσα Αλιόχινα θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους και θα συνομιλήσουν με το κοινό. Η Μάσα είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της ομάδας και έχει ιδρύσει την οργάνωση Zona Prava που παρέχει ενημέρωση και στήριξη σε Ρώσους υπόδικους. Το ενδιαφέρον της για την κατάσταση των φυλακισμένων στη Ρωσία πυροδοτήθηκε μετά τη δική της πολύμηνη φυλάκιση, καθώς το 2012 κρίθηκε ένοχη για το αδίκημα του χουλιγκανισμού. Αιτία ήταν η γνωστή περφόρμανς των Pussy Riot μέσα στον καθεδρικό ναό της Μόσχας. Η περφόρμανς, με τίτλο Punk Prayer, κατήγγειλε την υποστήριξη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας προς τον Βλαντιμίρ Πούτιν και οδήγησε στην καταδίκη της Μάσα στις 17 Αυγούστου 2012.

Έχει αναγνωριστεί ως πολιτική κρατούμενη από την Ένωση Αλληλεγγύης για τους Πολιτικούς Κρατούμενους, ενώ η Διεθνής Αμνηστία την αποκάλεσε κρατούμενη συνείδησης λόγω «της σφοδρότητας της απάντησης των ρωσικών Αρχών». Την εποχή της σύλληψής της, η Αλιόχινα ήταν τεταρτοετής φοιτήτρια στο Ινστιτούτο Δημοσιογραφίας και Δημιουργικής Γραφής στη Μόσχα. Έχουν δημοσιευθεί ποιήματά της, ενώ το 2008 γεννήθηκε ο γιος της, Φίλιπ. Είναι αυστηρά χορτοφάγος (vegan) και, σύμφωνα με πληροφορίες, κατέρρευσε από εξάντληση λόγω πείνας στη διάρκεια της δίκης της, επειδή δεν προβλέπονταν γεύματα για αυστηρά χορτοφάγους σε όσους ήταν υπό κράτηση. Αυτή την εποχή παρουσιάζει ανά τον κόσμο το νέο της πρότζεκτ ως Pussy Riot Theatre, με την παγκόσμια πρεμιέρα του έργου Revolution, μιας παράστασης για τη διαμαρτυρία, την τέχνη και τον πολιτικό ακτιβισμό σε ένα εχθρικό κράτος, η οποία βασίζεται στην προσωπική της ιστορία με τις Pussy Riot.

Info: Παρασκευή 24 Μαρτίου, 19.00, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107, 2109005800

Η είσοδος σε όλες τις εκδηλώσεις του Κύκλου «Λέξεις & Σκέψεις» είναι δωρεάν.

Απαραίτητη η ηλεκτρονική προκράτηση θέσης εδώ. 

Για τις ομιλίες των ξένων προσκεκλημένων υπάρχει ταυτόχρονη διερμηνεία.

Οι συζητήσεις του Κύκλου «Λέξεις & Σκέψεις» αναμεταδίδονται και με live streaming μέσω του sgt.gr. Τα βίντεο παραμένουν διαθέσιμα στο sgt.gr και μετά το τέλος της εκδήλωσης.