Η ιστορία της ελληνικής ναυτιλίας ζωντανεύει μέσα από ομοιώματα πλοίων

Η έκθεσης «Πλεύσις» με θέμα τη ναυσιπλοΐα και τη ναυπηγική των Ελλήνων παρουσιάζεται από τον Οκτώβριο στο Μουσείο Ηρακλειδών και παρόλο που επρόκειτο να διαρκέσει μέχρι το τέλος Μαΐου, τελικά παρατείνεται μέχρι την Κυριακή 27 Αυγούστου. Με αφορμή τη συνέχιση της έκθεσης, ανατρέχουμε σε μία παλαιότερη συνέντευξη του Δημήτρη Μάρα (Μηχανολογος-Μηχανικος M. Sc., Μικροναυπηγός) στην Athens Voice, ο οποίος είχε μιλήσει για τις δημιουργίες του και τα σαράντα ξύλινα ομοιώματα ελληνικών πλοίων που παρουσιάζονται στο Μουσείο.

Στόχος της έκθεσης είναι να παρουσιάσει με εύληπτο και κατανοητό τρόπο στους επισκέπτες, την ιστορία της ελληνικής ναυπηγικής και ναυσιπλοΐας, καθιστώντας τους κοινωνούς σε ένα νοητό ταξίδι στο χρόνο και αναδεικνύοντας το διαχρονικό, στενό δεσμό των Ελλήνων με τη θάλασσα.Ακόμη, η έκθεση έχει εμπλουτιστεί και με μια ενότητα («Ένας αρχαίος ελληνικός υπολογιστής»), αφιερωμένη στις εκατοντάχρονες ερευνητικές προσπάθειες κατανόησης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Μέσα από ομοιώματα, επεξηγηματικά κείμενα, φωτογραφίες, αλλά και μια σχεδιαστική αναπαράσταση του αρχαίου εργαστηρίου των άγνωστων δημιουργών, οι επισκέπτες γνωρίζουν σημαντικούς σταθμούς της έρευνας του πιο σύνθετου μηχανισμού της αρχαιότητας (2ος-1ος αιώνας π.Χ.), με στόχο την ανάδειξη της εξελιγμένης επιστημονικής γνώσης των αρχαίων Ελλήνων, τις μαθηματικές και τεχνολογικές τους κατακτήσεις και κυρίως, το καινοτόμο πνεύμα τους. 

Συμμετέχει και η ζωγράφος-χαράκτρια Μαίρη Σχοινά, με επιλεγμένα έργα της από τις ενότητες «Αιγαιίς» (Αρχαίες Ελληνικές Γραφές), «Ωδές Αιγαίου» και «Ωδές Αιγαίου τιμούν τους Πανάρχαιους Θησαυρούς των Αντικυθήρων», εμπνευσμένα από τη θάλασσα του Αιγαίου. Η αέναη κίνηση της θάλασσας σε διάλογο με τις αρχαίες ελληνικές γραφές και τους πανάρχαιους θησαυρούς των Αντικυθήρων συνεχίζουν τη γεμάτη δέος περιπέτεια της καλλιτέχνιδας με τη μυστηριακή Αιγαιίδα Θάλασσα, που άρχισε το 2001.

Επιπλέον, παρουσιάζονται όργανα ναυσιπλοΐας από το Ναυτικό Μουσείο Λιτόχωρου, αλλά και πλούσιο εποπτικό υλικό, χάρτες, βιντεοπροβολές, σχεδιαστικές επεξηγηματικές αναπαραστάσεις του αρχαιολόγου Γιάννη Νάκα, δίγλωσσος κατάλογος και ειδική έκδοση με εκπαιδευτικές δραστηριότητες για παιδιά, ενώ πραγματοποιούνται ξεναγήσεις και ειδικές οργανωμένες επισκέψεις για σχολικές ομάδες, έτσι ώστε οι μαθητές να μυηθούν με εύληπτο και κατανοητό τρόπο στην πλούσια ιστορία της ελληνικής ναυπηγικής και ναυσιπλοΐας. Ακόμη, η έκθεση έχει εμπλουτιστεί και με μια ενότητα («Ένας αρχαίος ελληνικός υπολογιστής»), αφιερωμένη στις εκατοντάχρονες ερευνητικές προσπάθειες κατανόησης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. 

Τι σας εντυπωσιάζει περισσότερο στη διαδικασία κατασκευής ομοιωμάτων πλοίων;

Για να ασχοληθεί κάποιος με τη κατασκευή ομοιωμάτων απαιτείται μια επιδεξιότητα αλλά κυρίως κάποιος πρέπει να διαθέτει μεράκι και χρόνο. Να αγαπάει πολύ τη θάλασσα, να καταλαβαίνει τη σημασία που έχει παίξει στην ιστορία της Ελλάδας. Όταν φτιάχνω ένα πλοίο είναι σαν να ζω μέσα σε εκείνη την εποχή. Την ώρα που το κατασκευάζω προσπαθώ να υιοθετήσω την οπτική του κατασκευαστή εκείνης της περιόδου. Τι χρειαζόταν ένα πλοίο για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της αρχαιότητας και τι μέσα ή γνώσεις είχε κάποιος για να το κατασκευάσει;

Μηχανισμός Αντικυθήρων

Τι υλικά χρησιμοποιείτε και ποια η σημασία του κάθε υλικού;

Σκοπός μου είναι οι μακέτες μου να έχουν ένα όσο το δυνατόν περισσότερο αυθεντικό αποτέλεσμα − ιδιαίτερα κάποιες πιο σύγχρονες κατασκευές είναι φτιαγμένες στη κλίμακα του φυσικού μεγέθους. Γι' αυτό χρησιμοποιώ υλικά αυθεντικά, σαν εκείνα που είχαν οι καραβομαραγκοί στα δικά τους εργαστήρια. Το κυριότερο υλικό κατασκευής των πλοίων μου είναι το πεύκο ενώ τα πανιά είναι κατασκευασμένα με τον παραδοσιακό τρόπο, από λινό ύφασμα.

Πόσος χρόνος απαιτείται για τη δημιουργία ενός ομοιώματος;

Η συλλογή ομοιωμάτων απαρτίζεται από 150 κομμάτια. Ξεκινάει από το προϊστορικό πλοίο «μονόξυλο» και φτάνει μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα. Επομένως ο χρόνος κατασκευής που χρειάζεται κάθε ομοίωμα είναι διαφορετικός. Σχετίζεται με την ιστορική περίοδο, το μέγεθος και τις πληροφορίες που υπάρχουν για το κάθε καράβι. Παραδείγματος χάριν, για τη κατασκευή μιας απλής βάρκας μπορεί να χρειάζεται ένας μήνας εργασίας ενώ, συγκεκριμένα, για τη κατασκευή της «Φρεγάτας Ελλάς» απαιτήθηκε ένα έτος. Γενικά η διαδικασία κατασκευής των ομοιωμάτων είναι χρονοβόρα, ιδιαίτερα επειδή χρησιμοποιώ τον παραδοσιακό τρόπο κατασκευής. Οι αρχαίοι Έλληνες κατασκεύαζαν τα πλοία τους σχεδόν με τον αντίστροφο τρόπο απ’ αυτόν που τα κατασκευάζουμε εμείς, δηλαδή ξεκινούσαν από τη γάστρα, το «πέτσωμα», και μετά έβαζαν το σκελετό, κάτι που απαιτεί διαφορετική τεχνογνωσία από τη σημερινή που προϋποθέτει τη κατασκευή του σκελετού και έπειτα τη τοποθέτηση της γάστρας.

Φρεγάτα Ελλάς

Η σχέση της Ελλάδας με τη ναυτιλία επηρεάζει τη δουλειά σας και γενικά τέτοιου είδους εκθέσεις;

Η σχέση της Ελλάδας με τη ναυτιλία είναι άρρηκτη από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα ήταν ισχυρή όταν είχε ισχυρό στόλο και αδύναμη όταν τον στερούταν. Ο Έλληνας ήταν πάντα απόλυτα συνδεδεμένος με τη θάλασσα και το εμπόριο δια θαλάσσης εντός και εκτός της χώρας και γι' αυτό προόδευσε. Οι εκθέσεις αυτές στοχεύουν ακριβώς στο να τονιστεί ο ιδιαίτερος αυτός δεσμός της χώρας μας με τη θάλασσα. Και αυτό που με ικανοποιεί είναι ότι οι νέοι άνθρωποι έχουν την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουν και να καταλάβουν τη σημασία της ναυπηγικής και της ναυσιπλοΐας. Αισθάνομαι σαν να προσφέρω στην πατρίδα μου με αυτό τον τρόπο.

Στην έκθεση βλέπουμε ομοιώματα από διαφορετικές περιόδους. Σε τι διαφέρει η κατασκευή τους και ποια εποχή, πιστεύετε, έχει τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά;

Στην έκθεση παρουσιάζεται ένα μέρος της συλλογής μου, 40 ομοιώματα από τα 150, και πάλι αυτά είναι αρκετά για να καλύψουν ένα εύρος ιστορικών περιόδων: τη προϊστορική εποχή, τη μυκηναϊκή, τη βυζαντινή, τη μεταβυζαντινή, την περίοδο της ελληνικής επανάστασης μέχρι και τα μέσα του 20ού αιώνα. Είναι φυσικό γι' αυτό το λόγο να υπάρχουν μεγάλες διαφορές στη κατασκευή των πλοίων. Από το μονόξυλο ως το μινωικό πλοίο και την ελληνική τριήρη, το βυζαντινό «Δρομών», το πολεμικό μπρίκι και το πέραμα έχουν συντελεστεί πολλές τομές στη ναυπηγική τέχνη. Σε κάθε περίοδο προσεγγίζουμε τον τρόπο κατασκευής του κάθε πλοίου όπως θα το έφτιαχναν οι τότε κατασκευαστές. Κάθε εποχή έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Προσωπικά, η αφορμή για την κατασκευή των πλοίων ήταν η τριήρης που χρησιμοποιήθηκε στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Με αφορμή την τριήρη, που παγκοσμίως αναγνωρίζεται ως αριστούργημα ναυπηγικής τέχνης, μπήκα σιγά σιγά στον κόσμο της δημιουργίας ομοιωμάτων.

Τι πιστεύετε ότι θα αποκομίσει ο επισκέπτης μέσα από αυτήν την έκθεση;

Αυτό περιμένω να μου το πουν οι επισκέπτες. Εγώ απλώς επιθυμώ να αγαπήσουν τη ναυπηγική και να καταλάβουν πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε στην ιστορία μας.

Υπάρχει κοινό στην Ελλάδα που να ενδιαφέρεται για την ιδιαίτερη αυτή τέχνη;

Δυστυχώς η απάντηση είναι αρνητική. Γενικά το ενδιαφέρον για τη ναυπηγική και τις τέχνες που άπτονται της ιστορίας είναι μικρό. Κάθε ομοίωμα κουβαλάει μια ιστορία. Μπορεί κάποιος με αφορμή αυτά τα πλοία να αφηγείται πολλά και διαφορετικά κομμάτια της ελληνικής ιστορίας και η έκθεση είναι μία εξαιρετική εκπαιδευτική μέθοδος να έρθουν σε επαφή οι νέοι άνθρωποι με ένα υλικό αποτύπωμα της ιστορίας. Τα παιδιά άλλωστε δείχνουν πολύ περισσότερο ενδιαφέρον όταν τους μιλάς για κάτι που βλέπουν.

Δρομών

Info: «Πλεύσις - Ναυπηγική και Ναυσιπλοΐα των Ελλήνων». Μουσείο Ηρακλειδών, Ηρακλειδών 16, Θησείο, 2103461981. Διάκεια έως 27 Αυγούστου 2017. Καθημερινα & Σαβ/κο 10:00- 18:00, Πέμπτη 10:00-20:00. Τιμή εισόδου: €6, 4