Αχ, τα γιαννιώτικα κοσμήματα! Όλη η Ελλάδα τα μνημόνευε. Αυτά μαζί με την ιστορία της κυρα-Φροσύνης και του Αλή Πασά, αλλά και η πανέμορφη λίμνη, είναι που έδωσαν ξακουστή φήμη στην πόλη. Η ιστορία διαφυλάχτηκε από τα βιβλία και η λίμνη είναι εκεί να αγαλλιάζει την καρδιά. Μόνο η τέχνη της αργυροχοΐας δεν είχε την ένδοξη συνέχεια και πλέον έχει περιοριστεί σημαντικά. Αλλά, ευτυχώς, τώρα θα μπορέσει να συντηρηθεί στη μνήμη των παλιών, να μαθευτεί η αξία της στους νέους και γιατί όχι να προκληθεί η ανάπτυξή της, όπως παλιά. Εκεί στο Ιτς Καλέ, στο δυτικό προμαχώνα της νοτιοανατολικής ακρόπολης, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) έκανε πάλι το θαύμα του. Το νέο στολίδι των Ιωαννίνων και ένατο «παιδί» του ΠΙΟΠ, που ολοκληρώνει και το όνειρό του για τη δημιουργία ενός πανελλήνιου δικτύου θεματικών μουσείων, είναι το Μουσείο Αργυροτεχνίας.
Η τέχνη της αργυροχοΐας, πηγή πλούτου και μεγάλης πολιτιστικής κληρονομιάς για την Ήπειρο, απέκτησε ένα νέο χώρο για να λέει τις ιστορίες της, να μιλά για τους ανθρώπους της και να συνεχίσει να χτυπάει το ασήμι με τα σφυριά της. Το μουσείο καταλαμβάνει τις δύο στάθμες του προμαχώνα και το κτίσμα των παλαιών μαγειρείων που βρίσκονται ακριβώς δίπλα, αξιοποιώντας ένα αναξιοποίητο, μέχρι σήμερα, τμήμα του Κάστρου, που αναμορφώθηκε με υποδειγματικό τρόπο από το ΠΙΟΠ προκειμένου να φιλοξενήσει τη μόνιμη έκθεση του Μουσείου. (Η αρχιτεκτονική μελέτη έγινε από το γραφείο Κίζη Α.Ε.) Η ατμόσφαιρα –επιβλητική– και τα εκθέματα –σπάνια– σε βάζουν σε μια… μηχανή του χρόνου για να μάθεις: πώς γεννήθηκε και πώς πέρασε από γενιά σε γενιά η τέχνη που εξελίχθηκε σε ηπειρωτική παράδοση, πώς αναπτύχθηκε η αργυροχοΐα.
Όπλα, χρυσαφικά, εργαλεία και κάθε λογής μέταλλο στα χέρια των ηπειρωτών γινόταν κόσμημα. Με κυρίαρχο το ασήμι, αλλά και το χρυσό, σκαλιστά, στολισμένα και «μερακλίδικα», τα αποτελέσματα της αργυροχρυσοχοΐας έφταναν παντού και έφεραν το βάρος της προέλευσής τους, που ενέπνεε σιγουριά. Το νέο τους πέτρινο σπίτι στην κορυφή του Κάστρου, που αναμένεται να φτάσει τις 60.000 επισκέψεις, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένα τεχνολογικό μουσείο, αφού παρουσιάζει την τεχνολογία της αργυροχοΐας κατά την προβιομηχανική περίοδο. Παράλληλα όμως πρόκειται και για περιφερειακό μουσείο, με την έννοια ότι εστιάζει στην ιστορία της αργυροχοΐας στην περιοχή της Ηπείρου. Χρονικά, η μόνιμη έκθεση του Μουσείου καλύπτει τη μεταβυζαντινή περίοδο από τον 15ο αιώνα και έπειτα, χωρίς να λείπουν και οι αναφορές σε ακόμα παλαιότερες εποχές.
Στην είσοδο του Μουσείου το σφυρί δουλεύει για τη φιλοτέχνηση ενός αργυρού αντικειμένου μεταφέροντάς σε νοερά στο εργαστήρι του αργυροτεχνίτη. Αμέσως μετά, η χαρακτηριστική αργυρή κανδήλα «φωτίζει» ερωτήματα που βρίσκουν απάντηση καθώς αναπτύσσονται οι θεματικές ενότητες της έκθεσης, ενώ έχει μεγάλο ενδιαφέρον και η κατανόηση της τοπικής κοινωνίας για το πώς επηρεάστηκε και διαμορφώθηκε από τη διαρκή παρουσία των ασημικών. Ξεχωριστή αναφορά γίνεται φυσικά σε ηπειρώτες τεχνίτες αλλά και σε παραγγελιοδότες, καθώς επίσης παρουσιάζεται και η ηπειρώτικη αργυροχοΐα και τεχνοτροπία κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Χαρακτηριστικό των πρωτοποριακών μουσείων του ΠΙΟΠ, οι πολυμεσικές εφαρμογές γίνονται εργαλεία για τον επισκέπτη και μετατρέπουν τα εκθέματα σε ζωντανό αφηγητή μιας ιστορίας που θέλεις να μάθεις. Το «σαβάτισμα» και οι παραδοσιακές τεχνικές γίνονται οικείες και όταν φτάσεις στην έξοδο της μόνιμης έκθεσης ξέρεις καλά το ρόλο της αργυροτεχνίας στη διαμόρφωση της ταυτότητας της ευρύτερης περιοχής, αλλά και τη σημασία της για την παραγωγική ιστορία της χώρας μας.
Το μουσείο εγκαινιάστηκε το Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο. Στην ομιλία του ο ΠτΔ εξήρε την προσφορά του ΠΙΟΠ και τόνισε ότι «η οικονομία, το τραπεζικό σύστημα δεν ζουν ως απομονωμένοι χώροι, αλλά ζουν στην κοινωνία και οφείλουν να προσαρμόζονται στις αρχές και τις αξίες της κοινωνίας στην οποία αναπτύσσονται». Η πρόεδρος του ΠΙΟΠ κ. Σοφία Στάικου εξέφρασε τη συγκίνησή της για την ολοκλήρωση ενός μεγάλου κύκλου δημιουργίας στην ελληνική περιφέρεια, ενός κύκλου προσφοράς στις τοπικές κοινωνίες, στον πολιτισμό και τον τουρισμό: «Ένα σημαντικό έργο που αναπτύξαμε με όραμα και πίστη, με συνέπεια και πολλή δουλειά τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Αυτός ο κύκλος κλείνει σήμερα και κλείνει με απόλυτη επιτυχία. Είμαι περήφανη για αυτό».
Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από υπερπληροφόρηση, το βιβλίο εκφράζει ειρωνικά την ανάγκη των ανθρώπων να δουν κάτι γραμμένο για να πιστέψουν ότι ισχύει.
21°
