Σαν χθες, στα εργοστάσια της Ελευσίνας

Κάποτε υπήρχε βιομηχανία στην Ελλάδα και αν έπρεπε να βρεθεί κάτι ως πειστήριο, μια βόλτα στην περιοχή της Ελευσίνας θα ήταν αρκετή. Σήμερα σώζονται εκεί πέντε ανενεργοί βιομηχανικοί χώροι μάρτυρες μιας άλλης εποχής, τότε που κάπνιζαν τα φουγάρα του Βότρυ, του Ελαιουργείου, του Κρόνου και του Ρετσινάδικου Νέζη. Η έκθεση που φιλοξενείται σήμερα στο κτίριο του Παλαιού Ελεουργείου είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, αφού αγγίζει με σπάνια ντοκουμέντα ενδιαφέροντα και σημαντικά ζητήματα σχετικά με το εργάζεσθαι και το επιχειρείν, σαν μια ευκαιρία να μάθουμε από το παρελθόν που έχει να μας διδάξει πολλά και στους δύο τομείς.

Η Ελευσίνα τη δεκαετία του 1960

Η έκθεση «Βιομηχανική Ελευσίνα. Άνθρωποι και εργοστάσια» ξυπνάει μνήμες και δίνει ένα είδος προοπτικής στη σημερινή κατάστασης που βρίσκεται η χώρα. Μέσα από την επιμέρους ιστορία των εργοστασίων, που είναι συνυφασμένα με τη ζωή της πόλης, αναδύονται οι ιστορίες των ανθρώπων που μόχθησαν εκεί, από τους βιομηχανικούς εργάτες, έως τους επιχειρηματίες. Το Σαπωνοποιείο Χαριλάου έκανε κάποτε τον «Σάπων Ελευσίνος» να συναγωνίζεται τα εκλεπτυσμένα γαλλικά σαπούνια. Ακολούθησε η «Οινοποιητική - Οινοπνευματική Εταιρεία Χαρίλαος και Σία» το 1900, που το 1906 αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες βιομηχανικές μονάδες και μετονομάστηκε σε «Ελληνική Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων», το γνωστό Βότρυς. Το 1902 η «Εταιρεία Χατζηκυριάκου - Ζαχαρίου και Σία» ιδρύει το πρώτο ελληνικό εργοστάσιο τσιμέντου, με ετήσια παραγωγή 18.000 τόνους και το 1911 παίρνει την επίσημη ονομασία Ανώνυμος Εταιρεία Τσιμέντου «Ο ΤΙΤΑΝ».

Εργάτης του ΤΙΤΑΝ, φωτο: Βαγγέλης Τσάκος

Απολογισμός; Το 1929 λειτουργούν στην Ελευσίνα τα εργοστάσια ΤΙΤΑΝ, Οινοποιητική εταιρεία ΚΡΟΝΟΣ, Ανώνυμη Εταιρεία Οίνων και Οινοπνευμάτων, ένα υαλουργείο και επτά εργοστάσια κατεργασίας ρητίνης, που απασχολούν 1.500 άτομα μεταξύ των οποίων και πρόσφυγες που μάλλον εργάζονται περιστασιακά.

Εργατική Πρωτομαγιά, φωτό: Βαγγέλης Τσάκος

Το ΄30 ήρθαν τα Καμίνια και το ΄50 η Χαλυβουργική και τα Ελαιουργεία, μέχρι το ΄60 που ήρθαν οι μικρές μονάδες, τα Διυλιστήρια Ασπροπύργου και δίπλα τους η ΠΕΤΡΟΓΚΑΖ, η βιομηχανία ΧΑΛΥΨ και τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Το 1969 αρχίζουν τη λειτουργία τους και τα ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ, ενώ στη δεκαετία του 1980 και του 1990 πολλές από τις υπάρχουσες βιομηχανίες κλείνουν και ανοίγουν άλλες, συνήθως μικρότερες.

Από το φωτογραφικό λεύκωμα του Ανδρέα Εμπειρίκου «Φωτοφράκτης»

Με σύγχρονη και φρέσκια ματιά η έκθεση επιχειρεί μια αναδρομή στην ιστορία της βιομηχανίας της πόλης, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη Μεταπολίτευση με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων, αλλά και με εικαστική διάθεση. Περιέχει ηχητικά τοπία δια χειρός Χρήστου Δήμα και Κατερίνας Ευαγγελάκου, καθώς και 10 εικαστικές εικόνες του φωτογράφου Γιώργη Γερόλυμπου, που δημιουργήθηκαν ειδικά για τους σκοπούς της έκθεσης και αποτελούν μέρος της.

Ελευσίνιος Εργάτης

Παράλληλα εκτίθενται για πρώτη φορά σπάνια τεκμήρια της λειτουργίας των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων της περιοχής που καλούν σε μία ανασύνθεση της ιστορίας. Στη διάθεσή του κοινού εκθέματα, κείμενα, προφορικές μαρτυρίες, θεατρικές αφηγήσεις, οπτικοακουστικό και εικαστικό υλικό, με διαδραστικά μέσα. Παράδειγμα σημαντικών όσο και άγνωστων στιγμών του παρελθόντος ενός τόπου που, παραμένοντας βιομηχανικός, διατηρεί και μια βαθιά σχέση με την παραγωγή πολιτισμού.

Στα πλαίσια της έκθεσης ετοιμάζονται μια σειρά από εκδηλώσεις, σε συνεργασία με την επιστημονική, τοπική, μαθητική και καλλιτεχνική κοινότητα, οι οποίες θα ανακοινωθούν το επόμενο διάστημα.

Εργοστάσιο ΚΡΟΝΟΣ

Ναυπηγεία Ελευσίνας, φωτό: Γιώργης Γερόλυμπος

Σωματείο Τσιμεντεργατών Τιτάνα, φωτό: Βαγγέλης Τσάκος

Χαλυβουργική, φωτό: Γιώργης Γερόλυμπος

Διαφήμιση του Σαπωνοποιείου Χαριλάου το 1955

Το εργοστάσιο του ΚΡΟΝΟΥ σήμερα, φωτό: Γιώργης Γερόλυμπος

Info: «ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΛΕΥΣΙΝΑ. Άνθρωποι και Εργοστάσια», 24 Σεπτεμβρίου-15 Νοεμβρίου, Παλαιό Ελαιουργείο, Παραλία Ελευσίνας, Αισχύλεια 2016

Είσοδος ελεύθερη

H επιμέλεια της έκθεσης ανήκει στην αρχιτέκτονα – μουσειολόγο Ερατώ Κουτσουδάκη.

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη έως Παρασκευή και Κυριακή 9:00 – 13:00 και 19:00 – 22:00 και Σάββατο 19:00 – 22:00. Δευτέρα κλειστά.

Η έκθεση αποτελεί την πρώτη δημόσια δράση της Διοικούσας Επιτροπής του  Μουσείου Νεότερης Ιστορίας της Ελευσίνας "Γεώργιος Αμπατζόγλου" σε συνεργασία με το Τμήμα Πολιτισμού του Ν.Π.Δ.Δ.  Πολιτισμού, Αθλητισμού, Κοινωνικής Πολιτικής και Προσχολικής Αγωγής (Π.Α.Κ.Π.Π.Α.) του Δήμου Ελευσίνας.

Χορηγοί: ΔΗΜΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ - Ν.Π.Δ.Δ. Π.Α.Κ.Π.Π.Α.- ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ - ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. 

Κεντρική φωτογραφία: Χημικοί επί το έργο