Η αρχιτέκτων Νόρα Όκκα στο Ωδείον Αθηνών

Στο πλαίσιο της επέκτασης των δραστηριοτήτων του, το Ωδείον Αθηνών φιλοξενεί στους χώρους του για το φιλότεχνο κοινό του, την έκθεση σπόλια* 99 μεταγραφές. H αρχιτέκτων Νόρα Όκκα παρουσιάζει μία εγκατάσταση χάρτινων εκτύπων των σπολίων της Μικρής Μητρόπολης Αθηνών. Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 11 Δεκεμβρίου 2015 – 11 Ιανουαρίου 2016 και το ευρύ κοινό θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά το εικαστικό αυτό έργο που προβάλλει και καταγράφει τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Η αρχιτεκτονική εγκατάσταση, μήκους 44μ και ύψους 7μ, περιλαμβάνει 99 έκτυπα τα οποία αποτυπώνουν τα μαρμάρινα σπόλια από τους αρχαίους και ρωμαϊκούς χρόνους μέχρι τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και τη μεσοβυζαντινή εποχή, που χρησιμοποιήθηκαν εκ νέου μεταξύ άλλων για την κατασκευή της Μικρής Μητρόπολης Αθηνών.

Ο όρος «σπόλια» αφορά στην εκ νέου χρήση παλαιότερων δομικών στοιχείων σε νεότερα κτίσματα. Ωστόσο, η σημασία της λατινικής λέξης «spolium» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «σπολάς», η οποία αρχικά σήμαινε είτε το γδαρμένο δέρμα ζώου το οποίο προοριζόταν για πρακτική χρήση είτε ακόμη και το γδαρμένο δέρμα του ηττημένου εχθρού το οποίο περιφερόταν ως τρόπαιο. Παρόλα αυτά, μέσα στους αιώνες η πρακτική των αρχιτεκτονικών σπολίων απέκτησε μία έννοια προστασίας και συντήρησης αυτών και το παράδειγμα της Μικρής Μητρόπολης αποτυπώνει μοναδικά την ιδεολογική αισθητική των σπολίων έναντι της τόσο βάρβαρης αρχικής σημασίας της λέξης.

Ο Ιερός Ναός Παναγίας Γοργοεπηκόου - Αγίου Ελευθερίου, γνωστός σήμερα ως Μικρή Μητρόπολη Αθηνών, χρονολογείται κατά πάσα πιθανότητα στον 11ο ή 12ο αιώνα και τυπολογικά ανήκει στους εγγεγραμμένους σταυροειδείς ναούς με τρούλο. Είναι ένα μνημείο βυζαντινής αρχιτεκτονικής, κτισμένο εξ ολοκλήρου από μαρμάρινα αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά, παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά σπόλια. Οι εξωτερικές όψεις του κτίσματος είναι ένα μοναδικό παράδειγμα αρχιτεκτονικής σπολίων συνδυάζοντας ετερόκλητα ανάγλυφα με διακοσμητικά και εικονιστικά θέματα διαφορετικής προέλευσης.

Αξιολογώντας γενικά την έννοια των σπολίων ως μία κεντρική αρχιτεκτονική ιδέα μιας μακράς σειράς πολιτισμικών μείξεων και ερευνώντας το διάσπαρτο δίκτυο των αρχιτεκτονικών σπολίων, το παρόν εικαστικό εγχείρημα αποτελεί ένα παράδειγμα εντοπισμού και χαρτογράφησης των αρχιτεκτονικών αυτών ιχνών του παρελθόντος ως ένα είδος διευρυμένης πολιτισμικής αειφορίας.

Τα έκτυπα μεταφέρουν τα εν λόγω σπόλια στον εκθεσιακό χώρο, αναδεικνύοντας σε πραγματική κλίμακα τόσο την ανάγλυφη επιφάνειά τους όσο και την αρχιτεκτονική τους σύνθεση. Αποτυπώνοντας στο χαρτί τα ενσωματωμένα στο κτίσμα σπόλια και προβάλλοντάς τα ως εκθέματα, το εικαστικό αυτό έργο εστιάζει στην προβολή της πρακτικής των σπολίων ως μία μικρογραφία της συγκρότησης της αρχιτεκτονικής. Επιπλέον το έκτυπο-έκθεμα προκαλεί με την ένταξή του στον εκθεσιακό χώρο ένα πλεόνασμα σημασίας, που μας επιτρέπει να σκεφτούμε τις σύγχρονες πολιτισμικές τεχνικές ως συνεχείς μεταγραφές και μετατοπίσεις των πραγμάτων.

Η ιδέα της αποτύπωσης των σπολίων με την τεχνική των αρχαιολογικών επιγραφικών εκτύπων έγινε αποδεκτή ως το εικαστικό μέρος διδακτορικής έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης το 2010, προτάθηκε ως ατομική συμμετοχή με τίτλο «Spolia: a Νetwork of Τraces - Mapping the Greek Community of Venice» για το ελληνικό περίπτερο στην 13η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής «Common Ground» στη Βενετία το 2012, αποτέλεσε μεταπτυχιακή διατριβή με τίτλο «Curating Architectural Spolia» στην Καλών Τεχνών της Ζυρίχης το 2012 και παρουσιάστηκε στην έκθεση «Rematerialising Culture» στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης το 2014 στην Αθήνα.

*Ο όρος σπόλια αφορά στην εκ νέου χρήση παλαιότερων δομικών στοιχείων σε νεότερα κτίσματα.

ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ & TOY ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ - ΙΔΡΥΜΑ ΒΟΥΡΟΥ-ΕΥΤΑΞΙΑ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ 

ΙΕΡΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΘΗΝΩΝ 

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ – ΙΔΡΥΜΑ ΒΟΥΡΟΥ-ΕΥΤΑΞΙΑ

ΧΟΡΗΓΟΙ

ΩΔΕΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ

IΔΡΥΜΑ ΩΝΑΣΗ 

VINCI ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ

BRIGHT SPECIAL LIGHTING 

ΒΙΒΕΧΡΩΜ

ΣΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΚΤΗΜΑ ΓΚΛΙΝΑΒΟΣ 

ΖΑΓΟΡΙ ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟ ΝΕΡΟ

ΦΩΤΕΙΝΗ ΛΙΒΑΝΟΥ 

ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΙ ΜΑΡΙΝΑ ΜΑΡΤΙΝΟΥ

ΑΝΩΝΥΜΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΣΟΦΙΑΣ Θ. ΒΟΤΗ