Ασκήσεις περι-συλλογής

Το Πανεπιστήμιο Columbia και το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ τοποθετούν την Ελλάδα στο κέντρο μιας διεθνούς δραστηριότητας. H ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια Νάντια Αργυροπούλου εξηγεί στην Athens Voice τη  γοητεία της αρχιτεκτονικής και τη σχέση της με την τέχνη και την κοινωνία του μέλλοντος.

Οι ελληνικές λέξεις/έννοιες αγώνισμα, απεργός και φάρμακον, τα μηχανήματα ακύρωσης εισιτηρίων στο μετρό του Συντάγματος, η συλλογή χρέους και η μη συλλογή φόρων στην Ελλάδα, η εξαντλητική συγκέντρωση, καταγραφή και επανατοποθέτηση των σπαραγμάτων του Παρθενώνα, η συγκέντρωση, διατήρηση και αξιοποίηση των αναθυμιάσεων που έκαναν άλλοτε του Δελφούς διεθνές κέντρο παραγωγής πολιτικής, η παράδοξη πρακτική της συγκέντρωσης πόρων μέσα από το κοινωφελές σύστημα της ηλεκτροδότησης, η συλλογή σαν μια πανάρχαια δραστηριότητα και η έκρηξη ιδιωτικών Ιδρυμάτων και Μουσείων από τις αρχές του ’80 και μετά, ήταν μερικά από τα πολλά και ενδιαφέροντα που συζητήθηκαν στο διεθνές συμπόσιο «Τhe Athens Minutes» (Τα «Πρακτικά», αλλά και τα «Λεπτά της Αθήνας», το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 15 και 16 Ιουνίου ως μέρος της πολιτισμικής-εκπαιδευτικής συνεργασίας για την τέχνη και την αρχιτεκτονική ανάμεσα στο Ίδρυμα Σύγχρονης Τέχνης ΔΕΣΤΕ και τη Σχολή Αρχιτεκτονικής, Σχεδιασμού και Συντήρησης (GSAPP) του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης.

Με τη συμμετοχή καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων, πανεπιστημιακών, επιμελητών, συγγραφέων και μεταπτυχιακών φοιτητών, το συμπόσιο ανέπτυξε τις παραμέτρους της πολιτισμικής-εκπαιδευτικής συνεργασίας για την τέχνη και την αρχιτεκτονική του ΔΕΣΤΕ και του Κολούμπια, όπως παρουσιάζεται στην έκθεση που μόλις άνοιξε στο κτίριο της Νέας Ιωνίας, αλλά και όπως θα αναπτυχθεί σε μια ειδική έκδοση η οποία προορίζεται να κυκλοφορήσει στις αρχές του 2013.

Η έκθεση «Collecting Architecture Territories» («Συλλέγοντας Αρχιτεκτονική Εδάφη») διερευνά, μέσα από τις εργασίες μεταπτυχιακών και διδακτορικών φοιτητών του Κολούμπια, το χαρακτήρα και τη δυναμική των σημείων όπου συναντιούνται η τέχνη, η αρχιτεκτονική, οι συλλεκτικές πρακτικές, η επιμέλεια εκθέσεων, ο σχεδιασμός και η αστική επικοινωνία.

Η Αρχιτεκτονική είναι «παγίδα και γητευτής», μια σχεδόν «μεταδοτική επιθυμία», η οποία συνδέεται έντονα με την ιδιωτική συλλεκτική δραστηριότητα στον 20ό αιώνα και η οποία επιχειρεί να φανταστεί με νέους, ριζοσπαστικούς τρόπους τον κόσμο του μέλλοντος, καθώς 7 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη οργανώνονται κυρίως σε αστικά κέντρα, όπως επισήμαναν στο συμπόσιο τόσο ο Κοσμήτορας του Columbia και θεωρητικός της αρχιτεκτονικής Mark Wigley, όσο και η ιστορικός της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και επικεφαλής του διδακτορικού προγράμματος του πανεπιστημίου Princeton, Beatriz Colomina. Ο επικεφαλής της περίφημης ακαδημίας Frankfurt Städelschule και διευθυντής του καλλιτεχνικού κέντρου Portikus, αρχιτέκτονας, επιμελητής και θεωρητικός της τέχνης Nikolaus Hirsch περιέγραψε την ένταση που δημιουργούν στα πεδία αυτά τα αιτήματα της τέχνης και η ηθική της κοινωνικής ευθύνης.

Έχοντας εστιάσει, όπως μπορεί να δει κανείς στην έκθεση στο ΔΕΣΤΕ, στα κρίσιμα δεδομένα που συνθέτουν τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, μέσα από μια ποικιλία περιπτώσεων συλλεκτικού χαρακτήρα –στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι πρακτικές της Unesco για τις προστατευόμενες ως μνημεία της διεθνούς κληρονομιάς περιοχές ή της Frontex για τη διαχείριση των ευρωπαϊκών συνόρων και τις εγκαταστάσεις συλλογής και περιορισμού, το δημόσιο χρέος και η συλλογή εσόδων, καθώς και η αντίληψη της πόλης της Αθήνας κυρίως ως συναρμογή πολιτισμικών πόρων–, οι φοιτητές/ερευνητές του Columbia έκαναν το ελληνικό παράδειγμα σημαντικό άξονα μιας διεθνούς έρευνας.

Ταυτόχρονα μελέτησαν, με αφορμή την περίπτωση του ΔΕΣΤΕ (ιδωμένη μέσα στο παγκόσμιο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Ιδρύματος και την ιδιαίτερη σημασία της ελληνικής του βάσης) και οργανωμένοι σαν ένα γραφείο εκδοτικής ομάδας (editorial office), το πώς έχει εξελιχθεί τις τελευταίες δεκαετίες η αρχιτεκτονική των ιδιωτικών συλλογών, εντοπίζοντας την ανάδυση νέων τυπολογιών «συλλεκτικής αρχιτεκτονικής». Συγκέντρωσαν πληροφορίες από 76 διαφορετικά ιδρύματα, μια παγκόσμια επικράτεια που εκτείνεται από το Χόμπαρτ της Αυστραλίας μέχρι το Όσλο της Νορβηγίας, από μητροπολιτικά κέντρα μέχρι αγροτικά χωριά, και καλύπτει ένα φάσμα από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές συλλογές μέχρι τα μικρότερα ιδρύματα με ειδική ατζέντα. Το εύρος αυτής της προσέγγισης παρουσιάζεται στο ΔΕΣΤΕ, με ένα ειδικά σχεδιασμένο από τους φοιτητές και τους καθηγητές του Columbia μηχανισμό κίνησης εικόνων και πληροφοριών, μια κινηματογραφική μηχανή για τις εκδοχές του μέλλοντος, η οποία συμπεριλαμβάνει τον ίδιο το χαρακτήρα του κτιρίου στη λειτουργία της.

Ως μέρος αυτού του διευρυμένου διαλόγου ανάμεσα στο ΔΕΣΤΕ και την GSAPP του Πανεπιστημίου Columbia, προσκλήθηκε μια ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας να συμμετάσχει στη θεματική του προγράμματος. Με τέσσερις διαφορετικές εγκαταστάσεις στο ΔΕΣΤΕ, εξετάζεται η μεταπολεμική αγροτική ανάπτυξη, τα ερείπια του ψηφιακού θανάτου, η κουλτούρα της λαϊκής αγοράς και οι τερατογενέσεις του ελληνικού αστικού περιβάλλοντος. Σημείο αφετηρίας της έρευνας των τεσσάρων ομαδικών εγκαταστάσεων είναι το γεγονός ότι ο σχηματισμός των σύγχρονων ελληνικών πόλεων δεν υιοθέτησε πολεοδομικές πρακτικές «tabula rasa», όπως στην περίπτωση άλλων κοινωνιών και πολιτισμών, αλλά βασίστηκε στη συσσώρευση, στην αποσπασματικότητα, στην παραθετικότητα, σε μικρο-οικονομικά μοντέλα, στην πολυαρχία και στην άμορφη ανάπτυξη.

Στα πλαίσια της έκθεσης στο ΔΕΣΤΕ, παρουσιάζεται, ως παρέμβαση του προέδρου του και απόφοιτου του Columbia, Δάκη Ιωάννου, το περίφημο έργο «Αρχιτεκτονική» («Architettura») του Σεμπαστιάνο Σέρλιο (Sebastiano Serlio 1475-1554), σε μια σπάνια έκδοση του 17ου αιώνα με στόχο να προστεθεί ιστορικό βάθος και η αιχμηρή πραγματικότητα της πρακτικής της αρχιτεκτονικής στην όλη έρευνα.

Πρόκειται για τα επτά βιβλία (I sette libri dell’architettura) τα οποία εκδόθηκαν ανάμεσα στο 1537 και το 1618 και γράφτηκαν από τον Ιταλό αρχιτέκτονα στην ιταλική γλώσσα της εποχής, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ευρέως στην πρακτική της αρχιτεκτονικής. Αντίθετα από άλλες αντίστοιχες χειρόγραφες πραγματείες, το έργο του Σέρλιο υιοθέτησε με ενθουσιασμό την κουλτούρα της τυπογραφίας κάνοντας ευρεία χρήση ξυλοτυπιών. Ο συνδυασμός αυτής της μοναδικής εικονογράφησης με τη συστηματική κατηγοριοποίηση των ρυθμών στο έργο του Σέρλιο, το έκανε αντικείμενο μεγάλης επιρροής τόσο στη θεωρία όσο και στην πρακτική της Αρχιτεκτονικής για αιώνες.

Όπως γίνεται σαφές από την έκθεση αυτή, τη μεγάλη έρευνα που προηγήθηκε και θα ακολουθήσει μέσω της συγκρότησης της σχετικής έκδοσης, αλλά και από τη δυναμική των συζητήσεων του συμποσίου «Athens Minutes», παρόλο που η οικονομική ύφεση κατάφερε να αναστείλει την αρχιτεκτονική δημιουργία, αποτέλεσε το πιο δυνατό κίνητρο για μια απαιτητική έρευνα σε κρίσιμα ζητήματα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής σκέψης.

Info

Τα μέλη της ομάδας που δουλεύουν σε αυτό το συνεργατικό πρόγραμμα είναι:

Νάντια Αργυροπούλου, επιμελήτρια, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Craig Buckley, διευθυντής εκδόσεων, Columbia GSAPP, Γιώργος Τζιρτζιλάκης, σύμβουλος του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, επίκουρος καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και Mark Wasiuta, διευθυντής εκθέσεων, Columbia GSAPP

Collecting Architecture Territories

20 Ιουνίου - 30 Οκτωβρίου 2012

ΔΕΣΤΕ, Φιλλελήνων 11 & Εμμανουήλ Παππά, Νέα Ιωνία, 210 2758.490, www.deste.gr