Aν και η φιγούρα του «Μοναχού» έχει καταλυτικό ρόλο στη νέα έκθεση του Μανώλη Χάρου, τα έργα και τα λόγια της συνέντευξής του είναι ένα ελπιδοφόρο μήνυμα–απάντηση στους δύσκολους καιρούς που ζούμε.
Πολύ σύνθετος ο τίτλος «Η Ακρόπολη, ο μοναχός και μερικά καινούρια έργα» της νέας σας έκθεσης. Τι σημαίνει;
Κάθε δύο με τέσσερα χρόνια είθισται να κάνει ένας ζωγράφος μια καινούρια έκθεση. Παρ’ ότι είχα πρόσφατα κάνει έκθεση στο μουσείο Μπενάκη πάνω στους μύθους του Αισώπου, τη καθημερινότητα της δουλειάς μου δεν την είχα δείξει εδώ και αρκετά χρόνια οπότε έφτασε ο καιρός. Αυτό άλλωστε υποδηλώνει και ο τίτλος («μερικά καινούρια έργα»). Η «Ακρόπολη» (2012) και ο «Μοναχός» (2008) δείχνουν τα χρονικά όρια και το θεματικό πυρήνα της έκθεσης. Ο Μοναχός είναι ένα έργο με μεγάλη ιστορία και η Ακρόπολη είναι ένα σύμβολο που αποδίδει το επικαιρικό στοιχείο στην έκθεση.
Η δικιά σας Ακρόπολη πώς είναι;
Η Ακρόπολη είναι ένα βαρύγδουπο σημείο αναφοράς της ελληνικής πραγματικότητας, αλλά ήθελα να δείξω μια πιο ανάλαφρη, funky απεικόνισή της.
Ο Μοναχός αναφέρεται σε ένα σπουδαίο έργο του Γκάσπαρ Φρίντριχ. Αυτό το έργο περιγράφει έναν άνθρωπο που κάθεται μπροστά από μια τρικυμισμένη θάλασσα απέναντι στη φύση και όλη της τη μανία. Το έργο αυτό είναι μνημειακό καθώς αποτελεί την απαρχή της απεικόνισης του ανθρώπου και της φύσης καθώς και της σχέσης μεταξύ τους. Ο μοναχός με γοητεύει καθώς το έχω δει σε πολλές διαφορετικές εκθέσεις και απεικονίσεις και έτσι αποφάσισα να ζωγραφίσω τη μνημειακή αυτή φιγούρα μέσα σε ένα τοπίο μετά από μια καταστροφή. Σαν να έχει φυσήξει δυνατός άνεμος και υπάρχουν παντού φύλλα στον αέρα. Αυτό το έργο άρχισα να το ζωγραφίζω το 2008 όταν αισθάνθηκα ότι τελειώνει ένας κόσμος και μιλάμε για την αρχή ενός νέου. Η κρίση συμβολίζει το τέλος ενός παλιού και την αρχή ενός νέου κόσμου και όχι απαραίτητα τη καταστροφή. Πρέπει να πεθάνει το παλιό για να γεννηθεί το καινούργιο. Ο μοναχός αντιπροσωπεύει οποιονδήποτε δεν αισθάνεται ότι είναι υπό την επήρεια του φόβου και της απειλής και οποιονδήποτε έχει την ισορροπία και τη σοφία να αποστασιοποιηθεί από αυτή τη κατάρρευση και να συμβάλλει σε ένα νέο ξεκίνημα.
Ελπιδοφόρο μήνυμα είναι η πράξη της ζωγραφικής αυτή καθ’ αυτή. Κάθε άνθρωπος που δημιουργεί, παράγει και αισθάνεται ότι προσφέρει είναι μια ελπίδα. Η δημιουργία είναι από μόνη της η διέξοδος και η απάντηση. Προσφέρω ενέργεια για να παράγω κάτι το οποίο είναι θετικό. Η ελπίδα χωρίς δημιουργία είναι κενή. Η προσωπική σου δουλειά και θετική ενέργεια είναι η ίδια η ελπίδα.
Ποια είναι η θέση της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην σημερινή κοινωνική πραγματικότητα της Ελλάδας;
Η δουλειά του καλλιτέχνη έχει νόημα όταν συμβαίνει σε παράλληλη σχέση και διάλογο με το τι συμβαίνει γύρω του. Σε όλη τη προετοιμασία της έκθεσης σκεφτόμουν αν έχει νόημα να γίνει η έκθεση σε μια τόσο δύσκολη περίοδο και πρέπει να προβάλλει κανείς έργα ζωγραφικής στην Αθήνα του σήμερα. Κανείς δε νοιάζεται. Εμένα δε θα έπρεπε να με ενδιαφέρει αυτό. Ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν διαδηλώσεις και πορείες εγώ συνεχίζω να δουλεύω κάθε μέρα στο εργαστήριο μου. Τα έργα αυτής της έκθεσης, λοιπόν, υπάρχουν σε σχέση με τη κοινωνία αλλά και ερήμην αυτής. Οι καιροί δε βοηθούν πάντα την ύπαρξη της δημιουργίας και της τέχνης.
Η θέση της κρίσης μέσα στη τέχνη;
Αυτό που παράγει ο καλλιτέχνης έχει πάντα σχέση με ό,τι συμβαίνει γύρω του. Τα φαινόμενα της κρίσης –όπως μας έχει διδάξει και η ιστορία- παράγουν τέχνη καθώς η κρίση είναι θάνατος ξερών πραγμάτων και δημιουργία νέου χώρου για καινούρια. Επίσης η κρίση είναι ένα σημείο κριτικής για το τι συμβαίνει γύρω σου. Παύει η ρουτίνα, παύει το εύκολο και μπαίνουμε σε μια δοκιμασία κριτικής που δημιουργεί ένα γόνιμο έδαφος για σοβαρή δημιουργία. Εξ ορισμού, λοιπόν, δεν υπάρχει καλύτερο πράγμα από τη κρίση για τη τέχνη. Η αρνητική επίδραση της τέχνης είναι ότι δε ξέρεις πότε θα παραχθούν έργα. Δε ξέρεις πότε θα προκύψει αυτή η θέληση να προκύψουν νέα πράγματα. Παρ’ όλα αυτά, όπως μας υπενθυμίζει και η ιστορία, η τέχνη είναι και ένας τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης.
Από πού αντλείτε έμπνευση;
Δεν πιστεύω απόλυτα στην έννοια της έμπνευσης. Ίσως την αντιλαμβάνεσαι εκ των υστέρων μετά την ολοκλήρωση ενός έργου. Η δουλειά του επαγγελματία καλλιτέχνη είναι πολύ περισσότερο επιμονή και πολύ λιγότερο έμπνευση. Η έμπνευση μπορεί να αντληθεί μέσα από τη καθημερινότητα, αλλά χρειάζεται επιμονή για να γίνει έργο που θα περάσει το μήνυμα σου στους θεατές.
Υπάρχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία στα έργα σας;
Όλα τα έργα μου είναι εικόνες τις οποίες με κάποιο τρόπο έχω δει, δεν είναι ποτέ παραμύθια ή εικόνες μυθοπλασίας. Είναι εικόνες αναφοράς τις οποίες προσπαθώ να παγώσω.
Σας αρέσει να δουλεύετε σε συνεργασία με άλλους καλλιτέχνες;
Ο κόσμος αντιλαμβάνεται το έργο του καλλιτέχνη ως πολύ μοναχικό. Προσωπικά κατάλαβα την έννοια της συνεργασίας στο εργαστήριο χαρακτικής. Είναι ένα εργαστήριο όπου χρειάζεσαι συνεργάτες που θα σε βοηθήσουν στη δημιουργία του έργου σου. Δεν είσαι μόνος με το καβαλέτο σου. Ασχολήθηκα εκτενώς στην αρχή με τη χαρακτική γι’ αυτό και βγήκα από το «λούκι» του μοναχικού εικαστικού. Ζητούμενο στη ζωγραφική είναι να μπορείς να επικοινωνήσεις και τις ιδέες σου σε άλλους τεχνίτες οι οποίοι θα σε βοηθήσουν στη δημιουργία του έργου σου.
Πάντα θα επιστρέφετε στα Κύθηρα…
Είναι ένα μέρος που χτυπάει το τηλέφωνο πολύ λιγότερο. Επειδή γεννήθηκα εκεί –όπως και οι πρόγονοί μου- και είμαι κομμάτι του νησιού αισθάνομαι μια μεγάλη ασφάλεια. Είναι ένα ολόκληρο οικοσύστημα που λειτουργεί και θα υπάρχει με ένα συγκεκριμένο τρόπο και στο οποίο εγώ ανήκω. Συνεπώς εκεί έχω μια ασφάλεια και σιγουριά για να λειτουργήσωί. Αυτό δε σημαίνει πως παράγω καλύτερο έργο στα Κύθηρα απ’ ότι παράγω στην Αθήνα ή στο Παρίσι. Στα Κύθηρα το πάλεψα να πηγαίνω και να δημιουργήσω ένα εργαστήριο στο οποίο θα μπορώ να «βγάζω» δουλειά. Τα Κύθηρα για μένα είναι το «προπονητήριό» μου, ένα μέρος όπου βρίσκω τη συγκέντρωση και την ηρεμία να κάνω τα περισσότερα ξεκινήματα σε έργα χωρίς να τα τελειώνω απαραίτητα.
Info: Δείτε τη νέα έκθεση του Μ. Χάρου στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη, Πλ. Κολωνακίου 20, 15/3-7/4.
Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από υπερπληροφόρηση, το βιβλίο εκφράζει ειρωνικά την ανάγκη των ανθρώπων να δουν κάτι γραμμένο για να πιστέψουν ότι ισχύει.
Πίνακες, εικονογραφήσεις περιοδικών, γλυπτά, φωτογραφίες και ηχογραφήσεις του καλλιτέχνη από το 1996 έως σήμερα περιλαμβάνει η αναδρομική έκθεση «Θεϊκή Διαταραχή Προσωπικότητας» στην γκαλερί Ρεβέκκα Καμχή
