Ένα αντίο στον Moebius

Στις 10 Μαρτίου του 2012, ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του μοντέρνου κόσμου, έφυγε για τον δικό του κόσμο, της φαντασίας. Ο Γάλλος σχεδιαστής κόμικς Jean Giraud, έχασε τη μακροχρόνια μάχη που έδινε με τον καρκίνο, σε ηλικία 73 ετών. Αμέσως η είδηση κυκλοφόρησε σε όλο τον κόσμο αφού ήταν διεθνώς γνωστός, αφήνοντας άναυδους όλους όσους είχαν ονειρευτεί με τις μαγικές του εικόνες, και κάπως, λίγο, για μια στιγμή, είχαν πιστέψει στην αιωνιότητα ενός υπέροχου, άλλου κόσμου.

Ο μεγάλος Moebius ή Gir όπως ήταν τα δύο ψευδώνυμα με τα οποία υπέγραφε τις δουλειές του ο Jean Giraud, άφησε πίσω του ένα τεράστιο και πολύπλευρο έργο που είναι δύσκολο να χωρέσει μέσα σε λίγες γραμμές, κυρίως ένα έργο που είχε να κάνει με τις εικόνες και το όνειρο του φανταστικού.

Για τους Γάλλους, τα κόμικς είναι μία πολύ σοβαρή υπόθεση. Όχι μόνο τα θεωρούν τέχνη αλλά έχουν δημιουργήσει και μία ολόκληρη δική τους σχολή στο σχεδιασμό, την «καθαρή γραμμή». Εκπρόσωπος αυτής της γραμμής και μάλιστα από τους πιο σημαντικούς υπήρξε και ο Giraud, ο οποίος γεννήθηκε στο Παρίσι το 1938 και μεγάλωσε στη χρυσή εποχή των κόμικς και των υπεράνθρωπων ηρώων. Το 1955, ήταν 16 χρονών και έπαιρνε ήδη την πρώτη του (και μοναδική) εκπαίδευση στο σχέδιο και την εικονογράφηση. Μετά από μία πολύμηνη επίσκεψη στο Μεξικό για να δει την (διαζευγμένη με τον πατέρα) μητέρα του, επέστρεψε έτοιμος και αποφασισμένος να δημιουργήσει: κόμικς με θέμα την αμερικάνικη Δύση, western. Αυτό ήταν που μάγευε τότε, στον κινηματογράφο και στις σελίδες των περιοδικών κόμικς, όλα τα παιδιά της ηλικίας του. Η επόμενη εμπειρία του που επηρέασε αποφασιστικά τη γραμμή και το «τοπίο» του ήταν η θητεία του στο στρατό, στην Αλγερία, το 1960. Μετά από τρία χρόνια, σε συνεργασία με τον συγγραφέα Jean-Michel Charlier δημιούργησε τον πιο γνωστό ίσως ήρωά του, τον Υπολοχαγό Μπλούμπερι. Η σειρά δημοσιευόταν στο περίφημο περιοδικό κόμικς Pilote και ο ήρωας Blueberry ήταν βασισμένος στα χαρακτηριστικά του ηθοποιού Jean-Paul Belmondo. Με τα χρόνια, και με την κατάργηση του αυστηρού νόμου της λογοκρισίας στα κόμικς, το 1968, ο Blueberry έγινε μία υπόθεση όλο και πιο σκληρή, σκοτεινή, τολμηρή. Και φυσικά κέρδιζε φανατικούς φίλους όπου κυκλοφορούσαν τα άλμπουμ με τη δουλειά των Charlier-Gir.

Στα τέλη των ‘60ς, στο απόγειο της εποχής που οραματιζόταν το μέλλον στην πιο ψυχεδελική του μορφή, άρχισε να ολοκληρώνεται και η δεύτερη σχεδιαστική περσόνα του καλλιτέχνη, ο Moebius, που είχε εμφανιστεί λίγα χρόνια πριν, με comic strips επιστημονικής φαντασίας στο άλλο ιστορικό περιοδικό, το σατιρικό Hara-Kiri. Μαζί με τους χαρακτήρες που σχεδίαζε, σιωπηλούς, μοναχικούς ταξιδιώτες που πετάνε επάνω στα φτερά γιγαντιαίων πουλιών / διαστημόπλοιων σε ένα διάστημα-υπερθέαμα, ο Moebius απογειώθηκε και αυτός μαζί τους. Η φήμη του εξαπλώθηκε, ήταν υπερπαραγωγικός, σκιτσάριζε τις πιο όμορφες εικόνες που μπορούσε να φανταστεί κανείς με εξαιρετική ταχύτητα, ήταν ένα ταλέντο που πετούσε πλέον σε τροχιά σούπερ-νόβα. Ήδη έχοντας σχεδιάσει πολλές αυτοτελείς ιστορίες, αλλά και εκατοντάδες εξώφυλλα βιβλίων επιστημονικής φαντασίας, αφίσες και εικονογραφήσεις, ο Jean Giraud το 1975 ίδρυσε μαζί με άλλους εξαιρετικούς σχεδιαστές (τον Jean-Pierre Dionnet, τον Philippe Druillet και τον Bernard Farkas), την περίφημη καλλιτεχνική ομάδα Les Humanoides Associes και άρχισαν να εκδίδουν ένα περιοδικό που έγραψε τη δική του ιστορία στον χώρο των κόμικς, του κινηματογράφου και της μουσικής, το Métal Hurlant ή Heavy Metal όπως έγινε στην αμερικάνικη κυκλοφορία του. Εκεί δημοσιεύτηκαν και δύο από τις πιο εμβληματικές σειρές του Moebius: Le Garage Hermétique de Jerry Cornelius και το ανατρεπτικό Arzach.

Όλα αυτά τα χρόνια, το στίγμα του πέρασε σε κάθε μορφή της σύγχρονης κουλτούρας: από τα σχέδια κοστουμιών, storyboards και σχεδιασμό παραγωγής για ταινίες όπως το Alien του Ridley Scott, το πρώτο Tron των στούντιο Disney, το Fifth Element του Luc Besson, το Star Wars V του Lucas, το Space Jams της Warner Bros και το remake του Dune από τον Jodorowsky που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, μέχρι γιαπωνέζικα anime, παιδικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, ιστορίες για κόμικς άλλων δημιουργών, εικονογραφήσεις, μέχρι και το εξώφυλλο του «Αλχημιστή» του Paulo Coelho έχει τη δική του υπογραφή.

Τα θέματά του έπαιζαν ασταμάτητα. Από ειρηνικές, ζεν σκηνές σε ονειρικούς κόσμους, μπορεί να πηδούσε, στο επόμενο άλμπουμ, σε σκληρές, ερωτικές φαντασιώσεις, αιματηρά, σκοτεινά καρέ. Τα σενάριά του, πολλές φορές οδηγούνταν σε ένα μεγαλειώδες αδιέξοδο, αφού συνειδητά άφηνε το σχέδιό του – το χέρι του το ίδιο - να τον παρασύρει σε αυτοσχεδιασμούς και αυθόρμητες ιστορίες. Ο Arzach είναι μία ανεπανάληπτη εμπειρία καθώς ο ήρωάς του, πετώντας επάνω σε έναν πτεροδάκτυλο, κινείται ανάμεσα σε κάποιο μεσαιωνικό παρελθόν και ένα διαστημικό μέλλον, σε τοπία μαγικής ομορφιάς, χωρίς να υπάρχει κανένας διάλογος στην ιστορία του. Το κόμικ «χωρίς balloons», χωρίς καν σχεδιασμένα ηχητικά εφέ, άφησε σιωπηλή την πορεία του ήρωα σε μία διαχρονική αναζήτηση του Τίποτα. Μια ιστορία τόσο παγκόσμια που μάγεψε όλους όσους την γεύτηκαν.

Ο Moebius ανέτρεψε κάθε δεδομένο. Έφερε τον σουρεαλισμό και την ποίηση σε έναν χώρο που κυριαρχούσαν οι εκκωφαντικοί μύες, οι superheroes με τα καρέ που έσπαγαν από βία και σου ανατίναζαν το στομάχι. Τίποτα στο μέλλον δεν θα ήταν το ίδιο, μετά το πενάκι του Moebius. Υπήρξε ο σταθμός, στο δικό του έργο πάτησαν όλοι όσοι ακολούθησαν μετέπειτα. Η ιστορία πλέον στα κόμικς χωρίστηκε στην προ- και μετα-Moebius εποχή.

Το 1997 ο Jean Giraud είχε επισκεφθεί την Αθήνα (παρά τη σχετική φοβία που είχε με τα αεροπλάνα – πόσο τρυφερά ειρωνικό, για τον άνθρωπο που σχεδίαζε τις διαστημικές, γαλήνιες πτήσεις επάνω στα μαγικά πουλιά), καλεσμένος του Φεστιβάλ Κόμικς που διοργάνωνε η Βαβέλ. Αγάπησε την Αθήνα, τους έλληνες σχεδιαστές, μάλιστα είχε ξεχωρίσει ιδιαίτερα τη δουλειά του Λέανδρου και άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις σε όλους όσους τον γνώρισαν. Ο Moebius, όπως όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες, ήταν ήρεμος, απλός και δεν είχε καμία σχέση με τα διάφορα ψώνια που κυκλοφορούν στους καλλιτεχνικούς κύκλους. Μπορεί να έφυγε, αλλά εμείς θα ακολουθούμε πάντα τις γαλήνιες πτήσεις του