Λίγο πριν κλείσει η έκθεση «The Last Grand Tour - Σύγχρονοι Περιηγητές στην Ελλάδα», η ελληνικής καταγωγής, πρωτοπόρος καλλιτέχνης Lynda Benglis μιλάει στην επιμελήτρια της έκθεσης και επιμελήτρια σύγχρονης τέχνης της Tate Modern, Jessica Morgan.
Από τον Ιούνιο του 2011 το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα «Τι να κάνουμε;» στo πλαίσιo του οποίου προσκαλεί καλλιτέχνες, θεωρητικούς και διανοούμενους να παρουσιάσουν τη δουλειά τους ή/και τις απόψεις τους γύρω από τα ελληνικά και διεθνή θέματα αιχμής, σε συμφωνία με το τρέχον εικαστικό πρόγραμμα σύγχρονης τέχνης του Μουσείου. Στo πλαίσιo του προγράμματος έχουν ήδη πραγματοποιηθεί οι ομιλίες των Doug Aitken (7/6) και της Lynda Benglis (21/9) και ακολουθούν αυτές των Helmut Middendorf (3/10), Nicholas Bourriaud και Haf Foster ανάμεσα σε άλλες. Το πρόγραμμα επιμελείται η ιστορικός τέχνης Μαρίνα Βρανοπούλου.
Στον κατάλογο της έκθεσης «The Last Grand Tour - Σύγχρονοι Περιηγητές στην Ελλάδα» υπάρχει μια υπέροχη φωτογραφία από εσάς ως παιδί στην οποία είστε ντυμένη με μία στολή τσολιά. Αυτή η εικόνα φαίνεται να προβλέπει το εν εξελίξει ενδιαφέρον σας για την «αυτο-παρουσίαση». Φυσικά η στολή αυτή φοριέται κατά κανόνα από έναν άνδρα και γι’ αυτό και αναρωτιέμαι ποια είναι η ιστορία πίσω από αυτή τη φωτογραφία και ποια η σχέση της οικογένειάς σας με την Ελλάδα, ενώ διαμένατε στις νότιες πολιτείες των ΗΠΑ;
Τη φωτογραφία αυτή την έβγαλα το 1953 σε ηλικία 11 ετών κατά την πρώτη μου επίσκεψη στο Καστελλόριζο, από όπου καταγόταν η γιαγιά μου από την πλευρά του πατέρα μου. Οι παππούδες μου μετανάστευσαν στην Αμερική κατά τη διάρκεια του πολέμου και με την πρώτη ευκαιρία η γιαγιά μου επέστρεψε πίσω. Η γυναικεία στολή μού ήταν μεγάλη και γι’ αυτό φόρεσα αυτήν του τσολιά. Και εδώ και σε όλη μου τη ζωή η μεταμφίεση και τα κουστούμια ήταν κάτι φυσικό για μένα, καθώς γεννήθηκα κοντά στην περίοδο του Halloween και η οικογένειά μου συνήθιζε να βγάζει φωτογραφίες με στολές. Θυμάμαι και τον ξάδερφό μου ντυμένο αντίστοιχα στρατιώτη λίγα χρόνια νωρίτερα.
Πότε ξεκίνησε η προσωπική σας εξοικείωση με την Ελλάδα; Κατά την ενήλικη ζωή σας; Ή ξεκινήσατε να την επισκέπτεστε και από νεαρότερη ηλικία;
Από τα 11 και μετά επισκεπτόμουν την Ελλάδα και έκανα εκδρομές με την οικογένειά μου και αργότερα με την γκαλερίστριά μου και τους φίλους μου.
Επηρεαστήκατε στην εξέλιξή σας ως καλλιτέχνης από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό; Την τέχνη, τη φιλοσοφία ή την αρχιτεκτονική; Ταυτίζομαι πολύ με τους Έλληνες, με τον τρόπο που σκέφτονται, που κάνουν διαρκώς ερωτήσεις. Με τον τρόπο ζωής τους, ο οποίος είναι περιπετειώδης, πλουσιοπάροχος, αλλά και πειθαρχημένος όταν χρειάζεται. Καταλαβαίνω τη γλώσσα. Διδάχθηκα φιλοσοφία και μελέτησα εκτενώς το πεδίο της λογικής. Οι επιστήμες της φιλοσοφίας και της τέχνης στην πραγματικότητα μοιάζουν πολύ, καθώς και στις δύο συγκεντρώνεις πληροφορίες, κάνεις πειράματα, προχωράς με βάση αυτά και προσπαθείς να απαντήσεις πολύ ανοιχτά ερωτήματα. Σκέφτηκα ακόμη και να γίνω επιστήμονας, αλλά αποφάσισα ότι ως εικαστικός μπορούσα να αναπτύξω τις ιδέες μου με το δικό μου τρόπο.
Στην έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είχα την ευκαιρία να σκεφτώ τη σχέση των επιτοίχιων γλυπτών με πτυχώσεις σε σχέση με τη φιγούρα των Καρυάτιδων και τις πτυχώσεις του υφάσματος καθώς φοριέται από τη γυναικεία μορφή. Αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτό και αν πράγματι βλέπετε τη δουλειά σας να έχει κάποια σύνδεση με την ελληνική γλυπτική;
Ναι. Απόλυτη. Ολόκληρη η κυκλαδική τέχνη μ’ έχει επηρεάσει. Είναι μέρος του γενετικού μου κώδικα. Όπως στη μουσική, όπου η προέλευση ενός ρυθμού, ενός τόνου ή ενός ταλέντου πηγάζουν από επιρροές που ανιχνεύονται στο γενετικό κώδικα, έτσι και οι φιγούρες προέρχονται από το τι σε περιβάλλει και το τι έχεις μέσα σου. Στην πραγματικότητα ο ρυθμός, η γλώσσα, η μουσική και η τέχνη με αυτό τον τρόπο συνδέονται.
Έχω παρατηρήσει σε πλάνα από την εγκατάσταση των έργων σας (όταν αυτά ακόμα βρίσκονται στο στάδιο της παραγωγής) ότι αυτά τα γλυπτά με πτυχώσεις συχνά στήνονται σαν ένα «περιβάλλον» – σε μια περίπτωση με νεραϊδίσιο φως που τα συνδέει με άλλα επιτοίχια γλυπτά. Επιθυμείτε να αντιλαμβανόμαστε τα έργα αυτά ως ανεξάρτητα γλυπτά ή προτιμάτε να παρουσιάζονται σε ομάδες; Είναι ομάδα. Η δουλειά μου γενικά είναι πολύ αυτοβιογραφική. Αυτή η σειρά με τους κόμπους που λαμπυρίζουν αναπαριστά το ελληνικό αλφάβητο. Για παράδειγμα, τα υφάσματα προέρχονται από την ενδυμασία των στρατιωτών ή από τα κοστούμια που φόρεσα μικρή και οι κόμποι από τα σχήματα που είχαν τα κουλουράκια της γιαγιάς μου. Όλοι μνήμες από την παιδική μας ηλικία επεξεργαζόμαστε, ο καθένας εκφράζοντάς τες με διαφορετικό τρόπο.
Το έργο σας έχει ακολουθήσει μια ανεξάρτητη και εντυπωσιακά πειραματική διαδρομή σε πολλά μέσα. Πώς αντιλαμβάνεστε την τρέχουσα εικαστική σκηνή, στην οποία αναμφισβήτητα η αγορά οδηγεί το καλλιτεχνικό ύφος και όχι το αντίθετο; Αισθάνεστε πως το έργο σας, μαζί με λίγων άλλων ακόμη από τη γενιά σας, είναι κατά κάποιο τρόπο η δουλειά μιας όψιμης γενιάς καλλιτεχνών που είναι σε θέση να εργάζονται έξω από τους νόμους και τα πλαίσια που θέτει η αγορά της τέχνης;
Νομίζω ότι η γενιά μας είναι όντως η τελευταία. Σήμερα η τέχνη οδηγείται από την αγορά. Όπως, δυστυχώς, όλος ο κόσμος. Εμείς πήραμε πολλά από τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία του υπαρξισμού. Για εμάς ήταν συνειδητό ότι πρέπει να κατανοήσουμε τον εαυτό μας σε σχέση με τον κόσμο. Θεωρώ ότι αν δεν επιστρέψει η διδασκαλία της φιλοσοφίας στα σχολεία θα συνεχίσουμε στο δρόμο που είμαστε τώρα, στον οποίο καταστρέφουμε τους εαυτούς μας μόνοι μας.
Με δεδομένη την υπεροχή του φαλλού στη μυθολογική μορφή του Έρωτα στην αρχαία ελληνική τέχνη, αναρωτιέμαι αν αυτό θα μπορούσε να έχει καμία σημασία με το περιβόητο πορτρέτο του εαυτού σας για το περιοδικό «Artforum», στο οποίο κρατάτε ένα δονητή, ή αν αυτό ήταν αποκλειστικά μια χειρονομία κριτικής στον ανδροκρατούμενο κόσμο της τέχνης.
Ήταν και τα δύο. Ο δονητής, ναι, εκπροσωπεί το κλασικό ελληνικό αρχέτυπο, το πνεύμα του οποίου πάντα με απασχολούσε. Ήταν όμως και η ασάφεια της σεξουαλικότητας που μας απασχολούσε όλους εκείνη την εποχή. Ακόμη, δηλαδή, μας απασχολεί. Αυτό δεν αλλάζει ποτέ. Ήμουν αντίθετη στους διαχωρισμούς που γίνονταν ανάμεσα στα δύο φύλα και σκεπτική για τις διαφορές μεταξύ τους. Είχα ζητήσει από διαφορετικά αρσενικά να ποζάρουν για μένα και είχα η ίδια κληθεί από τον Warhol να γίνω αντικείμενο και αρνήθηκα. Αργότερα μου το ζήτησε και ο Mapplethorpe. Εκεί κάπου συνειδητοποίησα πως ως καλλιτέχνης τον εαυτό μου πρέπει να φωτογραφίσω, γιατί αυτό με απασχολεί, αυτό είμαι και τίποτα άλλο.
4°
