Συνέντευξη: Η Αγγλίδα εικαστικός Navine Khan-Dossos μιλάει στην ATHENS VOICE για την έκθεσή της «Imagine a Palm Tree» στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης
Εδώ και λίγες μέρες το café του Μουσείου Μπενάκη με τη συλλογή Ισλαμικής Τέχνης, το οποίο στεγάζεται στο νεοκλασικό κτιριακό συγκρότημα που δωρίθηκε από το Λάμπρο Ευταξία και βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας κοντά στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού, στολίζεται από μία εντυπωσιακή σειρά από murals με έντονα ανατολίτικα χρώματα, γεωμετρικούς καμβάδες που θυμίζουν αραβουργήματα, μοντέρνα μοτίβα και ανάμεσά τους να ξεχωρίζει η αναφορά στο φοίνικα – το φυτό που συνδέει την εικόνα που έχουμε για την Ανατολή με αυτήν της Αθήνας.
Photo by Yiannis Hadjiaslanis
Το έργο έχει τίτλο “Imagine a Palm Tree” και υπογράφεται από μία νεαρή Αγγλίδα εικαστικό με πλούσιο έργο, την Navine Khan-Dossos.
Η ζωγραφική της Navine Khan-Dossos είναι ένα αποτέλεσμα επίπονης εξάσκησης στην Ισλαμική τέχνη και στην Ιστορία της Τέχνης. Το προβλεπόμενο θα ήταν να κινείται μέσα στα κλασικά θρησκευτικά, πολιτιστικά και ακαδημαϊκά πλαίσια, η ίδια όμως, με φρέσκια διάθεση και τόλμη κάνει την υπέρβαση, και ζητάει περισσότερα από τη δουλειά της. Η μόνιμη επωδός της είναι η αναζήτηση της χρυσής τομής ανάμεσα στην Ανατολή και το Άλλο, από άποψη ιστορική αλλά και σύγχρονου ύφους. Οι γεωμετρικές, αφηρημένες της φόρμες μπλέκονται μέσα στα παραδοσιακά αραβουργήματα της Ισλαμικής τέχνης και προβάλλουν ένα ύφος ιδιαίτερα οικείο στη ματιά της αστικής κουλτούρας. Μέσα στις ανατολίτικες τοιχογραφίες της διακρίνουμε τη δυτική ιστορία, τις ποπ αναφορές και το αποτέλεσμα είναι μία πυκνή και περίπλοκη σχέση αυτών που συγκρούονται αλλά και πορεύονται παράλληλα στο σημερινό κόσμο.
Την Navine την είδαμε και στο Art Athina όπου παρουσίαζε ζωντανά “εν τω γεννάσθαι” το έργο CAPACITY – μία περφόρμανς διαρκείας κατά την οποία ζωγράφιζε επάνω σε τοίχο τη μέχρι πρόσφατα χρήση του σταδίου του Taekwondo ως χώρο προσωρινής στέγασης χιλιάδων προσφύγων, εκεί που τώρα είχε στηθεί η Art Athina. Η απροσδόκητη χρήση του κτιρίου, η ιδέα της ανακύκλωσης του χώρου με τόσο ανησυχητικά διαφορετικούς τρόπους μέσα σε μία περίοδο αναταραχής στην Αθήνα ενέπνευσε στην Navine την ιδέα της “Xωρητικότητας”: εκατοντάδες γεωμετρικά σχέδια σαν ξαπλωμένες ανθρώπινες φιγούρες σε ένα μικρό χώρο η κάθε μία. Καθώς ο χώρος είχε μία προσωρινή μόνο χρήση –μέσα στην κρίση- έτσι και το έργο ήταν παροδικό: μετά το πέρας του event, βάφτηκε ολόκληρο σε όλη του την επιφάνεια χωρίς να μείνει ούτε ένα ίχνος του CAPACITY.
Με αφορμή την υπέροχη “Φαντασία του Φοίνικα” στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης αλλά και το “Capacity” στο Art Athina, θέσαμε στην Navine Khan-Dossos μερικές ερωτήσεις
Ποια είναι η ιστορία σας μέχρι τώρα; Από πού είσαστε και ποια είναι η σχέση σας με την Ελλάδα;
Κανονικά είμαι από το Λονδίνο αλλά έχω ταξιδέψει πάρα πολύ και ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή, έχω ζήσει για ένα χρόνο στο Κουβέιτ όπου μάθαινα την Αραβική γλώσσα. Ξεκίνησα να ταξιδεύω από μικρό παιδί, επισκεπτόμενη την οικογένειά μου που είχε σαν βάση της τη Σαουδική Αραβία, και μαζί τους ταξίδεψα σε πολλά μέρη μεταξύ των οποίων το Μπαχρέιν, το Ομάν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στον κόλπο. Πιστεύω ότι αυτή η γνωριμία μου από νεαρή ηλικία με τον Κόλπο έμεινε σαν εικόνα μέσα μου και καθώς μεγάλωνα έκανε πιο βαθιά τη σχέση μου με την Ισλαμική τέχνη, όταν σπούδαζα Οθωμανική τέχνη και αρχιτεκτονική στο πανεπιστήμιο.
Πάντα ήθελα να πάω ακόμα πιο πέρα από το διάβασμα, να επιστρέψω σε αυτά τα μέρη και να δουλέψω με θέμα αυτά τα τοπία που αλλάζουν αέναα και τη σχέση μου μαζί τους. Την εποχή που συνέβη το 9/11 μελετούσα το Orientailsm του Edward Said και τότε μου έγινε με μεγάλη σαφήνεια αισθητή η εντύπωση, ακόμα και στα 19 μου, ότι κάτι βαθύ συνέβαινε μεταξύ του βιβλίου που κρατούσα στο χέρι μου και της πραγματικότητας που θα αντιμετωπίζαμε από εκείνη τη στιγμή και έκτοτε. Όλα αυτά τα χρόνια διακατέχει τη δουλειά μου μια συνεχής επαναξιολόγηση αυτών των μετατοπιζόμενων θέσεων του Εαυτού και του Άλλου.
Η σχέση μου με την Ελλάδα είναι πολύ πιο πρόσφατη και προέκυψε μετά από μία σειρά από προσκλήσεις, από ξαφνικές αλλάγές προγράμματος και από ένστικτο. Όλα είναι πολύ καινούργια για μένα, από πολλές απόψεις, αλλά κατά κάποιο τρόπο μου φαίνονται και πολύ οικεία. Είναι ένας ωραίος συνδυασμός.
Η ιστορία με τον φοίνικα, το “palm story” ήταν δικής σας έμπνευσης ή σας ζητήθηκε;
Φανταστείτε την εικόνα ενός Φοίνικα να είναι παρούσα σε όλες τις συζητήσεις που είχα με την Μίνα Μωραίτου, την επι κεφαλής επιμελήτρια της συλλογής Ισλαμικής Τέχνης του Μουσείου Μπενάκη. Η Μίνα μου έδειξε δύο φοίνικες που φαίνονταν από την ταράτσα του, εκτός λειτουργίας τότε café του μουσείου · ο ένας ήταν ζωντανός και ο άλλος ήταν μαραμένος. Από εκεί ξεκίνησαν όλα. Το project πήρε μορφή γιατί υπήρξε ενδιαφέρον και από τις δύο πλευρές: από την πλευρά μου ήθελα να δουλέψω με το μουσείο και με ενδιέφερε ο ρόλος του στην πόλη της Αθήνας, και η Μίνα από την πλευρά της πίστεψε ότι η μέχρι τώρα δουλειά μου και η πρότασή μου για μία τοιχογραφία ταίριαζαν με το μουσείο. Πρόκειται για ένα νέο, σύγχρονο έργο, σε παραλληλισμό με τα σχέδια του Thomas Hope από τη συλλογή του μουσείου Μπενάκη που επίσης εκτίθενται σε όλο το κτίριο.
Photo by Yiannis Hadjiaslanis
Πώς σας εμπνέει -ή όχι- η Αθήνα;
Το “Imagine A Palm Tree” είναι ένα έργο σε σχέση με την Αθήνα και τη θέση του φοίνικα στο τοπίο της. Ήταν ένας τρόπος για μένα να ταξιδέψω μέσα στις πολλές ιστορίες, την πολιτική και τις αφηγήσεις της πόλης με μία ιδιαίτερη έμφαση στην ιδέα της ταυτότητας. Αρχικά οι φοίνικες είχαν κοπεί με διαταγή του βασιλιά Όθωνα ώστε αυτή η καινούργια πρωτεύουσα να μοιάζει περισσότερο Ευρωπαϊκή και λιγότερο Ανατολίτικη ή ΒορειοΑφρικάνικη. Οι φοίνικες έχουν περάσει διάφορες φάσεις μεταφυτεύσεων και «σφαγών» από τότε, με πιο πρόσφατη αυτή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 όταν η εισαγωγή τέτοιων δέντρων έγινε περισσότερο για να δοθεί μία εικόνα πολυτέλειας στην πόλη, παρά για «Ανατολιτικοποίησή» της ίσως.
Έτσι λοιπόν το έργο δεν θα υπήρχε δίχως αυτή την άμεση σύνδεσή του με την πόλη. Είναι μέρος της.
Οι πρώτοι εννέα μήνες μου στην Αθήνα μου ενέπνευσαν μία μεγάλη ποικιλία από νέες ιδέες και έργα που έχουν σχέση με τη ζωή μου εδώ και τρόπους για να δουλέψω που δεν είχα φανταστεί πριν. Υπάρχει μία ισορροπία που πρέπει να επιτυγχάνεται ανάμεσα στο πώς το άμεσο περιβάλλον επηρεάζει τη δουλειά σου και σε όλα τα ενδιαφέροντα και τις προθέσεις που κουβαλάς μέσα σου, άσχετα με το πού βρίσκεσαι. Νομίζω ότι αυτή την εποχή ψάχνω να βρω αυτή την ισορροπία στον εαυτό μου και στη δουλειά μου, τώρα που νοιώθω πιο κατασταλαγμένη.
Έχετε πει ότι χάσατε την αίσθηση του χιούμορ σας όταν μελετούσατε το "Orientalism” του Edward Said το 2001 και ότι πιθανότατα επανήλθε όταν είδατε την ταινία "Τέσσερα Λιοντάρια” του σκηνοθέτη Chris Morris. Η Αθήνα σας έχει κάνει να το χάσετε πάλι ή έχει παραμείνει το χιούμορ σας άθικτο εδώ;
Για να χρησιμοποιήσω μία φράση του Christopher Hitchens, δεν νομίζω ότι είναι δυνατό να έχεις αίσθηση του τραγικού χωρίς να έχεις αίσθηση του χιούμορ. Η Αθήνα είναι μία περίπλοκη πόλη, γεμάτη δυνατό φως και βαθύ σκοτάδι, οπτικά αλλά και ψυχολογικά μιλώντας. Αυτή η πολυπλοκότητά της είναι που της δίνει τη μοναδική αίσθηση ζωής και δυναμισμού που μου έχει τροφοδοτήσει. Η αίσθηση του χιούμορ μου παραμένει ακέραια αλλά ταυτόχρονα αλλάζει συνεχώς με νέους τρόπους κωμικής έκφρασης που συναντάω, οι οποίοι ισορροπούν το πολιτικό δράμα με την τραγωδία.
Θα μπορούσατε να μας αναφέρετε κάποια πράγματα που έχουν πυροδοτήσει αυτή την αίσθηση του χιούμορ σας;
Οι δύο Καρυάτιδες στην οδό Ασωμάτων 45, με τα στήθη τους έξω.
Τα ψάρια που μου τσιμπάνε τα πόδια στη Βουλιαγμένη.
Το γράψιμο του Terry Castle.
Τα ποιήματα του Henry Miller.
Τα τραγούδια του Jake Thackray.
Οι ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου.
Τα Micro Pigs (σ.σ. η ράτσα των γουρουνιών-μινιατούρα που δημιουργήθηκε για ιατρική έρευνα).
Πάνω σε τι εργάζεσθε τώρα;
Ξεκινάω μία νέα σειρά 36 έργων για μία έκθεση στην γκαλερί NOME του Βερολίνου τον Νοέμβριο. Η έκθεση ονομάζεται Expanding & Remaining (Επέκταση και Παραμονή) και θα είναι μία ματιά στην προπαγάνδα των online περιοδικών από τον ISIS. Έτσι λοιπόν, θα περάσω το πρώτο μου Αθηναϊκό καλοκαίρι ερευνώντας την ιστορία των γραφιστικών layouts των τρομοκρατικών εκδόσεων.
(Cover photo: Η Navine δουλεύοντας επάνω στο "Capacity" κατά τη διάρκεια της Art Athina)
Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από υπερπληροφόρηση, το βιβλίο εκφράζει ειρωνικά την ανάγκη των ανθρώπων να δουν κάτι γραμμένο για να πιστέψουν ότι ισχύει.
15°
