Μεγάλο μέρος της δουλειάς του μοιάζει με ένα ρομαντικό τοπογραφικό μανιφέστο αφιερωμένο κυρίως στην ομορφιά, που βρίθει ωστόσο μιας απέραντης μοναξιάς. Επειδή όμως τα συμπεράσματά μας μπορεί να είναι αυθαίρετα, μιλάμε μαζί του και ζητούμε διευκρινίσεις.
Ποιος είναι ο Πέτρος Κουμπλής, τι πράγματα ονειρεύεται και τι θέλει να επικοινωνήσει μέσα από τις φωτογραφίες του; Οι εικόνες είναι ελεύθερες, κάθε μια διαγράφει τη δική της ανεξάρτητη πορεία. Δεν ταυτίζω τον εαυτό μου με τις ιδιότητες που έχει η φωτογραφική μου δραστηριότητα, είναι όμως πραγματικά ωραίο το να μοιράζεσαι. Ίσως κάποτε να ένιωθα ότι επιθυμία μου ήταν να επικοινωνήσω κάτι από τη δική μου εμπειρία ή, ακόμα καλύτερα, ένα κομμάτι από τη δική μου συγκίνηση. Πλέον όμως ούτε αυτό δεν θα ήθελα να ισχυριστώ. Η φωτογραφία έχει μια σιωπή κι αυτό είναι που με αγγίζει περισσότερο. Όσο γι' αυτό που μένει από τη δίκια μου εμπειρία, προσπαθώ να είμαι απλός και ειλικρινής με τις προθέσεις μου. Αγαπάω όλα εκείνα που απελευθερώνουν τις αισθήσεις από το νου και όλα εκείνα που απελευθερώνουν το νου από τον εαυτό μας. Δεν με ενδιαφέρει τόσο πολύ το πώς φαίνεται ο κόσμος, αλλά κυρίως το πώς τον αισθανόμαστε.
Πώς αντιμετωπίζεις τη μοναξιά μέσω της τέχνης; Η ομορφιά είναι κάτι που μπορεί να αποδοθεί τόσο στον αισθητό όσο και στο νοητό κόσμο. Έχει μια συνέχεια που υπερβαίνει την κατανόησής μας, ενώ αποκαλύπτεται σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης εμπειρίας. Υπάρχει μια κοσμολογική πλευρά στη φύση της ομορφιάς, η οποία πιστεύω ότι της αρμόζει. Ο Κόσμος, η λέξη που περιγράφει το όλον, μοιράζεται την ίδια ρίζα με τη λέξη κόσμημα, καθώς και οι δυο προέρχονται από τη λέξη κοσμώ, που σημαίνει στολίζω, κάνω κάτι όμορφο. Ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς μου θα μπορούσε πράγματι να συσχετιστεί με τον Ρομαντισμό. Δεν προέκυψε σαν μια προσπάθεια δημιουργίας αναφορών προς αυτόν, αλλά συνέβη αυθόρμητα, σαν μια παρορμητική ευθυγράμμιση με πολλές από τις πτυχές του. Η ευαισθησία και η αισθητικότητα μπορούν να μας επιτρέψουν να διαπεράσουμε το κέλυφος κάθε φαινομενικής αιτιολογίας και να προκαλέσουμε την επικυριαρχία του νου αμφισβητώντας την ίδια την πραγματικότητα. Είναι κάτι που τελικά προσδοκά στην ανασύσταση της πραγματικότητας μέσα από τις αισθήσεις και, κατά προέκταση, της ίδιας της αντίληψής μας για τη ζωή. Δεν θα προσπαθούσα όμως να εντοπίσω την έννοια της μοναξιάς στη δουλειά μου, αυτό δεν είναι κάτι που αποζητώ. Η διαδικασία ίσως πράγματι να έχει ένα χαρακτήρα διαλογισμού, αλλά η μόνη έννοια που έχει σημασία είναι εκείνη της αγάπης.
Παρατηρώ απουσία ανθρώπων και σπάνια αναφορά οποιασδήποτε κοινωνικότητας στις φωτογραφίες σου. Ποιος ο σκοπός, τι θέλεις να αναφέρεις; Ένας κόσμος δίχως ανθρώπους αποτελεί ένα κόσμο δίχως παρατηρητές. Ένας κόσμος δίχως παρατηρητές είναι ένας κόσμος δίχως ορισμούς και επομένως τα πάντα εξαρτώνται όχι από το πώς φαίνονται αλλά το τι πραγματικά είναι: άπειρα κι ακατάληπτα. Ερμηνεύουμε και καθορίζουμε τον κόσμο με βάση τη μορφή του, από τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο εμφανίζεται στις αισθήσεις μας. Αν και σήμερα η επιστήμη αποκαλύπτει πτυχές του κόσμου οι οποίες είναι θεμελιωδώς απρόσιτες από τις αισθήσεις μας, συνεχίζουμε να ορίζουμε τα πράγματα με βάση τη συνεκτικότητα της μορφής ενός κατάλληλου μαθηματικού μοντέλου. Ένας κόσμος δίχως παρατηρητές θα ήταν όμως ένας κόσμος δίχως μορφή. Αυτή η προσέγγιση δεν αποτελεί φιλοσοφική άσκηση, αφορά περισσότερο την καθαρότητα των αισθήσεων και της διαίσθησης στον τρόπο που προσλαμβάνουμε την πραγματικότητα και την εκδήλωση της συγκίνησης απέναντι στον κόσμο γύρω μας. Η απουσία ανθρώπων από τη δουλειά μου υπήρξε μονάχα ενστικτώδης, αυθόρμητη απόρροια αυτής της προσέγγισης. Υπάρχει μια όμορφη φράση του Ansel Adams, ο οποίος την χρησιμοποίησε απατώντας σε μια παρόμοια ερώτηση. Είχε πει ότι σε κάθε φωτογραφία υπάρχουν πάντα δύο άνθρωποι: ο φωτογράφος κι ο θεατής της. Και είναι αλήθεια ότι ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι η απουσία ανθρώπων από τις εικόνες μου σημαίνει κάτι. Ίσως όμως να υποδηλώνει μια διάθεση. Με ενδιαφέρει η ανθρώπινη συγκίνηση απέναντι στην απατηλότητα του κόσμου.
Σκέφτεσαι την τέχνη της φωτογραφίας σαν μια μορφή αρχαιολογίας αν και –επίτρεψέ μου– το έργο σου τείνει περισσότερο προς την ποίηση. Μια προσπάθεια προσέγγισης του αόρατου. Ποια η θέση του καλλιτέχνη και ποια η θέση του «αναγνώστη» πάνω στις εικόνες που αιχμαλωτίζεις; Δεν υπάρχει κάποια αφετηρία για την ανάγνωση των εικόνων και σίγουρα δεν υπάρχουν προαπαιτούμενα. Είναι κάτι που ξεκινά ενστικτωδώς από εμένα και καταλήγει το ίδιο αυθόρμητα στον θεατή. Αυτό που μένει στον αναγνώστη της εικόνας είναι η γεύση της δικής του αντίδρασης. Οι εικόνες είναι ρευστές, προκαλούν αυθόρμητα συναισθήματα και σκέψεις, δίχως στην πραγματικότητα να μαρτυρούν τίποτα. Ο τρόπος που κάποιος προσεγγίζει τις εικόνες αποτελεί από μόνος του μια ερμηνεία, ανεξάρτητα από τις ιδέες που αυτή εξάγει. Τα διασωσμένα ευρήματα της αρχαιολογίας παραμένουν αναλλοίωτα ως προς τη μορφή τους κι αν συχνά αλλάζει η ερμηνεία τους –όταν δεν υπάρχουν διαθέσιμες πηγές που να περιγράφουν τον χαρακτήρα– είναι μονάχα διότι αλλάζει και η προσέγγισή μας προς αυτά. Ευρήματα που είναι γυμνά από μαρτυρίες γεννάνε μονάχα υποθέσεις. Με συγκινεί το αποτύπωμα το οποίο έχει απογυμνωθεί από την Ιστορία, έχοντας απολέσει την ταυτότητά του. Αυτό όμως είναι και μια λειτουργία της ποίησης. Η ποίηση μοιάζει να γεννιέται ταυτόχρονα με τη μυθολογία. Ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε μια πρώιμη κοινωνία η οποία αρχίζει να δημιουργεί λέξεις και να τις αποδίδει στον κόσμο γύρω της. Το λεξιλόγιο που σταδιακά αρχίζει να δημιουργείται είναι ακόμα εξαιρετικά περιορισμένο και περιλαμβάνει μονάχα τις λέξεις που περιγράφουν τις σημαντικότερες πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας, αυτές που αφορούν την επιβίωση και τις πιο έντονες συναισθηματικές εμπειρίες. Η ανατολή και η δύση του ηλίου για μια κοινωνία όπου οι έννοιες του ήλιου, της ανατολής και της δύσης δεν έχουν αποσαφηνιστεί, όταν θα εκφραστεί μέσα από ένα λεξιλόγιο λίγων εκατοντάδων λέξεων σχετισμένων κυρίως με τις εντονότερες εμπειρίες του ανθρώπου, μετατρέπεται σε κάτι διαφορετικό. Το φως λοιπόν, στα μάτια τους, θα ανασταίνεται και θα πεθαίνει κάθε μέρα, διότι αυτές οι έννοιες θα περιέγραφαν πιο αυθεντικά την εμπειρία που βίωναν, βασιζόμενες πάνω σε έννοιες που το λεξιλόγιό τους μπορούσε ήδη να προσεγγίσει. Η μυθολογία, η ποίηση, η ίδια η έκφραση της συνείδησης του ατόμου κατά τα πρώτα τους βήματα αποτελούν έννοιες αδιαχώριστες.
Πόσο και πώς επηρεάζεται ένας φωτογράφος με τα δικά σου διαβατήρια από την επικαιρότητα και τον κόσμο γύρω του σε σχέση με τη δουλειά του; Ξεφεύγει απ’ αυτήν εντελώς; Ακόμα κι αν αρχικά τίθεται σαν διαφυγή, τελικά καταλήγει να μην είναι. Με ειλικρίνεια θα μπορούσα να παραδεχτώ ότι κάποτε αναζήτησα μια διέξοδο, την ευχήθηκα και αφιερώθηκα στην ανεύρεσή της. Δεν θα έλεγα όμως ότι κατάφερα να ανακαλύψω κάτι τέτοιο, ίσως περισσότερο να συνειδητοποίησα ότι όσο περισσότερο ανοίγεις τον εαυτό σου τόσο λιγότερο έχεις ανάγκη την ιδέα μιας διεξόδου. Αν χρησιμοποιούμε τέτοιες έννοιες μονάχα σχηματικά, στην προσπάθειά μας να περιγράψουμε μια αίσθηση ελευθερίας που γεννιέται μέσα μας, τότε η λέξη αυτή καθ' αυτή δεν έχει στην πραγματικότητα σημασία. Αν όμως πιστέψουμε ότι πράγματι προσπαθούμε να ξεφύγουμε από κάτι μέσα μας, τότε πέφτουμε σε μια αυταπάτη που γεννάει περισσότερο πόνο. Αυτό στο οποίο αφέθηκα ήταν ο εναγκαλισμός μιας βαθύτερης και ειλικρινέστερης ευαισθησίας απέναντι στον εαυτό μου και στον κόσμο γύρω μου.
Η Μυθολογία παρεισφρέει είτε γεωγραφικά είτε με συμβολισμούς. Γιατί είναι σημαντικό κομμάτι σου η έννοια του Μύθου; Μήπως όλο αυτό είναι ένα παιχνίδι και το αναλύουμε υπερβολικά; Αυτό που η συνείδησή μας αντιλαμβάνεται σαν πραγματικότητα είναι η προβολή της σχέσης μας με τον κόσμο, αποτελεί δηλαδή μια εικόνα. Η φωτογραφική εικόνα έχει μια παρόμοια λειτουργία, μιας και η ίδια αποτελεί επίσης μια προβολή. Η σχέση της φωτογραφίας με την πραγματικότητα είναι αισθαντική και κάθε ανάλυση που αφορά καθαρά αισθαντικές λειτουργίες καταλήγει να γίνεται υπερβολική. Ο μύθος δεν επιζητά την ανάλυση, είναι κι αυτός μια αισθαντική λειτουργία. Αντίθετα, όταν ο μύθος αναλύεται και ερμηνεύεται, γεννάει την αλληγορία που είναι μια καθαρά νοητική λειτουργία. Η σύνδεση των μύθων με τις αλληγορίες αποτελεί μια όψιμη προσέγγιση της Μυθολογίας - όταν αυτή πλέον έχει αρχίσει να απαλλάσσεται από την τελετουργική της παράδοση - και αφορά περισσότερο τη σταδιακή επικράτηση της αιτιολογίας και το μυστικιστικό χαρακτήρα των φιλοσοφικών σχολών που άσκησαν επιρροή μετά την ελληνιστική περίοδο. Η εικόνα της πραγματικότητας σχηματίζεται από τις ιδέες που διατηρούμε για τον κόσμο μας. Δεν θα είμαστε ποτέ πια σε θέση να κοιτάξουμε τον ήλιο ή τα αστέρια με τον τρόπο που τα πρωτοκοίταξαν εκείνοι που βρέθηκαν εδώ πριν από εμάς, γιατί ούτε ο ήλιος, ούτε τα αστέρια έχουν πλέον την ίδια σημασία για μας με εκείνη που είχαν γι’ αυτούς. Η μορφή δεν αποτελεί ιδιότητα του υποκειμένου, αλλά ιδιότητα που εφαρμόζεται σε αυτό από τον παρατηρητή του. Ο κόσμος, όπως πιστεύουμε ότι τον γνωρίζουμε, υπάρχει μονάχα μέσα στο μυαλό μας. Δεν μπορούμε να αντιληφτούμε πλήρως αυτό που είναι από τη φύση του ανεξάρτητο της σκέψης μας, ελεύθερο μορφής, σχήματος και ορισμού. Είμαστε υποχρεωμένοι να συναντάμε μια νοητική εκδοχή της πραγματικότητας, περιορισμένη μέσα στα όρια της κατανόησής μας. Μέσα από τους Μύθους το πνεύμα μας είναι ικανό να ξεπεράσει τα όρια της αντίληψης και να εκθέσει τη διαίσθησή μας σε μια πολύ μεγαλύτερη πραγματικότητα, επιτρέποντάς μας να σηκώσουμε για μια στιγμή το πέπλο και να νιώσουμε αυτό που βρίσκεται κρυμμένο από κάτω. Κατά κάποιο τρόπο αυτό αποτελεί και μια αντίληψη της Μυθολογίας. Αυτή η μυστική δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα κάτω από την επιφάνεια του κόσμου γύρω μας, επηρεάζοντας τη μορφή του αλλά κρατώντας τη δική της κρυμμένη από τα μάτια μας. Δεν χρειάζεται να δούμε αυτή τη δραστηριότητα για να την αντιληφτούμε. Χρειάζεται μονάχα να τη νιώσουμε. Οι Μύθοι περιγράφουν αυτό που δεν είναι δυνατόν να ειπωθεί.
Έχεις ιδέες σε κάποιο μπαούλο που δεν τις έχεις πραγματοποιήσει ή λειτουργείς εντελώς αισθαντικά και αυθόρμητα; O τρόπος με τον οποίο αφήνω να αναπτύσσονται οι ιδέες είναι περισσότερο οργανικός. Είναι κάτι το διαισθητικό, θα πρέπει πρώτα να έχω αγκαλιάσει το θέμα μου με ειλικρινή καρδιά. Αφήνω τις ιδέες να ρέουν ελεύθερα μέσα μου καθώς βιώνω τον κόσμο γύρω μου. Μετά θα προσπαθήσω να τις βάλω σε τάξη, αλλά όχι πριν τις εκθέσω για αρκετό διάστημα στα συναισθήματά μου. Στο τέλος όλα έχουν να κάνουν με την καρδιά. Δεν θα μπορούσα ποτέ να βρω το πάθος ή την πολύτιμη αφοσίωση να ακολουθήσω κάτι που δημιουργήθηκε στο μυαλό μου και όχι μέσα στην καρδιά μου.
19°
