Αίμα από δυο

Η  έκθεση των Μάθιου Μπάρνεϊ και Ελίζαμπεθ Πέιτον στο νέο εκθεσιακό χώρο του Ιδρύματος Δέστε, στα σφαγεία της  Ύδρας, ανοίγει στις 17/6. Η  Μαρίνα Βρανοπούλου, διοργανώτρια της έκθεσης, δίνει το «ημερολόγιό» της στην A.V.

»Στην ίδια τη σύλληψη και τη θεωρητική βάση της έκθεσης βρίσκεται η επιθυμία των καλλιτεχνών να μη δώσουμε σαφείς πληροφορίες για το έργο τους, μέχρι τα εγκαίνια. Έχω μόνο μερικά δεδομένα, κάποιες σχεδόν ημερολογιακές σκέψεις, ορισμένες φωτογραφίες και ενδείξεις που περιγράφουν το πλαίσιο από το οποίο προκύπτει το έργο.

»Οι χώροι μπορούν να ξαναγεννηθούν, να σχολιάσουν το παρελθόν τους, και με πιο τρόπο; Τα άλλοτε αποκρουστικά σφαγεία της  Ύδρας αποτελούν πλέον το δεύτερο εκθεσιακό χώρο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, εγκαινιάζοντας την έναρξη της συνεργασίας του Ιδρύματος με τον τοπικό δήμο. Από φέτος και κάθε χρόνο, την τρίτη εβδομάδα του Ιουνίου, η έκθεση που θα φιλοξενείται εδώ θα σηματοδοτεί την έναρξη των Μιαούλιων.

»Οι Υδραίοι μού λένε πως θυμούνται τα σφαγεία ενεργά και ανυπομονούν να δουν πώς είναι τώρα, «συνταξιοδοτημένα». Η αλήθεια είναι ότι ο χώρος έχει μείνει όπως ήταν. Με τα τσιγκέλια και το παλάγκο στη θέση τους και το σωλήνα που οδηγούσε το αίμα στη θάλασσα. Μου διηγούνται ότι μετέφεραν τα ζώα στο βίαιο κοιμητήριό τους πάνω σε γαϊδούρια και μέσα σε τσουβάλια, και σκέφτομαι πως αναπόφευκτα ο θάνατος εμπνέει, κάποτε, ζωή.

»Ο Μάθιου Μπάρνεϊ είναι γνωστός για τα πληθωρικά έργα του, που αποτελούνται από γλυπτά, ζωγραφική, σχέδια και «μετα-ουμανιστικά» βίντεο. Τα επεξεργάζεται σε αθροιστικά μέρη και σε διάσπαρτα χρονικά διαστήματα, κατά την πάροδο πολλών ετών.

»Από τα δύο διασημότερα έργα του, “Cremaster Cycle” και “Drawing Restraint”, μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάποιες κοινές αναφορές, οι οποίες παρουσιάζονται με συμβολισμούς, συχνά σκηνοθετημένους και εφήμερους. Με έναν ενδόμυχο οργανικό τρόπο που διαθέτει πάντα πολλά επίπεδα ανάγνωσης, εξετάζει απωθημένες παραδόσεις, τοπικά ήθη και έθιμα, μελετά ανθρώπινες, κοινωνικές, ακόμη και ζωώδεις συμπεριφορές, εστιάζοντας στο αλλόκοτο, στο «παρά φύσιν» και στο φαντασιακό στοιχείο.

Η Πέιτον, από την άλλη, είναι γνωστή για τα πορτρέτα διάσημων προσωπικοτήτων, που είναι συνήθως δουλεμένα με λάδι πάνω σε χαρτί. Είναι ιδιαίτερα, γιατί χωρίς φλυαρία οπτικοποιούν δραστικά και άμεσα την ψυχολογία του υποκειμένου τους. 

»Το μυημένο εικαστικό κοινό με ρωτάει σκεπτικά, μήνες τώρα, πώς ο Μπάρνεϊ και η Πέιτον, αυτοί οι δύο εξίσου αναγνωρισμένοι αλλά ασύνδετοι στο έργο τους Αμερικάνοι εικαστικοί, συνεργάζονται στην ίδια έκθεση. Στην  Ύδρα ρωτάω μια μέρα τον Μπάρνεϊ και μου εξηγεί πως η Πέιτον του έκανε δύο πορτρέτα. Ο γρήγορος κι αυθόρμητος τρόπος της του θύμισε το δικό του τρόπο δημιουργίας και της ζήτησε να συμμετάσχει στην έκθεση. Τώρα το έργο των δύο παρουσιάζεται σαν μια κοινή έμπνευση, σαν ένα κοινό αίμα, «Αίμα από δύο», όπως είναι και ο τίτλος της έκθεσης.

»Μέχρι τα εγκαίνια δεν δημοσιοποιούνται λεπτομέρειες για το έργο, όχι για λόγους «μιντιακής έκπληξης» αλλά από σεβασμό στη τελετουργική διάσταση της έκθεσης, η οποία δίνει προτεραιότητα στην εμπειρία, όχι στην πληροφορία. Η διαφορά δεν είναι αμελητέα. Τα μόνα στοιχεία που δημοσιεύονται είναι πως στην έκθεση συμμετέχουν οι άνθρωποι και τα ζώα της  Ύδρας, πως έγινε με τη στήριξη του δήμου και του Συλλόγου των Οικολόγων, καθώς και μια αινιγματική φωτογραφία, δίχως περαιτέρω εξηγήσεις. Αντλώντας από τον τίτλο της έκθεσης, «Αίμα από δύο», κυκλοφόρησε εγχώρια η φήμη πως ο Μπάρνεϊ θα κόψει το δάχτυλό του μέσα στα σφαγεία. Μου φάνηκε αστείο και αναρωτήθηκα για τη δεσμευτική και οριοθετική σχέση της πληροφορίας –ή εδώ της έλλειψής της– με τη φαντασία.

»Οι συνθήκες κάτω απ’ τις οποίες προετοιμάζεται η έκθεση είναι μοναδικές λόγω της ιδιαιτερότητας του νησιού. Εδώ δεν υπάρχουν art handlers να βοηθήσουν στην εγκατάσταση, ούτε μεταφορικές έργων τέχνης. Το ρόλο αυτών έχουν οι άνθρωποι του μαστρο-Λευτέρη, τα γαϊδούρια του νησιού, το καράβι του Μποφάλα με το μικρό του γερανό, το ταξί του κάπτεν Βαγγέλη... Στα εγκαίνια, πάνω απ’ όλα, είναι προσκαλεσμένοι όλοι οι Υδραίοι και τα κατοικίδιά τους. Άλλωστε, τόσο εκείνοι όσο και το νησί τους αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του σύνθετου «τοποειδούς» (site specific) έργου.

Το γεγονός ότι ένας τόσο δημοφιλής καλλιτέχνης εντάσσει σχεδόν καθολικά στο έργο του την τοπική κοινωνία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου, προάγει μία ανθρωπολογική διάσταση στη σύγχρονη τέχνη –με πλούσια μη ανθρωποκεντρικά στοιχεία– και ίσως ανοίγει ένα δρόμο για ένα νέο είδος τέχνης με ισχυρά κοινωνικά και αντι-φορμαλιστικά στοιχεία.  

Υ.Γ. Είμαι στην Ύδρα. Μέσα στα σφαγεία κι από κει πάλι έξω, να βλέπω θάλασσα. Σκέφτομαι, πόση θάλασσα πριν πάψει το αίμα να μυρίζει θάνατο;