«Επιχείρηση Κιμάς»! Αυτό σημαίνει “Operation Mincemeat”, που ήταν ο κωδικός μιας επιτυχημένης επιχείρησης παραπλάνησης των ναζί από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου. Σκοπός της ήταν να τοποθετηθούν παραπλανητικά έγγραφα περί υποτιθέμενης απόβασης στην Ελλάδα, στο κουφάρι ενός ανθρώπου που θα ξεβραζόταν σε ακτή της Ισπανίας, ώστε να συγκαλυφθεί η πραγματική απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία. Όταν βρέθηκε το κατάλληλο πτώμα, ξεκίνησε και η κατασκευή της ψεύτικης ταυτότητάς του. Ο νεκρός ονομάστηκε Ουίλιαμ Μάρτιν, «ταγματάρχης του Σώματος των Βασιλικών Πεζοναυτών». Προκειμένου η ιστορία να γίνει πιο πιστευτή, επινοήθηκε μέχρι και μια ψεύτικη μνηστή για τον ταγματάρχη, η Παμ, φωτογραφίες της οποίας θα συνόδευαν τον «νεκρό», συνδυασμένες με ερωτικές επιστολές.
Στην κατασκευή της ψεύτικης ταυτότητας, όπως και των άλλων «αντικειμένων» που θα κουβαλούσε, προστέθηκαν ακόμα μια αρμαθιά κλειδιά, ένα εισιτήριο από πρόσφατο θεατρικό έργο του λονδρέζικου West End που υποτίθεται ότι είχε παρακολουθήσει, σπίρτα και διαπιστευτήρια διαμονής σε λέσχη ανδρών. Τις ερωτικές επιστολές της «Παμ» προς τον «Ουίλιαμ» έγραψε η Πατρίσια Τρέχηριν, υπάλληλος των μυστικών υπηρεσιών ΜΙ5. Τη μία και μοναδική απαντητική επιστολή του «Ουίλιαμ» προς την «Παμ» την έγραψε ο πλωτάρχης Μοντάγκιου, επικεφαλής συνολικά της επιχείρησης.
Όλα τούτα που σου διηγούμαι, τα παρασκήνια, τις προετοιμασίες και τα ντεσού αυτής της ιδιότυπης ψεύτικης κατασκευής ταυτότητας μπορείς να τα δεις, αν σε βγάλει ο δρόμος, στα Εθνικά Αρχεία της Αγγλίας, όπου και φυλάσσεται, αλλά και είναι ανοιχτός προς μελέτη ο φάκελος της «Επιχείρησης Κιμάς». Αυτό όμως που αποσιωπήθηκε από την ιστορία είναι η ύπαρξη του συνταγματάρχη Τομ, του πρώτου που ανέλαβε να συντάξει εκ μέρους του ανύπαρκτου Ουίλιαμ την επιστολή προς την Παμ. Ο Τομ δεν τα κατάφερε, μιας και αυτόν τον φω έρωτα ενός «δυσθανούς» με μια «ανύπαρκτη» που καλούνταν να σηκώσουν στις πλάτες τους το βάρος της Ιστορίας, του ήταν αδύνατον να τον «επεξεργαστεί» και να του προσδώσει αληθοφανή στοιχεία πάθους αλλά και καθημερινότητας. Δεν γνώριζε πολλά από τις «συνήθειες» των εραστών και τη «διαδικασία» της αγάπης, μιας κι ο ίδιος ήταν ανέραστος και μονήρης. Μαγκούφης. Μπεκιάρης, όπως αποκαλούν στην πιάτσα των «διπλών» τους άτυχους και τους σόλο. Προσπάθησε ο συνταγματάρχης Τομ, έκανε μια λίστα όπου απελπισμένα προσπαθούσε να «βιώσει» τη δύναμη των τελετουργιών του έρωτα, μα εις μάτην. Πέθανε το 1967 σε μια μικρή πανσιόν του Λονδίνου, κατάκοιτος και μόνος. Το μόνο αξιόλογο όμως που βρέθηκε στα προσωπικά του στοιχεία ήταν αυτές οι σημειώσεις «περί της αγάπης», έτσι όπως απελπισμένα προσπαθούσε να φανταστεί πως «συμβαίνουν» ανάμεσα στους εραστές. Μια προσπάθεια κατονομασίας πραγμάτων και αισθησιακής κατοχής.
Κι εδώ μπαίνει ο εικαστικός Χρήστος Βενέτης και η έκθεσή του στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, με τίτλο Operation Mincemeat Asides/Παραλειπόμενα Της Επιχείρησης Κιμάς. Διαβάζοντας το ημερολόγιο του συνταγματάρχη Τομ και τα φαντασιακά αυτά αποσπάσματα και πράξεις ερωτικού λόγου ανάμεσα σε εραστές που δεν υπήρξαν ποτέ, μα έπρεπε να επινοηθούν, ο Βενέτης οπτικοποιεί τις σημειώσεις, προσδίδοντάς τους υπόσταση και εικόνα. Θολώνοντας τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας, όχι απλώς μορφοποιεί κάτι μη πραγματικό, μα ταυτόχρονα «ενθέτει» ένα ψέμα μέσα στο ψέμα, που το καθιστά ορατό, νοητό και εφικτό. Πραγματικό, ενώ όλοι ξέρουμε την «αληθινή ψεύτικη ιστορία» της υπόθεσης! Μια εγκατάσταση αλλά και μια μεταφορά φωτογραφικών εικόνων σε σχέδια με μολύβι, αποσπασματικές αφηγήσεις από διαφορετικές πηγές, ακόμα και κινηματογραφικές, καθιστούν αυτές τις σημειώσεις που κρατούσε ο συνταγματάρχης Τομ μια υπέρτατη γλώσσα αγάπης. Σαν ο «Ουίλιαμ» και η «Παμ» να έζησαν όντως έναν έρωτα, που πέρα από το πάθος, βιώθηκε και ως καθημερινότητα-σύνολο μικρών προσωπικών τελετουργιών. Το αυθύπαρκτο μιας παιδικής ζωγραφιάς. Η τρυφερότητα της αυλής το απόγευμα. Τα καθαρά φρεσκοσιδερωμένα πουκάμισα. Η αβουλία των βρόμικων πιάτων.
Ο Χρήστος Βενέτης γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Αποφοίτησε από τη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη, ενώ έχει παρουσιάσει τις εγκαταστάσεις του σε Αθήνα, Ζυρίχη, Κολωνία, Λονδίνο, Νίκαια, Άμστερνταμ, Παρίσι και Βασιλεία. Η έκθεσή του στο ΜΙΕΤ συνοδεύεται από μια ασπρόμαυρη αφίσα, που, ας μου επιτραπεί ο παραλληλισμός, ως εικόνα πέρα από την παραπομπή στο «κουφάρι-Ουίλιαμ» που αναδύεται από τον βυθό της θάλασσας, μοιάζει και σαν την «έξοδο» του πράκτορα Τζέισον Μπορν. Επίσης ένας επινοημένος κινηματογραφικός ήρωας, όπου ούτε ο ίδιος γνωρίζει ποια είναι η πραγματική του ταυτότητα, μιας και όλη του η ψυχοδομή είναι προϊόν «εμφύτευσης» από τις μυστικές υπηρεσίες.
Αξίζει μια βόλτα, ο Βενέτης είναι ένας συναρπαστικός δημιουργός και η ιστορία που διηγείται μοιάζει με case study περί του τι σημαίνει αναζήτηση ταυτότητας και ανάγνωση ή ερμηνεία της αλήθειας σε έναν κόσμο, βλέπε fb, φερ’ ειπείν, όπου το «κατασκευασμένο» επιδιώκει να λανσαριστεί ως «αλήθεια» και τα όρια μυθοπλασίας και πραγματικότητας απέχουν όσο μια σύνδεση.
8°
