Δεκαοκτώ χιλιόμετρα από τα Γιάννενα, στο νoτιο-ανατολικό άκρο του Νομού, βρίσκεται το χωριό Ελληνικό (Κατσανοχώρια), γενέτειρα του πολυβραβευμένου γλύπτη και ομότιμου καθηγητή της ΑΣΚΤ, Θεόδωρου Παπαγιάννη. Η είσοδος στο χωριό σηματοδοτείται εντυπωσιακά από μια γλυπτική σύνθεση του ίδιου, η οποία στήθηκε εκεί όταν άνοιξε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης», (2009).
Η χαράδρα και ο Άραχθος από κάτω όπως φαίνονται απ το μοναστήρι της Τσούκας
«Με θέα τα Τζουμέρκα», Δημ. Χριστιγιάννης, Θεόδ.Παπαγιάννης
Κατηφορίζοντας για το χωριό, ο δρόμος κοσμείται με γλυπτά, ενώ σε μικρή απόσταση αντικρίζει κανείς το πετρόκτιστο Μουσείο (άλλοτε δημοτικό σχολείο του χωριού) και ολόγυρά του, στο προαύλιο, μια έκταση επτά στρεμμάτων, που έχει μεταμορφωθεί σ’ ένα μοναδικό γλυπτικό πάρκο. Η πορεία των γλυπτών συνεχίζεται βορειο-ανατολικά του Ελληνικού, και ανά τριακόσια περίπου μέτρα, πάνω σε στροφές και καίρια σημεία της διαδρομής, για να καλύψει μια απόσταση πέντε χιλιομέτρων, μέχρι το Μοναστήρι της Τσούκας (12ος αι.). Από τον εξώστη η θέα κόβει την ανάσα: μια επιβλητική χαράδρα εκατοντάδων μέτρων κάτω από την οποία κυλάει ο φιδωτός Άραχθος, κι ολόγυρα τα Γιάννενα και η λίμνη, τα βουνά Τόμαρος, Γράμμος, Γκαμήλα, Σμόλικας, που βουίζουν ασταμάτητα, καθώς ορμητικά νερά ξεχύνονται στο ποτάμι.
Είσοδος στο Έλληνικό / Έργο του Θεοδ. Παπαγιάννη
«Το Πουλί», Κώστας Δικέφαλος
«Εικονοστάσι», Βασίλης Βασίλη
Γλυπτικά πάρκα υπάρχουν αρκετά στην Ελλάδα, ετούτη όμως η διαδρομή, είναι πρωτόγνωρη και μοναδική. Από το 2010, για έκτη συνεχή χρονιά, μέσα σε μια κρίση που όλο και εντείνεται, ο Δήμος Βορείων Τζουμέρκων, ο Όμιλος Φίλων του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης» και το Μουσείο, με εμπνευστή και συντονιστή τον Θ. Π., συνδιοργανώνουν, γλυπτικά συμπόσια που έχουν δώσει μέχρι σήμερα αξιόλογες συμμετοχές και συνεργασίες, καθώς και έναν εντυπωσιακό αριθμό έργων μεγάλων διαστάσεων (50 μέχρι σήμερα), τα οποία οι καλλιτέχνες δωρίζουν στο Μουσείο, και πολλά εξ’ αυτών τοποθετούνται στην διαδρομή ως την Τσούκα.
Καλλιτέχνες διακεκριμένοι, καθώς και νεότεροι, όπως οι Θεόδωρος Παπαγιάννης, Γιώργος Χουλιαράς, Λεωνίδας Χαλεπάς, Στέλιος Ρόκος, Θανάσης Μπουκουβάλας, Σπύρος Λισγαράς, Λουκάς Λουκίδης, Θανάσης Μπερούτσος, Φραντσέσκο Μορέττι, Ασπασία Γιαννέτα, Φάτος Σούλι, Κώστας Δικέφαλος, Ιορδάνης Ποιμενίδης, Βασίλης Βασίλης, Βαγγέλης Κωστούλας, Ανδρέας Λόλης, κ.α., με την ενεργή τους συμμετοχή στα συμπόσια, άφησαν δείγματα της προσωπικής τους γραφής, εμπλουτίζοντας σημαντικά τη συλλογή του Μουσείου.
Για ένα μήνα, από τα μέσα Αυγούστου μέχρι και το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου διοργανώνεται το 6o Συμπόσιο Γλυπτικής 2015. Ο αύλειος χώρος του Μουσείου έχει μετατραπεί σε ανοιχτό εργαστήριο, ένα βιωματικό σχολείο, όπου δίνεται η ευκαιρία στο κοινό να παρακολουθήσει όλα τα στάδια της δημιουργίας: από το σημείο μηδέν μέχρι το τελικό στάδιο, όπου οι άμορφες μάζες της πέτρας και του μαρμάρου, των μετάλλων και των ανακυκλώσιμων υλικών, να πάρουν μορφή ολοκληρωμένων εικαστικών έργων και να βρουν την τελική θέση τους στο μουσείο ή πάνω στο δρόμο.
Ο Θεόδωρος Παπαγιάννης έχει καθιερώσει και οργανώσει από τη δεκαετία του ’80 ήδη, πολυάριθμα συμπόσια σε πολλές πόλεις της Ελλάδας και στην Κύπρο (Λεμεσός), δημιουργώντας μεγάλα γλυπτά για δημόσιους χώρους. Το Μουσείο στο Ελληνικό φιλοξενεί 300 έργα του, ενώ από το 2011 βρίσκεται στην έξοδο του διεθνούς αεροδρομίου O’Hare του Σικάγου το γλυπτό του «Δρομείς», έργο μεγάλων διαστάσεων από ατσάλι. Ακούραστος, αεικίνητος και ενθουσιώδης εξακολουθεί να εργάζεται με κουράγιο και να πηγαινοέρχεται Αθήνα-Γιάννενα, παρότι οι εποχές είναι δύσκολες και τα μέσα έχουν λιγοστέψει δραματικά.
Έργο της Ασπασίας Γιαννέτα
Τι σας έκανε να φτιάξετε το Μουσείο σας στο Ελληνικό, πώς γεννήθηκε ο θεσμός των συμποσίων γλυπτικής;
Είναι μια επιστροφή δική μου στο χωριό, σαν ένα αντίδωρο, να δώσω πίσω κάτι από αυτά που πήρα: τις εμπειρίες, τις μνήμες, τις αγάπες μου. Να φέρω και να μεταλαμπαδεύσω αυτά που έθρεψαν τη δουλειά μου, στο χώρο που τα δημιούργησε. Αισθάνομαι ότι ο χώρος τους ταιριάζει καλύτερα, τα έργα αναπνέουν εδώ γιατί τα γέννησαν οι μνήμες αυτού του τόπου. Ακούγαμε συνεχώς από την Αριστερά στην οποία θητεύσαμε χρόνια: επιστροφή στο λαό. Εγώ το έκανα στην πράξη.
Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής των καλλιτεχνών;
Προτεραιότητα βάζω ανθρώπους που είναι αποδεδειγμένα καλοί καλλιτέχνες. Μετά από σαράντα χρόνια καθηγητής μπορώ να διακρίνω. Αυτό είναι το κριτήριο είτε πρόκειται για συνεργάτες και φίλους είτε για μαθητές που έρχονται σαν βοηθοί και μαθαίνουν.
Ποιο όραμα σας οδηγεί;
Συμπόσια γλυπτικής είναι θεσμός σε πολλά μέρη του κόσμου και βοηθάει στο να υπάρχουν έργα στις πόλεις. Πρόθεσή μας είναι να βάλουμε την τέχνη στη ζωή του πολίτη γιατί η άλλη λύση είναι η βαρβαρότητα. Γιατί, κακά τα ψέματα, δεν διαθέτουν οι δήμοι μας, δεν το διανοούνται καν να διαθέσουν χρήματα για έργα τέχνης. Εμείς όλα αυτά τα χρόνια προσφερθήκαμε εθελοντικά και κάποιοι από τους δημάρχους που ήταν ευαισθητοποιημένοι το αποδέχθηκαν.
Τα σέβεται ο κόσμος τα υπαίθρια έργα, γιατί συχνά τα βλέπουμε βανδαλισμένα.
Συχνά βλέπω τα έργα εγκαταλειμμένα, βρόμικα και βανδαλισμένα. Υπάρχουν και στέκονται επειδή είναι φτιαγμένα με υλικά που αντέχουν. Απευθύνονται στην κοινωνία για να γίνει καλύτερη, αλλά δεν αρκεί μία μόνον ενέργεια, χρειάζεται πλήθος ενεργειών για να συμβάλλουν στην βελτίωση και την ευαισθησία του κόσμου. Η παιδεία μας δεν διαθέτει αυτού του είδους τις ευαισθησίες.
Έργο του Θεόδ. Παπαγιάννη
Πόσο εύκολο είναι μέσα στην κρίση να διατηρείτε το Μουσείο και να επαναλαμβάνετε τα συμπόσια;
Άνοιξα το μουσείο μέσα στην κρίση, το 2009 και υπολόγιζα σε μια σύνταξη, η οποία έμεινε μισή. Αντέξαμε πέντε χρόνια και φέτος βάλαμε εισιτήριο 2 ευρώ, δεν βγαίνουν τα έξοδα. Κάνουμε ό,τι μπορούμε με τον Όμιλο Φίλων του Μουσείου, υπάρχει και μια μικρή επιδότηση 10.000 ευρώ από τον Δήμο Βορείων Τζουμέρκων, που φέτος δεν κατετέθη. Όσο για τα συμπόσια, αναλαμβάνω αποκλειστικά τη φιλοξενία και τις αμοιβές των καλλιτεχνών.
Γράφετε στον κατάλογο του Μουσείου ότι το αφιερώνετε στους συγχωριανούς σας πρωτίστως, κι ύστερα σ’ όλους τους δημότες. Πώς το έχουν υποδεχτεί;
Αν δείτε το ντοκιμαντέρ από τα εγκαίνια, κλαίγανε όλοι εδώ κάτω. Τώρα όμως κανείς δεν κουνάει το δάχτυλό του. Ψευτοσυναισθηματισμοί μερικές φορές. Γίνεται μια προσπάθεια, υπάρχει η δυνατότητα να συμμετέχουν, αλλά αφήνουν τα δέντρα απότιστα, κάποια τα κούρεψαν χωρίς να υπάρχει λόγος, παίζουν πρέφα και χωρατεύουν. Από την άλλη, υπάρχουν και κάποιοι που είναι ευαισθητοποιημένοι. Αν θελήσει η γυναίκα μου και ο γιος μου το μουσείο μπορεί να συνεχίσει μετά από μένα. Τώρα, εξαρτάται και πώς θα είναι ο κόσμος τότε. Αν κλείσει το μουσείο, είπα στους χωριανούς να θάψουν εδώ όλα τα έργα. Δεν φεύγουν από εδώ.
«Η κρεμάλα», Θαν. Μπουκουβάλας, Θεόδ. Παπαγιάννης
«Το μάτι της φύσης», Βαγγέλης Κωστούλας
Οι δημιουργοί
Στο φετινό 6ο Συμπόσιο Γλυπτικής που ολοκληρώνεται την προσεχή Πέμπτη 10 Σεπτεμβρίου, συμμετέχουν εκτός από τον Θ. Π. οι καλλιτέχνες: Φραντσέσκο Μορέττι (Ιταλία), Φάτος Σούλι (Αλβανία), Ιορδάνης Ποιμενίδης, Θανάσης Μπουκουβάλας, και η Εβίτα Θεοχάρη (βοηθός). Σε μια γωνιά, κάτω από έναν τεράστιο αιωνόβιο πλάτανο, στον περίβολο του μουσείου έχει στηθεί το εργαστήριο των καλλιτεχνών. Πέτρες, μάρμαρα, λαμαρίνες, ηλεκτρικά εργαλεία, μηχανήματα, εργαλεία καλλιτεχνίας, σκαρπέλα, τρυπάνια. Το έργο του Φάτος Σούλι, γλυπτό σε μάρμαρο, με τίτλο «Ερωτικό» έχει ολοκληρωθεί και τοποθετηθεί. Το ίδιο και το έργο «Κρεμάλα» που συνυπογράφουν ο Θ. Παπαγιάννης και ο Θανάσης Μπουκουβάλας. Σε τελικό στάδιο είναι το έργο «QR Code» του Μορέττι, καθώς και τα «Λουλούδια» και ο «Σκουπιδάνθρωπος» που συνυπογράφει ο Θ. Π. με τον Ιορδάνη Ποιμενίδη και τον Φρ. Μορέττι. Ο «Σκουπιδάνθρωπος», ειδικά, έργο μεγάλης κλίμακας από ανακυκλώσιμα υλικά, προορίζεται να τοποθετηθεί στην είσοδο του χωριού. (Αξίζει να σημειωθεί πως κρίθηκε απαραίτητο πριν λίγα χρόνια να γίνει το ΧΥΤΑ απέναντι ακριβώς από την Τσούκα, σε απόσταση αναπνοής από το χωριό).
ΦΡΑΝΤΣΕΣΚΟ ΜΟΡΕΤΤΙ
«Ορίζοντας», Φραντσέσκο Μορέττι
QR Code του Φραντσέσκο Μορέττι
Είναι η δεύτερη φορά που συμμετέχω στο συμπόσιο γλυπτικής και πρέπει να πω ότι είμαι πολύ ευχαριστημένος και από την προηγούμενη φορά. Πέρυσι ήρθα χωρίς σχέδιο. Ήθελα να μπω μέσα στο πνεύμα του συμποσίου, να δω το περιβάλλον και περίμενα μία ιδέα. Και η ιδέα που μου ήρθε, ήταν κάτι που είδα ένα πρωί όταν ερχόμουνα: είδα κάτι πρόβατα που στη ράχη τους βρίσκονταν πουλιά που τρώγανε τα τσιμπούρια. Και σκέφτηκα πως ήταν ένας πολύ ωραίος συνδυασμός από τη γη και τον ουρανό. Γι’ αυτό ονομάστηκε το έργο αυτό ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ. Φέτος, ήρθα με μία ιδέα: ήθελα να συνδυάσω την παράδοση της γλυπτικής τέχνης με κάτι πολύ σύγχρονο και έφτιαξα το QR CODE(Quick Response Code). Πρόκειται για μια μορφή barcodes, που ξεκίνησε, στο εργοστάσιο της Toyota στην Ιαπωνία. Έχει πολύ ενδιαφέρον και εξαπλώθηκε σε όλον τον κόσμο για έναν πολύ απλό λόγο: δεν έχουνε βάλει πατέντα, έχουν αφήσει ελεύθερη τη χρήση. Είναι ένας εύκολος τρόπος σύνδεσης μέσω ενός κινητού με links και πληροφορίες αποθηκευμένες on line. Έχω προσέξει και όλοι το προσέχουν, πως ό,τι δεν υπάρχει στο διαδίκτυο, για τη νεολαία δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Και σκέφτηκα πως είναι ένας καλός τρόπος να κάνω ένα γλυπτό που να περιέχει αυτό τον κωδικό, να προκαλέσω τη νεολαία να δει τι υπάρχει πέρα από το γλυπτό. Γιατί διαβάζεται ως γλυπτό, αλλά και σαν κωδικός. Οι ρόδες συμβολίζουν για μένα όλες τις ενέργειες από διάφορους καλλιτέχνες που έχουν έρθει στα συμπόσια και έχουν δώσει τη στροφή τους. Το QR CODE σε φέρνει στην ιστοσελίδα του μουσείου και λειτουργεί σαν αρχείο που περιέχει όλα τα συμπόσια. Ελπίζω ότι θα είναι μια καλή διαφήμιση για το μουσείο. Γιατί όσοι έρχονται στο Ελληνικό σίγουρα έχουν περάσει από τα Γιάννενα, αλλά όσοι πάνε στα Γιάννενα μπορεί να μην έρχονται ποτέ στο Ελληνικό.
ΦΑΤΤΟΣ ΣΟΥΛΙ
Είμαι από την Αλβανία, είναι η πρώτη φορά που παίρνω μέρος στο συμπόσιο. Σπούδασα στην πατρίδα μου και συνέχισα στην Ελλάδα. Το 2004 εργάστηκα για την Ολυμπιάδα. Αυτό τον καιρό έφτιαξα ένα έργο ερωτικό: 2 φιγούρες σε μάρμαρο. Είμαι πολύ ευχαριστημένος και περήφανος που βρίσκομαι εδώ, στο μουσείο του Παπαγιάννη. Ένα μουσείο μοναδικό όχι μόνο για την περιοχή αλλά και για όλη την Ελλάδα, που περιέχει εκθέματα τα οποία μιλούν για τη ζωή, για την πραγματικότητα. Το ευχαριστώ είναι λίγο.
ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΠΟΙΜΕΝΙΔΗΣ
«Ιχθείς», Ιορδάνης Ποιμενίδης
Στο Συμπόσιο Γλυπτικής το 2006 στην Κατερινόσκαλα, είχα γνωρίσει τον κ. Π. και τον βοηθό του τον Κώστα τον Βρυττιά, και εκεί πήρα το βάπτισμα του πυρός, γιατί τότε είδα για πρώτη φορά ανακυκλώσιμα υλικά να γίνονται έργα τέχνης, πράγμα που με εντυπωσίασε πολύ. Βοήθησα τότε και μετά από κάποια χρόνια έγινε η πρόσκληση για το περσινό συμπόσιcο, όπου έφτιαξα το ψαροκόκαλο. Φέτος βρίσκομαι και πάλι στο συμπόσιο, σαν βοηθός. Είναι μεγάλη εμπειρία. Κάνουμε έναν σκουπιδάνθρωπο για την είσοδο του χωριού γιατί ο κόσμος μπερδεύεται και αντί να έρθει στο μουσείο πηγαίνει στα σκουπίδια. Ελπίζω να το ολοκληρώσουμε και να το στήσουμε φέτος.
ΕΒΙΤΑ ΘΕΟΧΑΡΗ
Βρίσκομαι εδώ για τρίτη χρονιά ως εθελόντρια, βοηθός, και όχι καλλιτέχνις, με την έννοια σπουδών στην ΑΣΚΤ. Παρακολουθώ και συμμετέχω στις εργασίες από το πρώτο στάδιο μέχρι και την τοποθέτηση των έργων. Έχω μάθει να σκαλίζω μάρμαρο, να βοηθάω με τα εργαλεία, κτλ. Ήρθα εδώ, γιατί είναι αξιοθαύμαστο και αξιέπαινο το έργο του κ. Παπαγιάννη, στις δύσκολες εποχές που περνάμε. Μακάρι να έρθουν κι άλλοι εθελοντές στο μέλλον. Η εμπειρία είναι μοναδική.
(Φωτό άνοιγμα: «Παρανοϊκό μικρό αυτοκίνητακι», Λεωνίδας Χαλεπάς)
* Η ιστοσελίδα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης «Θεόδωρος Παπαγιάννης»: mcap.gr
6°
