Pieris.Architects: Η διαδρομή της οικοσυναισθηματικής νοημοσύνης

Ο Κωνσταντίνος Πιερής, ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως αρχιτέκτονας στην Κύπρο. Το 1974, ίδρυσε τo αρχιτεκτονικό γραφείο του στην Ελλάδα ολοκληρώνοντας έργα όπως το βραβευμένο ολυμπιακό κολυμβητήριο για τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στη Βάρη, τα κτίρια της Cyta αλλά και ξενοδοχειακές μονάδες και εμπορικά κέντρα. Σήμερα, πέντε δεκαετίες μετά την ίδρυση του γραφείου, το Pieris.Architects συγκαταλέγεται στα πλέον καινοτόμα αρχιτεκτονικά γραφεία, με τη δεύτερη γενιά τη δρ. Στέλλα Πιερή και τον Πιέρο Πιερή να προσθέτουν το δικό τους πνευματικό κεφάλαιο στη δυναμική του.

Συναντηθήκαμε και συζητήσαμε μαζί τους με αφορμή την έκθεση «2nd Nature - 50 χρόνια Pieris.Architects», σε επιμέλεια του γραφείου και σχεδιασμό από κοινού με τον ιδρυτή του DpS Athens, Δημήτρη Παπάζογλου. Μια μεγάλη έκθεση που εστιάζει στη διαδρομή του πολυβραβευμένου γραφείου, αναπτύσσεται σε πέντε θεματικές  και ερευνά τη συνάντηση τέχνης, design και βιωσιμότητας  μέσα από επιλεγμένα project του.

Pieris.Architects: Συνέντευξη με τη Στέλλα Πιερή και τον Πιέρο Πιερή

Το Pieris.Architects  μετρά ήδη πενήντα χρόνια παρουσίας. Ποια θεωρείται ότι ήταν η υπεραξία που προσθέσατε ως δεύτερη γενιά στη δυναμική του;

Π.Π: Την ένταξή μας στο δυναμικό του γραφείου το 2003-2004 δεν θα την αποκαλούσα ακριβώς «υπεραξία» αλλά «ζύμωση». Μια ζύμωση δύο γενεών. Το αρχιτεκτονικό γραφείο που είχε ιδρύσει ο Κωνσταντίνος Πιερής και που μετρούσε ήδη 30 χρόνια ζωής, ξαφνικά απέκτησε μια νέα ώθηση, μια νέα δυναμική με την ένταξή μας. Η Στέλλα κι εγώ είχαμε εντωμεταξύ σπουδάσει στη Μεγάλη Βρετανία και είχαμε γαλουχηθεί επαγγελματικά σε καταξιωμένα αρχιτεκτονικά γραφεία του εξωτερικού και της Ελλάδας πριν ενταχθούμε στο γραφείο.

Σ.Π: Η πραγματική επιτυχία των Pieris.Architects στηρίχθηκε δηλαδή στη συνύπαρξη της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας ενός ήδη καταξιωμένου γραφείου –το οποίο ήταν εδραιωμένο και είχε αποκτήσει μεγάλη τεχνογνωσία στη μελέτη εφαρμογής και στην κατασκευή–, με τη δημιουργικότητα, την καινοτομία και τις φρέσκες ιδέες που φέραμε εμείς ως νέοι αρχιτέκτονες.Επιπλέον, φέραμε μια διάθεση εξωστρέφειας και στραφήκαμε και σε έργα εκτός Ελλάδας, διευρύνοντας τις δραστηριότητές μας και ανοίγοντας νέες προοπτικές.

Βιώσιμη αρχιτεκτονική και οικοσυναισθηματική νοημοσύνη. Τι σημαίνουν θεωρητικά και πως μετουσιώνονται πρακτικά;

Σ.Π: Για εμάς, η βιώσιμη αρχιτεκτονική δεν περιορίζεται μόνο στη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης ή στη χρήση υλικών φιλικών προς το περιβάλλον. Αντίθετα, αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση που αγγίζει βαθύτερα τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Οφείλει να είναι βιωματική, δημιουργώντας χώρους που δεν προσφέρουν απλώς λειτουργικότητα, αλλά εμπνέουν τον χρήστη να υιοθετήσει έναν πιο συνειδητό και οικολογικό τρόπο ζωής.

Π.Π: Αυτή η προσέγγιση είναι αυτό που ονομάζουμε οικοσυναισθηματική νοημοσύνη. Είναι η ικανότητα των χώρων να ενεργοποιούν στον άνθρωπο ένα συναισθηματικό δέσιμο με τη φύση, καλλιεργώντας αισθήματα ευθύνης, σεβασμού και φροντίδας για το περιβάλλον. Μέσα από την αρχιτεκτονική σύνθεση, τον βιώσιμο σχεδιασμό και την ενσωμάτωση στοιχείων που φέρνουν τον χρήστη πιο κοντά στη φύση δημιουργούμε χώρους οι οποίοι λειτουργούν όχι μόνο ως καταφύγια, αλλά και ως εκπαιδευτικά πεδία για μια πιο βιώσιμη καθημερινότητα.

Τις τελευταίες δεκαετίες γίνονται διαρκώς συζητήσεις για το greenwashing, τις παραπλανητικές επικοινωνιακές πολιτικές εταιριών σχετικά με το βαθμό περιβαλλοντικού αντικτύπου των προϊόντων τους. Με ποιους τρόπους μπορεί να εξαλειφθεί;

Π.Π. Κατά την άποψή μου όλα ξεκινούν από την ειλικρίνεια της πρόθεσης και την αφοσίωση που επιδεικνύει κάποιος στη δέσμευσή του για βιωσιμότητα. Από εκεί και πέρα είναι απαραίτητη η διαφάνεια, ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο και η ενίσχυση της ενημέρωσης των πολιτών για να περιοριστεί αυτό το φαινόμενο. Εργαλεία και στρατηγικές όπως τα SGS (Στόχοι και Πρότυπα Βιωσιμότητας) και το ESG (Περιβαλλοντική, Κοινωνική και Εταιρική Διακυβέρνηση), προσφέρουν ένα πιο σαφές πλαίσιο καθορισμού και μέτρησης στόχων βιωσιμότητας, επιτρέποντας στους οργανισμούς να υιοθετούν στοχευμένες πρακτικές που εστιάζουν στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, τη χρήση βιώσιμων υλικών και την προώθηση της κοινωνικής υπευθυνότητας.

Στην έκθεση Second Nature μεταξύ των θεματικών ενοτήτων που παρουσιάζονται είναι και το «The Spot». Ένα project που αφορά την κατασκευή του πρώτου 3D κτιρίου στην Ελλάδα. Θα μας μιλήσετε σχετικά;

Σ.Π: Το «The SPOT» (Sustainable Practices of Tomorrow) είναι ένα καινοτόμο έργο που θα στεγάσει νεοφυείς επιχειρήσεις στην πανεπιστημιούπολη του Πανεπιστημίου Πατρών. Μέσα από μια ευρεία συνεργασία με εταιρείες, μηχανικούς και επιστημονικούς συνεργάτες, το έργο φιλοδοξεί να ενσωματώσει και να αναδείξει καινοτόμες πρακτικές βιωσιμότητας στον κατασκευαστικό τομέα, προσφέροντας ένα μοντέλο για το μέλλον της αειφόρου αρχιτεκτονικής.

Π.Π: Το «The SPOT» φέρνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών τρισδιάστατης ρομποτικής εκτύπωσης σκυροδέματος, όπως το Gantry Concrete 3D και τον Ρομποτικό Βραχίονα. Ο σχεδιασμός του, με τις οργανικές καμπύλες, επιδεικνύει πώς αυτές οι τεχνολογίες συνδυάζουν την αισθητική με τη λειτουργικότητα και τη βιωσιμότητα. Η τρισδιάστατη εκτύπωση μειώνει τη σπατάλη υλικών έως και 60%, περιορίζει τα απόβλητα και εξοικονομεί ενέργεια, ενώ η χρήση ειδικά σχεδιασμένου σκυροδέματος από συνεργαζόμενη εταιρεία μειώνει τις εκπομπές CO₂ έως και 90% συγκριτικά με τα συμβατικά υλικά.

Σ.Π: Για εμάς, είναι ζωτικής σημασίας να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες της τρισδιάστατης εκτύπωσης, όχι μόνο για σύνθετα αστικά έργα αλλά και για εφαρμογές σε απομακρυσμένες ή δύσβατες περιοχές. Αυτή η τεχνολογία θα μπορούσε να παρέχει λύσεις που είναι γρήγορες, ποιοτικές και αποτελεσματικές, εξασφαλίζοντας ευελιξία και ταχύτητα, ειδικά σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως είναι οι πλημμύρες και οι φυσικές καταστροφές όπου η ανάγκη για άμεση στέγαση είναι προτεραιότητα.

Υπήρξαν μελέτες σας που δεν προχώρησαν στην πρακτική υλοποίηση τους. Για ποιους λόγους μια μελέτη μπορεί να μείνει ανεφάρμοστη;

Π.Π: Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των μελετών του γραφείου μας που δεν υλοποιείται είναι ευτυχώς περιορισμένος. Συνήθως αφορούσαν έργα από διαγωνισμούς στους οποίους είχαμε διακριθεί, αλλά δεν προχώρησαν ποτέ στην κατασκευή. Σε άλλες περιπτώσεις πρόκειται για μεγάλα έργα που δεν ολοκληρώθηκαν λόγω οικονομικών περιορισμών ή αλλαγών στις συνθήκες υλοποίησης. Μία ματαίωση ενός έργου σίγουρα αρχικά προκαλεί απογοήτευση, ωστόσο αυτά τα έργα παραμένουν σημαντικά, καθώς εμπλουτίζουν τη δημιουργική μας πορεία, προσφέροντάς μας πολύτιμη τεχνογνωσία και ιδέες που αξιοποιούμε σε νέα έργα. Το ενθαρρυντικό είναι ότι κάποια από αυτά επανακινούνται μετά από κάποια χρόνια, δίνοντάς μας την ευκαιρία να τα δούμε να υλοποιούνται.

Δίνετε μεγάλη σημασία στις δημιουργικές συνέργειες, κάτι που κάποιος μπορεί να το καταλάβει και από την έκθεση που είναι σε εξέλιξη. Υπάρχουν συνεργασίες που έχετε ξεχωρίσει;

Π.Π: Η αρχιτεκτονική είναι ένα πεδίο που βασίζεται στις δημιουργικές συνέργειες, δίνοντάς μας την ευκαιρία να συνεργαζόμαστε με εξαιρετικά ταλαντούχους και έμπειρους ανθρώπους. Υπό αυτή την έννοια θα μπορούσα να αναφερθώ σε πλειάδα τέτοιων συναντήσεων. Μια από τις πιο καθοριστικές για μας ήταν αυτή με τον καθηγητή Μάνθο Σανταμούρη, διεθνώς αναγνωρισμένο στον τομέα της βιωσιμότητας. Τον γνωρίσαμε πριν από 17 χρόνια, κατά τη μελέτη μιας Πρωτότυπης Πολυτελούς Τουριστικής Υποδομής με καταλύματα ελαφριάς κατασκευής στο Παλιούρι Χαλκιδικής, σε ιδιοκτησία των ΕΤΑ. Το έργο αυτό, πέρα από το ότι έθεσε τις βάσεις για αυτό που σήμερα ονομάζουμε glamping, σχεδιάστηκε ώστε να αποτελεί ένα συγκρότημα με μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα. Μαζί με τον καθηγητή Σανταμούρη, εξερευνήσαμε τόσο σε αυτό το έργο όσο και στη συνέχεια σε άλλα, πώς η τεχνολογία της βιωσιμότητας μπορεί να ενσωματωθεί αρμονικά στην αρχιτεκτονική με καινοτόμους και ταυτόχρονα πολύ δημιουργικούςτρόπους

Επίσης, η συνεργασία μας με τον Δημήτρη Παπάζογλου, CreativeDirector της DpS Athens, για τη δημιουργία της εταιρικής ταυτότητας του γραφείου αποτέλεσε το θεμέλιο για μια στενή συνεργασία όλα αυτά τα χρόνια που μας οδήγησε στη συνδημιουργία της έκθεσης Pieris.Architects: 2nd Nature.

Σ.Π: Μια από τις πιο ξεχωριστές στιγμές ήταν η συνεργασία μας με τον αρχιτέκτονα τοπίου Κάρολο Χανεκιάν και την ομάδα του, Greenways, για τη μελέτη του Tella Thera, ενός πρότυπου τουριστικού καταλύματος που βρίσκεται υπό κατασκευή στον νομό Χανίων. Σε αυτή την έκθεση, ενώσαμε τις δυνάμεις μας με την Greenways και την ομάδα φωτισμού της Site Specific για να δημιουργήσουμε στον υπόγειο πολυχώρο Ω2 του Ωδείου έναν «κήπο», μια διαδραστική εγκατάσταση βιώσιμης τέχνης η οποία προσφέρει μια μοναδική πολυαισθητηριακή εμπειρία.

Τέλος, πέρα από τις συνέργειες, υπάρχουν βέβαια και οι σχέσεις που μας καθόρισαν. Δεν μπορώ να μην αναφερθώ στον Colin Fournier, καθηγητή αρχιτεκτονικής και αστικού σχεδιασμού στην Σχολή Bartlett του University College of London, με τον οποίο είχαμε μια τακτική ανταλλαγή απόψεων.

Ως γραφείο θα λέγατε ότι έχετε συγκεκριμένη στιλιστική σφραγίδα;

Σ.Π: Για τους Pieris.Architects, κάθε έργο είναι μοναδικό, καθώς αποφεύγουμε την προσκόλληση σε μια συγκεκριμένη στιλιστική «σφραγίδα». Αντίθετα, κάθε πρότζεκτ είναι ένα ταξίδι στο απρόβλεπτο, μια ευκαιρία να εξερευνήσουμε νέες ιδέες, προσεγγίσεις και λύσεις που συνδυάζουν τη βιωσιμότητα με την αρχιτεκτονική δημιουργικότητα.

Τα σχέδιά σας για το μέλλον;

Π.Π: Στο γραφείο μας συμβαίνουν πολλά και όμορφα πράγματα, με κάθε έργο να αποτελεί μια ξεχωριστή πρόκληση. Για εμάς, η βιωσιμότητα απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, που αγγίζει όλους τους χώρους όπου οι άνθρωποι ζουν, εργάζονται, κοινωνικοποιούνται και δημιουργούν. Με οδηγό αυτή τη φιλοσοφία ασχολούμαστε με μια ευρεία γκάμα κτιριακών έργων, από κατοικίες και τουριστικά καταλύματα, μέχρι κτίρια γραφείων, πολιτιστικούς χώρους και δημόσιες υποδομές.

Σ.Π: Θα ξεχώριζα ίσως δύο έργα, καθώς η υλοποίησή τους θα έχει σημαντικό, θετικό αντίκτυπο, λόγω του ευρύτερου κοινωνικού τους οφέλους. Το πρώτο είναι το Masterplan για το Πολιτιστικό και Αθλητικό Πάρκο στην Αγία Παρασκευή, το οποίο σχεδιάστηκε με γνώμονα τη δημιουργία ενός ζωντανού, ανοιχτού χώρου που θα ενισχύσει την πολιτιστική και αθλητική δραστηριότητα της περιοχής, προσφέροντας ένα δυναμικό κέντρο συνάντησης για την τοπική κοινωνία.

Το δεύτερο είναι η αναβάθμιση του Πάρκου Τρίτση, όπου με ήπιες παρεμβάσεις, χωρίς πρόσθετη δόμηση, θααναβαθμιστούν ενεργειακά τα υφιστάμενα κτίρια, θα προστεθούν νέες αθλητικές και πολιτιστικές χρήσεις και θα ενισχυθεί η βιοποικιλότητα μέσα από μια σειρά νέων φυτεύσεων.

Πληροφορίες για την έκθεση «2nd Nature - 50 χρόνια Pieris.Architects»

Η έκθεση «2nd Nature» – σε συνεπιμέλεια των Pieris.Architects& της DpSAthens –, ερευνά τη συνάντηση τέχνης, αρχιτεκτονικής και βιωσιμότητας στο έργο του αρχιτεκτονικού γραφείου Pieris.Architects. Από τις 7 Νοεμβρίου 2024, στον πολυχώρο Ω2 στο Ωδείο Αθηνών, η «2ndNature» προσκαλεί τον επισκέπτη σε ένα βιωματικό ταξίδι μέσα από επιλεγμένα έργα που έρχονται να αποκαλύψουν τις αρχές και τις προθέσεις της γνωστής ομάδας αρχιτεκτόνων.

Σε έναν κόσμο στον οποίο τα περιβαλλοντικά ζητήματα απασχολούν ολοένα και πιο ηχηρά τη δημόσια σφαίρα και, φυσικά, την αρχιτεκτονική κοινότητα, η δουλειά των Pieris.Architects εμφορείται από «οικο-συναισθηματική νοημοσύνη», μια έννοια που προωθούν διεθνώς από το 2002. Προσεγγίζουν την πρακτική της δόμησης βάσει των αρχών της αειφορίας, επιδιώκοντας ταυτόχρονα με τις προτάσεις τους να αφυπνίσουν αισθήσεις και συναισθήματα, να αναδείξουν τόσο τα υλικά χαρακτηριστικά, όσο και την άυλη, ψυχολογική υπόσταση του χώρου. Οι αρχές της οικολογίας διέπουν τις κατασκευές τους. Τα κτίρια που σχεδιάζουν «εμπεριέχουν» νόημα, αναπνέουν, «αγκαλιάζουν» το φως της ημέρας, ενσωματώνονται στο φυσικό ή το αστικό τους περιβάλλον, σέβονται τη φύση και συνδιαλέγονται με την απείρως «αισθησιακή» δυναμική του χώρου.

Οι 5 θεματικές της έκθεσης «2nd Nature - 50 χρόνια Pieris.Architects»

Η εκθεσιακή αφήγηση αναπτύσσεται μέσα από επιλεγμένα πρότζεκτ του γραφείου σε πέντε αλληλένδετες θεματικές ενότητες. Συγκεκριμένα:

1. Στις «Αντηχήσεις δομών» (Echoes of Structure) περιλαμβάνονται έργα μεγάλης κλίμακας, μεταξύ των οποίων η βραβευμένη πρόταση για το Μητροπολιτικό Υδατοδρόμιο της Αττικής και το Αθλητικό, Πολιτιστικό & Περιβαλλοντικό Πάρκο Αγίας Παρασκευής στην Αθήνα. Εδώ, όμως, θα έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε και το «The SPOT» (Sustainable Practices of Tomorrow), ένα κτίριο στο Πανεπιστήμιο Πατρών που έχει σχεδιαστεί και κατασκευάζεται με ουδέτερο ανθρακικό ισοζύγιο και καινοτόμα υλικά δόμησης, ενώ η υλοποίησή του πραγματοποιείται μέσω τρισδιάστατης ρομποτικής εκτύπωσης με σκυρόδεμα – μια σύγχρονη πρακτική που εφαρμόζεται για πρώτη φορά σε πραγματική κλίμακα στην Ελλάδα.
2. Στα «Οπτικά Ημερολόγια» (Visual Diaries) αποτυπώνεται η διαδικασία της δουλειάς του γραφείου μέσα από σχέδια, μακέτες, πρακτικά από συναντήσεις και εργαστήριά τους κ.λπ. Μέσα από την παρουσίαση του παραπάνω υλικού, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να αντιληφθεί την πολύπλευρη διαδικασία σχεδιασμού των έργων τους.
3. Στη θεματική «Αγγίζοντας το περιβάλλον» (Softness of the Environments) παρουσιάζονται έργα των Pieris.Architects, διαφορετικής κλίμακας, υλοποιημένα και μη, που εντάσσονται αρμονικά τόσο σε αγροτικές περιοχές και νησιωτικά τοπία όσο και στον αστικό ιστό μέσα από την επανάχρηση. Ανάμεσά τους το «Olon» glamping στη Μήλο, το βραβευμένο ξενοδοχείο «Tella Thera» στον νομό Χανίων στην Κρήτη, το «Olivia Eterna» και το «Gazi Vision» στο κέντρο της Αθήνας κ.ά.
4. «Αγκαλιάζοντας το απροσδόκητο» (Embracing the Unexpected), το κοινό θα «καταδυθεί» σε μια εικαστική εγκατάσταση, καρπό συνεργασίας των Pieris.Architects και του αρχιτέκτονα τοπίου Κάρολου Χανικιάν (ιδρυτή της Greenways) και σε επιμέλεια φωτισμού του μηχανικού φωτισμού Γιώργου Σαμολαδόπουλου (δημιουργού της Site Specific). Το συγκεκριμένο έργο εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με τη φύση, μέσα από την προσέγγιση των Pieris.Architects στην οικολογία.
5. Τέλος, η πέμπτη θεματική, με τίτλο «Πνοή» (Pnoé), θέλει να λειτουργήσει ως το νήμα, το οποίο συνδέει και φέρνει σε συνομιλία το έργο των Pieris.Architects με επιλεγμένες δημιουργίες διεθνών καλλιτεχνών, που υπογραμμίζουν τη ζωτική σχέση φύσης, αρχιτεκτονικής και design. Μέσα από την εκλεπτυσμένη υλικότητά τους, τα εν λόγω έργα έρχονται να αναδείξουν την οπτική των δημιουργών-συνεργατών σε θέματα κλιματικής αλλαγής, ενέργειας καθώς και αρχιτεκτονικής. Η διεθνής αρχιτέκτονας και designer Crina Arghirescu Rogard θα συμμετάσχει με το χειροποίητο «Narcissus Mirror_series 2», φτιαγμένο από κομμάτια ανακυκλωμένου δέρματος – μια συνεργασία με την Aurore Vullierme. Ο Todd Marshard θα παρουσιάσει τρία έργα από την όμορφη κεραμική του δουλειά, μια τέχνη παραδοσιακά βιώσιμη και με χαμηλό ανθρακικό αποτύπωμα. Η Roxane Revon φέρνει στην Αθήνα αέρινα υφάσματα από ρίζες σιταρόχορτου. Επίσης, εδώ οι Pieris.Architects θα παρουσιάσουν δικά τους χρηστικά γλυπτά αντικείμενα, όπως η τριλογία «Kellert tables» από επαναχρησιμοποιημένο μάρμαρο.

Την αισθητηριακή εμπειρία που ενορχηστρώνουν οι Pieris.Architects «ντύνει» με τα ηχοτοπία της η καλλιτέχνης ήχου και αρχιτέκτονας Βίρνα Κούτλα ως ένα ακόμα μέσο για την εξερεύνηση του χώρου. Τα πρότζεκτ των Pieris.Architects έχουν αποτυπωθεί μέσα από τον φακό του Γαβριήλ Παπαδιώτη, ενώ ο βραβευμένος κινηματογραφιστής Γιάννης Μισουρίδης αποτυπώνει την ιστορία του γραφείου μέσα από τις αφηγήσεις των ανθρώπων του.

Καθώς το «2nd Nature» είναι ένα εγχείρημα με έντονη εκπαιδευτική διάσταση και πυρήνα τη βιωσιμότητα, όλες οι κατασκευές και οι προθήκες είτε θα ανακυκλωθούν είτε θα επαναχρησιμοποιηθούν μετά το τέλος της έκθεσης.

Info
Διάρκεια έκθεσης: 8-16 Νοεμβρίου 2024
Ημέρες & ώρες λειτουργίας έκθεσης: Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 11:00-20:00. Τρίτη: 10:00-18:00. Σάββατο & Κυριακή: 11:00-19:00.
Ωδείο Αθηνών, Πολυχώρος Ω2, Ρηγίλλης &Βασ. Γεωργίου Β΄ 17-19, Αθήνα
Είσοδος ελεύθερη
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους Pieris.Architects στο τηλέφωνο 2108000676