Sir Norman Foster: Ο αρχιτέκτονας που σχεδιάζει στο Ελληνικό τη μεγαλύτερη αστική ανάπλαση στην Ευρώπη

Από τους πιο φημισμένους και influential αρχιτέκτονες της εποχής μας, ο Norman Foster «πιλοτάρει» εδώ και δεκαετίες με δεξιοτεχνία ανάμεσα σε μεταβαλλόμενες τάσεις και καινούργιες τεχνολογίες, σχεδιάζοντας κτίρια τα οποία βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με τον ήλιο, τον αέρα και την ίδια τη ζωή.

Έχοντας διακριθεί σαν ένας από τους μεγαλύτερους αρχιτέκτονες του κόσμου, ο βρετανός Νorman Foster, διάσημος για την high-tech αρχιτεκτονική του, διαμορφώνει από τη δεκαετία του 1960 αστικά τοπία σχεδιάζοντας μοντέρνα και ταυτόχρονα κομψά κτίρια από γυαλί και μέταλλο με εμπνευσμένη χρήση της Τεχνολογίας. Είναι μεταξύ άλλων, ένας Λόρδος, ένας Σερ και ένας Ιππότης, ο οποίος έχοντας αφήσει το αποτύπωμά του από την Καλιφόρνια μέχρι το Χονγκ Κονγκ, έκανε και μια στάση στην Αθήνα. Συγκεκριμένα στο Ελληνικό, εκεί όπου ετοιμάζεται η μεγαλύτερη αστική ανάπλαση στην Ευρώπη.

Μόνος στο σπίτι

Στον Βρετανό Norman Robert Foster (όπως είναι το πλήρες όνομά του) μπορεί το 1990 να του απονεμήθηκε ένας από τους πιο επιθυμητούς τίτλους για κάθε Βρετανό, αυτός του Ιππότη, σίγουρα πάντως η παιδική του ηλικία δεν είχε καμία σχέση με κάστρα, τιμές και αυλικούς. Μοναχοπαίδι του Robert Foster και της Lillian Smith, γεννήθηκε την 1η Ιουνίου του 1935, στην μικρή πόλη Reddish, στη βόρεια Αγγλία, σύντομα όμως μετά τη γέννησή του, η οικογένεια μετακόμισε στο Levenshulme, κοντά στο Μάντσεστερ. Εκεί, ο πατέρας του βρήκε δουλειά σαν ελαιοχρωματιστής στην εταιρεία βαρέων μηχανημάτων Metropolitan-Vickers στην περιοχή του Trafford Park, ενώ η μαμά του δούλευε στον φούρνο της γειτονιάς. Τα οικονομικά της οικογένειας τους επέτρεπαν να μένουν σε ένα μικρό και φθηνό σπίτι, ενώ τις ώρες που οι γονείς του δούλευαν ατελείωτα προκειμένου να καταφέρουν να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, ο μικρός Foster βρισκόταν υπό την επίβλεψη συγγενών, γειτόνων και φίλων. Κάτι που όπως θα έλεγε στο μέλλον τον έκανε να έχει μια δύσκολη σχέση με τους γονείς του.

Η απουσία των γονιών του σε συνδυασμό με το βροχερό και μουντό σκηνικό της περιοχής τον έκαναν σιγά-σιγά να «φορέσει το αδιάβροχο του ονειροπόλου». Αυτό το «υψηλής ποιότητας» χαρακτηριστικό μπορεί στην αρχή να τον έσωσε από τη βαρεμάρα, ήταν όμως και αυτό που τον έκανε στόχο bullying στο σχολείο που φοιτούσε, το Burnage Grammar School for Boys. Ήταν μια κατάσταση δύσκολη στη διαχείρισή της, έπαιξε όμως και αυτή τον ρόλο της, βάζοντας ένα μικρό λιθαράκι στο μελλοντικό οικοδόμημα που λέγεται Foster. Στην προσπάθειά του να αποφύγει τους θύτες του, άρχισε να βρίσκει καταφύγιο στην τοπική βιβλιοθήκη.

Εκεί άρχισε να ξεφυλλίζει βιβλία που έγραφαν για τις δουλειές του Le Corbusier και τα κτίρια του Frank Lloyd Wright. Ο μικρός Foster δεν ήταν πια το θύμα της υπόθεσης και ας μην το γνώριζε τότε. Στο μικρό του κεφαλάκι είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται τα πρώτα σχέδια. Τελειώνοντας το σχολείο, αν και επιμελής μαθητής, δεν κυνήγησε μια ακαδημαϊκή καριέρα, αντίθετα εργάστηκε ένα διάστημα σαν ασκούμενος και στη συνέχεια σαν υπάλληλος στο Τμήμα Οικονομικών στο δημαρχείο του Manchester, θέση που άφησε πίσω του το 1953 προκειμένου να εκπληρώσει τα στρατιωτικά του καθήκοντα. Πάντα τον μάγευε η αεροπλοΐα και έτσι επέλεξε να καταταγεί στη Βασιλική πολεμική αεροπορία, την περίφημη RAF.

Όταν οι γονείς κάνουν σχέδια…

Επιστρέφοντας στο Manchester μετά την ολοκλήρωση της θητείας του το 1955, είδε τους γονείς του αρχικά να χαίρονται με την επιστροφή, στη συνέχεια όμως να δυσανασχετούν όταν τους ανακοίνωσε ότι θα γυρίσει την πλάτη του στην εκκολαπτόμενη καριέρα υπαλλήλου που είχε ξεκινήσει πριν καταταγεί. Κατέθεσε τα χαρτιά του για μια θέση βοηθού στο τμήμα συμβολαίων που ζητούσε το ντόπιο αρχιτεκτονικό γραφείο «John Beardshaw & Partners» και, αν τότε δεν υπήρχε ο κύριος John, σίγουρα μετά δεν θα είχαμε τον κύριο Foster. Τι σημαίνει αυτό; Ο ιδρυτής του γραφείου John Beardshaw, βλέποντας κάποια στιγμή διάφορα σκίτσα που είχε φυλαγμένα ο Foster σε ένα ντοσιέ, εντυπωσιάστηκε τόσο που του πρόσφερε μια θέση στο σχεδιαστικό τμήμα της εταιρείας. Ήταν η στιγμή που ο Foster σκέφτηκε να ασχοληθεί σοβαρά με την αρχιτεκτονική και έτσι το 1956 γράφτηκε στο School of Architecture and City Planning στο Πανεπιστήμιο του Manchester. Πέντε χρόνια διήρκεσε η φοίτησή του και σε εκείνο το διάστημα -καθώς δεν λάμβανε κάποιο επίδομα διαβίωσης- προκειμένου να χρηματοδοτεί τις σπουδές του, εργαζόταν από πορτιέρης σε κλαμπ και πωλητής παγωτού μέχρι παρασκευαστής σε αρτοποιείο.

Τελειώνοντας τη φοίτησή του, είδε ευτυχώς την τύχη να του χαμογελά όταν το 1961 κέρδισε την υποτροφία Henry Ford για σπουδές αρχιτεκτονικής στο Yale University. Αποχαιρετώντας τις part-time δουλειές, έφτιαξε τη βαλίτσα του και πήρε το αεροπλάνο με προορισμό τις Ηνωμένες Πολιτείες και το ιστορικό πανεπιστήμιο. Το διάστημα που έμεινε εκεί, έχοντας για φόντο έναν καινούργιο μαγικό κόσμο τόσο μακριά από το βιομηχανικό Manchester, έμαθε πολλά ενώ τεράστια επιρροή και έμπνευση στάθηκε η μαθητεία του κοντά στον καθηγητή -και έναν από τους αρχιτέκτονες του μοντέρνου κινήματος- Paul Rudolph. Ήταν εκείνος ο οποίος, διακρίνοντας τις δυνατότητες του σπουδαστή Foster, τον πίεζε να προσπαθεί περισσότερο μαθαίνοντάς τον τελικά να σχεδιάζει σαν αρχιτέκτονας.

London Calling

Επιστρέφοντας στο Λονδίνο μετά την ολοκλήρωση των σπουδών στο Yale, μαζί με έναν άλλον Βρετανό, τον Richard Rodgers, με τον οποίο είχαν γίνει φίλοι στο Πανεπιστήμιο στην Αμερική και μαζί και με τις αδελφές Georgie και Wendy Cheeseman ίδρυσαν το γραφείο «Team 4». Η καινούργια επιχείρηση των τεσσάρων αρχιτεκτόνων απέκτησε γρήγορα φήμη για τα high-tech σχέδια που δημιουργούσε, ο συνεταιρισμός όμως δεν κράτησε πολύ. Ο Rodgers έφυγε, το γραφείο διαλύθηκε και ο Foster κρατώντας μία από τις δυο αδελφές Cheeseman, τη Wendy συγκεκριμένα, ξεκίνησαν το 1967 τη φίρμα «Foster Associates». H Wendy Cheeseman μετά από λίγο έγινε και γυναίκα του, ενώ μαζί απέκτησαν 4 γιους (οι 2 ήταν υιοθετημένοι). Τα μετέπειτα χρόνια, τα σχέδια που έκανε το γραφείο τους ήταν πολλά και επιτυχημένα, σίγουρα όμως σε αυτά δεν είχαν συμπεριλάβει την αρρώστια της γυναίκας του. Το 1988 η σύζυγός του διαγνώστηκε με καρκίνο και έφυγε ένα χρόνο μετά σε ηλικία 51 ετών. Εκείνη τη χρονιά, ο μικρότερος γιος τους ήταν μόλις 5 ετών, ενώ οι φίλοι του θα έλεγαν μετά για τον Foster ότι έμοιαζε με σοκαρισμένο ψάρι που βγήκε ξαφνικά έξω από το νερό. Η ζωή όμως –ευτυχώς– συνεχίστηκε, εκείνος «ξαναμπήκε στο νερό» και τρία χρόνια μετά παντρεύτηκε τη σχεδιάστρια κοσμημάτων Sabiha Malikο, ο γάμος τους όμως κράτησε μόλις 4 χρόνια.

Το 1996 «άνοιξε τα θεμέλια» σε μια καινούργια σχέση η οποία φαίνεται πως αντέχει μέχρι σήμερα. Παντρεύτηκε την τρίτη του σύζυγο, την Ισπανίδα ψυχολόγο και art curator Elena Ochoa,ενώ το 1998 απέκτησαν μαζί μια κόρη, την Paola.

Η αρχιτεκτονική του μέλλοντος

«Όντας αρχιτέκτονας, σχεδιάζεις για το παρόν με μια επίγνωση του παρελθόντος, για ένα μέλλον το οποίο είναι ουσιαστικά άγνωστο», είχε δηλώσει κάποια στιγμή ο Foster.

Σχεδιάζοντας λοιπόν από τότε που ξεκίνησε για εκείνο το άγνωστο μέλλον, δημιουργεί μέχρι σήμερα, υπερμοντέρνα κτίρια και απλές αεροδυναμικού σχήματος κατασκευές, έχοντας λάβει στην πορεία περισσότερα από 400 βραβεία, ανάμεσά τους το RIBA Gold Metal, το AIA Gold Metal, το περίφημο βραβείο Pritzker της αρχιτεκτονικής το 1999, αλλά και τον τίτλο του Ιππότη.

Βασικό γνώρισμα του γραφείου του που ξεκίνησε με τη σύζυγό του, το μακρινό 1967 στο Λονδίνο, το Foster Associates -το οποίο μετονομάστηκε αργότερα σε Foster&Partners-, ήταν η προσοχή που επιδείκνυαν στη λεπτομέρεια κατασκευής, η πίστη τους στη δεξιοτεχνία αλλά και η αφοσίωση στη βιώσιμη αρχιτεκτονική που σέβεται το περιβάλλον. 

Σήμερα η εταιρεία του, η οποία έχει τα κεντρικά γραφεία της στο Λονδίνο και απασχολεί -εκεί μόνο- περίπου 1.000 άτομα, διατηρεί γραφεία και σε όλο τον πλανήτη από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Πεκίνο, ενώ ασχολείται με μια ευρεία γκάμα έργων τα οποία κερδίζουν τα εύσημα. Αεροδρόμια, μουσεία, βιομηχανικά κτίρια, αστικά και εμπορικά κέντρα, δημόσιες υποδομές, γραφεία, ιδιωτικές κατοικίες κ.λπ. - η λίστα είναι πραγματικά ατελείωτη για όποιον θέλει να μελετήσει το έργο του διάσημου αρχιτέκτονα. 

Ένας Ιππότης για τη μαρίνα (του Αγίου Κοσμά)

Έχοντας σαν trademark στις κατασκευές του το γυαλί και το ατσάλι, τα σχέδια του Foster διακρίνονται για την κομψότητα, τη λειτουργικότητα και την καινοτομία. Είναι αξιοσημείωτη η συνεισφορά του σε projects που έδωσαν καινούργια ζωή σε κέντρα πόλεων και άλλαξαν την όψη των αστικών ουρανών. Και μπορεί τα σχέδιά του να υμνούν και να εξυμνούν την τεχνολογία, ταυτόχρονα όμως έχοντας οικολογική συνείδηση και τη φιλοσοφία του sustainability, επιδιώκει να αναπτύσσει και ένα φιλικό δεσμό ανάμεσα στο κτίριο που σχεδιάζει και το περιβάλλον που το τοποθετεί, συνθέτοντας έτσι καινούργια standards στην αλληλεπίδραση μεταξύ των δυο. «Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο στις πόλεις» έχει πει χαρακτηριστικά, υποστηρίζοντας την άποψη για καθαρότερες και περισσότερο πράσινες πόλεις, κάτι που και ο κόσμος έχει ανάγκη και φάνηκε ξεκάθαρα την περίοδο της πανδημίας όταν όλος ο πλανήτης είχε επιδοθεί σε ασφαλείς περιπάτους γύρω από το σπίτι του. Ένα από τα καινούργια περιβάλλοντα που θα φιλοξενήσει τους θαυμαστούς κόσμους που δημιουργεί βρίσκεται στο Ελληνικό, το εργοτάξιο του οποίου ο sir Norman Foster επισκέφθηκε την άνοιξη του 2023 και ενημερώθηκε για την εξέλιξη των εργασιών. 

Σε αυτό το master plan του Ελληνικού, το οποίο θεωρείται το μεγαλύτερο έργο αστικής ανάπλασης της χώρας και το μεγαλύτερο παράκτιο πάρκο της Ευρώπης, το γραφείο του, Foster&Partners όπως είναι ήδη γνωστό, θα βάλει την υπογραφή του σχεδιάζοντας και επιμέρους έργα, όπως τον «Riviera Tower». Θα είναι ένας «πράσινος» πύργος κατοικιών ύψους 200 μέτρων, ο οποίος θα βρίσκεται στη μαρίνα του Αγίου Κοσμά. 

15 πράγματα που –ίσως– δεν γνωρίζετε για τον Sir Norman Foster

1. Έχει σχεδιάσει το μεγαλύτερο αεροδρόμιο στον κόσμο, το οποίο βρίσκεται στο Xoνγκ Κονγκ και συγκεκριμένα στο νησί Chek Lap Kok. Εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 1998, ενώ το οκταώροφο τέρμιναλ είναι καλυμμένο από μια ελαφριάς κατασκευής ατσάλινη οροφή 45 στρεμμάτων.

2. Έχει σχεδιάσει την υψηλότερη γέφυρα-αξιοθέατο στην Ευρώπη. Η γέφυρα Millau Viaduct, η οποία βρίσκεται κοντά στην ομώνυμη πόλη στη νότια Γαλλία, συνδέει τις βόρειες και νότιες κοιλάδες του ποταμού Tarn. Εγκαινιάστηκε το 2004 από τον Ζακ Σιράκ, ενώ η κατασκευή της διήρκεσε περισσότερο από 3 χρόνια. Το ύψος της καλωδιωτής γέφυρας φτάνει τα 343 μέτρα, ελαφρώς ψηλότερη από τον Πύργο του Άιφελ.

3. Το 2005 –σε ηλικία 70 ετών- προσεβλήθη από καρκίνο του εντέρου. Υποβλήθηκε σε αρκετές χημειοθεραπείες ενώ όπως θα δήλωνε αργότερα εκείνο το διάστημα αντλούσε έμπνευση και δύναμη από το βιβλίο που είχε γράψει ο αμερικανός ποδηλάτης Lance Armstrong περιγράφοντας τη δική του περιπέτεια υγείας. Βγαίνοντας νικητής από εκείνη την τρομαχτική περιπέτεια, αγόρασε ένα αγωνιστικό ποδήλατο. Μπορεί να μην κατάφερε να κερδίσει στον αγώνα Tour de France, -όπως έχει πει- άρχισε όμως να συμμετέχει σε μαραθωνίους.

4. Το κολύμπι, η κωπηλασία και το σκι στο βουνό συγκαταλέγονταν πάντα στα ενδιαφέροντά του.

5. Δήλωνε πάντα παθιασμένος με τα αεροσκάφη αλλά και το σχέδιο. Μάλιστα ένα από τα πρώτα πράγματα που ζωγράφισε όπως έχει πει ήταν ένα αεροπλάνο. Όσον αφορά το πάθος του στον σχεδιασμό, κέρδισε πολλά βραβεία για τις ικανότητές του στο σκίτσο, όταν σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.

6. To 1990 του δόθηκε ο Τίτλος του Ιππότη, το 1997 το βρετανικό παράσημο Order of Merit (O.M.) ενώ το 1999 έλαβε και τον τίτλο ευγενείας του Bαρόνου, καθώς ανακηρύχθηκε “Baron Foster of Thames Bank”.

7. Έχει δώσει πάμπολλες διαλέξεις σε όλο τον κόσμο ενώ έχει διδάξει αρχιτεκτονική σε Μ. Βρετανία και Ηνωμένες Πολιτείες.

8. Δούλεψε στο πλευρό του αφεντικού της Apple, Steve Jobs από το 2009 σχεδιάζοντας μαζί τα κεντρικά γραφεία της Apple, στο Cupertino στην Καλιφόρνια. Όταν ο Jobs απεβίωσε το 2011, ο Foster συνέχισε να συνεργάζεται με τους ανθρώπους της Apple ενώ το Apple Park, ένα φουτουριστικό κτίριο σε σχήμα γιγάντιου δαχτυλιδιού άνοιξε τις πόρτες του το 2017.

9. «Οι αρχιτέκτονες δεν χρειάζονται την Τεχνητή Νοημοσύνη» έχει δηλώσει σε συνέντευξή του. «Αυτή τη στιγμή το AI έχει την ικανότητα να εξαπατά, να επινοεί. Ζούμε όμως σε έναν κόσμο ο οποίος είναι φυσικός. Ζούμε σε κτίρια, δρόμους και πλατείες. Αυτή τη σωματικότητα δεν μπορείς να την αντιγράψεις με την Τεχνητή νοημοσύνη».

10. Tην άνοιξη και το καλοκαίρι του 2023 το Centre Pompidou στο Παρίσι φιλοξένησε τη μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση που έχει γίνει γι’ αυτόν, καλύπτοντας το πλούσιο έργο του.

11. Εκτός από το έργο στο Ελληνικό, έχει γίνει γνωστό ότι το γραφείο του Foster&Partners έχει αναλάβει και τον σχεδιασμό ενός εντυπωσιακού συγκροτήματος γραφείων στον Παράδεισο Αμαρουσίου

12. Είναι πρόεδρος στο Norman Foster Foundation. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός με βάση τη Μαδρίτη είναι αφιερωμένος στην έρευνα και την εκπαίδευση στους τομείς της αρχιτεκτονικής του αστικού τρόπου ζωής και του design, κάνοντας focus στη βιώσιμη ανάπτυξη.

13. Το 2023 σχεδίασε το «Barc», ένα αψιδωτό σπιτάκι σκύλου. Έχοντας σαν βασικό υλικό το κόντρα πλακέ, αποτελείται από μερικά εξαρτήματα, συναρμολογείται εύκολα ενώ το ίδιο εύκολα ξεμοντάρεται και μπορεί να αποθηκευτεί.

14. Το γραφείο του έχει σχεδιάσει καρέκλες, τραπέζια, φωτιστικά, έπιπλα μπάνιου κ.λπ. για διάσημους οίκους όπως Mattiazzi, Citco, Lumina, Falper κ.ά.

15. Έχει πει: «Γενικά είμαι περισσότερο ενθουσιασμένος για το μέλλον, παρά για το παρελθόν».

Μερικά από τα διάσημα έργα του Sir Norman Foster

• Αmerican Air Museum (1987-97) Duxford, Αγγλία
• Γερμανικό κοινοβούλιο (Reichstag)(1995-1999) Βερολίνο, Γερμανία
• Γέφυρα Millenium (1996-2000) Λονδίνο
• Great Court, Βρετανικό Μουσείο (1994-2000) Λονδίνο
• Διεθνές αεροδρόμιο Queen Alia (2005-2013) Αμάν, Ιορδανία
• Διεθνές αεροδρόμιο του Πεκίνου (Terminal 3) (2003-2008)
• Δημαρχείο του Λονδίνου (1999-2002)
• Masdar City (2008) Άμπου Ντάμπι
• Spinningfields, (2003-2007) Μάντσεστερ, Βρετανία
• Ηong Kong and Shanghai Banking Headquarters, (1979-1986) Χονγκ Κονγκ
• Commerzbank Headquarters (1991-1997) Φρανκφούρτη
• 30 St. Mary Axe (γνωστός ως The Gherkin) (1997-2004) στο City του Λονδίνου
• ΣτάδιοWembley (1996-2007) Λονδίνο
• Hearst Tower (2000-2006) Νέα Υόρκη
• Carred’Art μουσείο σύγχρονης Τέχνης (1984-1993) στην πόλη Νιμ στη Γαλλία
• Stansted Airport (1981-1991) Έσεξ, Μ. Βρετανία.
• Third Millennuim Bridge, (2008) Σαραγόσα, Ισπανία
• Διεθνές αεροδρόμιο του Χονγκ Κονγκ (1992-1998)
• Suhe Centre (κτίριο γραφείων) (2016-2023) Σανγκάη, Κίνα
• Apple Park (2009-2017) Cupertino, Καλιφόρνια