Frank Gehry: O Da Vinci της αρχιτεκτονικής

Ο Frank Gehry, ο διασημότερος –εν ζωή– αρχιτέκτονας στον πλανήτη, γνωστός για τα γεωμετρικά γλυπτοειδή κτήρια που σχεδιάζει, αναστατώνει τον χώρο της αρχιτεκτονικής για περισσότερο από μισό αιώνα και όπως φαίνεται είναι πολύ απασχολημένος για να αποσυρθεί. «Και τι θα κάνω; Μου αρέσει όλο αυτό το πράγμα» απαντάει όταν τον ρωτούν σχετικά με το ενδεχόμενο συνταξιοδότησής του.

Ο Καναδο-αμερικανός Frank Gehry, μια μοναδική προσωπικότητα και ένας από τους πιο καταξιωμένους αρχιτέκτονες του 20^ου αιώνα, έχει δημιουργήσει μερικά από τα πιο αξιομνημόνευτα κτίρια στον κόσμο, από το μουσείο Guggenheim στο Μπιλμπάο και το Walt Disney Concert Hall στο Λος Άντζελες μέχρι τη Foundation Louis Vuitton στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης πορείας του, σχεδίασε κτήρια ασυνήθιστα κάνοντας χρήση καινοτόμων υλικών, «έπλασε» θαρραλέες μεταμοντέρνες φόρμες και πρόσφερε καινούργιες μεθόδους σχεδιασμού με παράλληλη χρήση της τεχνολογίας.

Είναι αυτός που τον έχουν αποκαλέσει Da Vinci της αρχιτεκτονικής και αυτός που απεχθάνεται όσο τίποτα άλλο τον όρο star architect. Πρόκειται για έναν αρχιτέκτονα θρύλο, ο οποίος σήμερα, σε ηλικία 94 ετών, κολυμπάει καθημερινά και επιμένει να είναι απασχολημένος. Μάλιστα το καλοκαίρι που μας πέρασε, επέστρεψε στους δρόμους της παιδικής του ηλικίας. Εκεί, στο Τορόντο του Καναδά, ξεκίνησε να κατασκευάζει το καινούργιο του έργο δυο ουρανοξύστες με την ονομασία «Forma» -από τα υψηλότερα κτίρια που έχει σχεδιάσει ποτέ-, το οποίο θα είναι το δεύτερο project που κάνει στην πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε.

Εκεί που στεγάζονται τα όνειρα

Αν θεωρήσει κάποιος ότι ο Walt Disney ήταν ένας ονειροπόλος που έδωσε μορφή στην φαντασία του σχεδιάζοντας χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων, ο Frank Gehry, ήταν ένας άλλος ονειροπόλος που θέλησε να βρει στέγη στην δική του φαντασία και έτσι ξεκίνησε να σχεδιάζει κτήρια. Ο πατέρας του, Irving Goldberg, εβραίος, ρωσικής καταγωγής γεννημένος στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, είχε εν μέρει δίκιο όταν αποκαλούσε τον μικρό Frank Goldberg «ονειροπόλο». Πίστευε ότι ο γιος του κουβαλώντας αυτό το «κουσούρι» δεν θα κατάφερνε και πολλά στη ζωή του, ευτυχώς όμως ο μικρός Frank είχε άλλα σχέδια.

Γεννήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 1929 στο παγωμένο Τορόντο του Καναδά. Μεγάλωσε στους κόλπους μιας εβραϊκής οικογένειας καθώς και η μητέρα του Sadie Thelma ήταν εβραία μετανάστρια από την Πολωνία. Εκείνη η σοφή μαμά λοιπόν, σαν να είχε διαβάσει τα βιβλία που κυκλοφορούν σήμερα αναλύοντας παιδικούς χαρακτήρες και συμπεριφορές, αντιλήφθηκε ότι το παιδί της ήταν απλά επιφυλακτικό και ότι το μόνο που χρειαζόταν ήταν να το ωθήσει να κάνει πράγματα. Στο παιχνίδι εκείνο της παρότρυνσης, ευτυχώς, είχε δίπλα του μια ακόμα αγαπημένη φιγούρα, εκείνη της γιαγιάς. Σύμμαχός του και εκείνη στο δημιουργικό ταξίδι, περνούσε ώρες μαζί με τον εγγονό της, φτιάχνοντας μικρά σπιτάκια, γέφυρες ακόμα και ολόκληρες πόλεις με κομματάκια ξύλο και άλλα πεταμένα υλικά που έπαιρναν από το κατάστημα σιδηρικών που διατηρούσε ο παππούς του. Όπως θα αποδεικνυόταν στο μέλλον, εκείνες τις μαγικές ώρες της παιδικής δημιουργικής συνωμοσίας χτιζόταν το μετέπειτα στυλ του Gehry στην αρχιτεκτονική. Το ενδιαφέρον του για αντισυμβατικά υλικά κατασκευής, θα ερχόταν η μέρα που θα το εφάρμοζε σε μεγάλη κλίμακα δείχνοντας σε όλο τον κόσμο –και φυσικά στον πατέρα του– ότι το όνειρο και η φαντασία αποτελούν τα πιο μαγικά υλικά για να χτίσεις τη ζωή σου.

«California Dreamin'»

Το 1947 μαζί με την οικογένειά του, αποχαιρέτησαν τον παγωμένο Καναδά και εγκαταστάθηκαν στην ηλιόλουστη Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Καινούργια ζωή εκεί, και ο Gehry,σπουδάζοντας στο κολέγιο, έκανε παράλληλα και διάφορες δουλειές για να καλύπτει τα έξοδά του, από οδηγός φορτηγού μέχρι εκφωνητής στο ραδιόφωνο –κάτι στο οποίο όπως έχει παραδεχτεί δεν ήταν και ιδιαίτερα καλός. Ταυτόχρονα, εξακολουθούσε να «εργάζεται» εντατικά σαν ονειροπόλος. 

Του άρεσε σίγουρα η τέχνη, να παρατηρεί πίνακες και να επισκέπτεται μουσεία, έψαχνε όμως να βρει αυτό το «κάτι» που θα τον συνεπάρει. Αυτό το «κάτι» που θα ήθελε να τον ενθουσιάσει και ν’ ασχοληθεί με αυτό στο μέλλον. Σε μια από εκείνες λοιπόν τις στιγμές που αγνάντευε το άπειρο, ήρθε η απάντηση που έψαχνε, όταν ξύπνησαν οι παιδικές του μνήμες και είδε μπροστά του τον μικρό Frank να χτίζει μικροσκοπικές πόλεις με την γιαγιά του. «Κάτι μου λέει πως αυτό είναι» σκέφτηκε και αποφάσισε να κάνει το όνειρο πραγματικότητα.

Πράγματι, το 1954 αποφοίτησε με πτυχίο Αρχιτεκτονικής από το University of Southern California.Στη συνέχεια, αφού υπηρέτησε στον Αμερικανικό Στρατό, παντρεύτηκε και με την σύζυγό του Anita Snyder μετακόμισαν στην Μασαχουσέτη προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Harvard. Η φοίτησή του εκεί –για το σύντομο διάστημα που κράτησε– ήταν μια αποκάλυψη αφού τον δίδαξε κάτι πολύ σημαντικό. Ότι δεν του ταιριάζει καθόλου το Harvard. Αποχαιρέτισε λοιπόν τις σπουδές του και επέστρεψε στο Λος Άντζελες όπου ξεκίνησε να εργάζεται σε διάφορα αρχιτεκτονικά γραφεία. Το 1961 μετακόμισε στο Παρίσι -με την γυναίκα του και τις δυο τους κόρες που είχαν αποκτήσει στο μεταξύ- δουλεύοντας για τον αρχιτέκτονα, Andre Remondet και μελετώντας παράλληλα το έργο του Le Corbusier και του γερμανού Balthasar Neumann. Ένα χρόνο αργότερα, το 1962 γύρισε στη βάση του, το Λος Άντζελες και δεν ξαναέφυγε ποτέ παρά μόνο για δουλειά. Ίδρυσε την εταιρεία του, «Frank Gehry and Associate» η οποία το 2001 μετονομάστηκε σε «Frank Gehry Partners».

Η τύχη –πάντα- ευνοεί τους τολμηρούς

Σήμερα ο Gehry, χρεώνει μεγάλο μέρος της τεράστιας επιτυχίας του στην Τύχη, η οποία τότε το μακρινό 1991 τού εμφανίστηκε μεταμφιεσμένη σε έναν παράξενο πελάτη. Ήταν εκείνη η χρονιά που του ανατέθηκε να φτιάξει το μουσείο Guggenheim στο Μπιλμπάο, ένα έργο που όπως αποδείχτηκε τοποθέτησε τον Gehry αλλά και εκείνη την «ανύπαρκτη» πόλη στη βόρεια Ισπανία, στον παγκόσμιο χάρτη.

Μέχρι τότε είχε γίνει γνωστός για την ευφάνταστη σειρά επίπλων από χαρτόνι «Easy Edges» που είχε σχεδιάσει την περίοδο 1969-1973 και για την πρωτοποριακή παρέμβαση που τόλμησε στο δικό του σπίτι στη Σάντα Μόνικα στην Καλιφόρνια, μια κατοικία του 1920 την οποία αγόρασε και ανακαίνισε το 1977 προκειμένου να μείνει με την οικογένειά του. Την avant-garde δημιουργία που χαρακτηρίζεται από μια μεταλλική εξωτερική κατασκευή η οποία τυλίγεται γύρω από το αρχικό οικοδόμημα μπορεί οι γείτονες αμέσως να τη μίσησαν, ήταν όμως αυτή που έκανε ξαφνικά τον αρχιτεκτονικό κόσμο να στρέψει με ενδιαφέρον το βλέμμα του πάνω στον Gehry.

Ωραίο ή άσχημο, ανεξάρτητα από τα σχόλια, σίγουρα δεν άλλαζε το γεγονός ότι το σπίτι ήταν ένα μανιφέστο Τέχνης, περιτυλιγμένο γύρω από την αρχιτεκτονική. Και κάπως έτσι, ενώ με τα χρήματα που έβγαλε από τα έπιπλα ανακαίνισε το σπίτι του, εκείνο το σπίτι στη συνέχεια αποτέλεσε την καλύτερη διαφήμιση για τις αναθέσεις έργων που ακολούθησαν. Ξεκίνησε να σχεδιάζει πυρετωδώς σπίτια στη Νότια Καλιφόρνια, ενώ το 1989, -αγνοώντας ότι 2 χρόνια αργότερα θα έσκαβε θεμέλια στο Μπιλμπάο για κάτι που σίγουρα δεν είχε ονειρευτεί- επέστρεψε ένα βράδυ σπίτι, έχοντας λάβει το «Όσκαρ» της Αρχιτεκτονικής το περιβόητο, «Pritzker Architecture Prize». Του απένειμαν τότε το υψηλού κύρους βραβείο αναγνωρίζοντας τον ταλέντο, την καινοτομία των σχεδίων του και το γεγονός ότι ήταν πάντα ανοιχτός στο πειραματισμό. 

Εκείνο το βραβείο οδήγησε το όνομα, την καριέρα και τη φήμη του ακόμα πιο ψηλά. Οι αναθέσεις που λάμβανε δεν αφορούσαν πια μόνο την περιοχή της Καλιφόρνια. Το τηλέφωνο χτύπησε ξαφνικά μια ημέρα και η κλήση ήταν από Ευρώπη. Συγκεκριμένα από το Μπιλμπάο της Ισπανίας. Αυτή τη φορά, το καινούργιο project αφορούσε την κατασκευή ενός μουσείου. Του μουσείου Guggenheim, το οποίο επρόκειτο να του αλλάξει τη ζωή.

Κολυμπώντας αντίθετα στο ρεύμα

Έχοντας πάντα την πεποίθηση ότι η «αρχιτεκτονική είναι τέχνη και ότι ένα κτίριο όταν ολοκληρωθεί πρέπει να είναι ένα έργο Τέχνης και να μοιάζει με γλυπτό», ο Gehry έχει χαρακτηριστεί επινοητικός αλλά και ταυτόχρονα ασεβής από αρκετούς ειδήμονες, αφού τόλμησε και έσπασε παραδοσιακούς κανόνες που ίσχυαν στον σχεδιασμό κτιρίων.

Ιχθύς ο ίδιος στο ζώδιο, κάποια στιγμή είχε δηλώσει ότι το ψάρι παρουσιάζει την τέλεια φόρμα, μια αρχιτεκτονική ποιότητα σύμφωνα με τη δική του οπτική, καθώς εκφράζει την κίνηση. Αυτήν, που αποτύπωσε στη συνέχεια στα σχέδιά του δημιουργώντας καμπύλες και κυματοειδείς επιφάνειες που μοιάζουν να κινούνται. Πέραν πάντως της ιχθυολογικής έμπνευσης, αυτό το αίσθημα της κίνησης, είναι που λατρεύει –όπως έχει πει - και στο Λος Άντζελες την πόλη που είχε τεράστια επίδραση στη δουλειά του. Επηρεάστηκε από τον χαρακτήρα και τους ρυθμούς της, βλέποντας ότι είναι μια ζωντανή πόλη με συνεχή κίνηση και έντονο το στοιχείο της παροδικότητας.

Επαναστάτης με αιτία

Ο Gehry όλα αυτά τα χρόνια ενεργώντας πάντα εκτός πλαισίου, έχει αποδείξει ότι το σχήμα δεν οφείλει να είναι κάτι κλειστό και τέλειο. Επιλέγει ασυνήθιστα υλικά για τις δημιουργίες του, ενώ το σίγουρο είναι ότι δεν τον ενδιαφέρει η σύνθεση. Όπως μάλιστα έχει δηλώσει χαρακτηριστικά: «αυτό που μου αρέσει περισσότερο, είναι το να χωρίζω ένα project σε όσο το δυνατόν περισσότερα ξεχωριστά κομμάτια». Πρόκειται ουσιαστικά για έναν «χτίστη» με ελεύθερο πνεύμα που πίστεψε σε μια φρέσκια ματιά στην κατασκευή και στην χρήση καινοτόμων υλικών.

Σίγουρα πάντως τον βοήθησαν τα λογισμικά των 90s να ζωντανέψει αυτή την καινούργια Αρχιτεκτονική στην οποία ανορθόδοξα υλικά (τιτάνιο, συρμάτινοι φράχτες, ατσάλι με πτυχώσεις κ.λπ.) δημιουργούν αναπάντεχα παραποιημένες φόρμες. Μέσα από ειδικά προγράμματα που του παρείχε η Τεχνολογία κατάφερε ν’ ανακαλύψει μηχανικές λύσεις προκειμένου τα γλυπτικά του σχέδια να μπορέσουν να εφαρμοστούν στην πραγματικότητα, χωρίς να υπάρχουν δυσάρεστες εκπλήξεις στο στάδιο της κατασκευής. Απρόβλεπτος, δεν σταματάει ποτέ να εκπλήσσει ήταν και είναι, ένας επαναστάτης που με τα αρτίστικα σχέδιά του, άλλαξε για πάντα τη μορφή των κτιρίων αλλά και των πόλεων. Και σίγουρα, μπορεί η κριτική να εμφανιζόταν πάντα διχασμένη απέναντι στα ριζοσπαστικά του σχέδια, αξίζει όμως επίσης να σημειωθεί, ότι η δουλειά του, έκανε ξανά δημοφιλή τη συζήτηση περί Αρχιτεκτονικής με έναν τρόπο που οι Ηνωμένες Πολιτείες, είχαν να δουν από την εποχή ενός άλλου μεγάλου Frank. Aυτή του Frank Lloyd Wright.

Frank Gehry: 20+1 πράγματα που –ίσως– δεν γνωρίζετε για τον αρχιτέκτονα

1. Το πραγματικό του όνομα είναι Frank Owen Goldberg. Ο παππούς του, στην τελετή ενηλικίωσής του το Μπαρ Μιτσβά, του έδωσε και το εβραϊκό όνομα «Ephraim» το οποίο δεν χρησιμοποίησε ποτέ. Αντίθετα, άλλαξε το όνομά του σε Frank O. Gehry τελειώνοντας την Αρχιτεκτονική για να αποφύγει τα αντισημιτικά σχόλια.

2. Έχει διπλή υπηκοότητα, την καναδική και την αμερικανική

3. Τα κτήρια που έχει σχεδιάσει, από το μουσείο Guggenheim στο Μπιλμπάο στην Ισπανία και το Foundation Louis Vuitton στο Παρίσι μέχρι το Dancing House στην Πράγα (γνωστό και ως Fred και Ginger καθώς μοιάζει με ζευγάρι που χορεύει), θεωρούνται τουριστικές ατραξιόν.

4. Είναι γνωστός για τον επαγγελματισμό και την προσήλωσή του στο budget του εκάστοτε έργου παρά τα περίπλοκα και φιλόδοξα σχέδιά του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το μουσείο Guggenheim στο Μπιλμπάο όπου, ενώ το budget ήταν στα 100 εκατομμύρια δολάρια, κόστισε τελικά 97. Μοναδική εξαίρεση στην καριέρα του ήταν το Walt Disney Concert Hall το οποίο ξεπέρασε τον προϋπολογισμό κατά αρκετά εκατομμύρια δολάρια.

5. Πριν από μερικά χρόνια ύψωσε το μεσαίο του δάχτυλο κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξη Τύπου, στην πόλη Οβιέδο, στη βόρεια Ισπανία. Σε ερώτηση δημοσιογράφου σχετικά με το αν πιστεύει ότι η αρχιτεκτονική του είναι εξεζητημένη, ένα θέαμα όπως την αποκαλούν οι επικριτές του, ο Gehry, φανερά εκνευρισμένος, αφού έκανε την κίνηση αφήνοντάς τους όλους άφωνους, ισχυρίστηκε ότι απλά κάνει τη δουλειά του την οποία κάποιοι άνθρωποι την εκτιμούν όπως είναι. Μετά ζήτησε συγνώμη για την απρεπή συμπεριφορά του, αποδίδοντάς την στην «κακιά στιγμή».

6. Η καρέκλα «Wiggle Chair» που σχεδίασε το 1972 και μοιάζει με γλυπτό είναι και αυτή κομμάτι της συλλογής «Easy Edges» η οποία τότε, έδωσε μια καινούργια αισθητική διάσταση σε ένα συνηθισμένο υλικό όπως το χαρτόνι. Στιβαρή, απλή και τόσο παιχνιδιάρικη στην όψη αποτελεί ταυτόχρονα και μια σπουδή σχετικά με τη χρήση υλικών που μπορεί να είναι φιλικά προς το περιβάλλον. Σήμερα πωλείται από την Vitra.

7. Το 1975 παντρεύτηκε την Berta Isabel Aguilera από τον Παναμά, με την οποία απέκτησε 2 γιους. Είχε ήδη 2 κόρες από τον πρώτο του γάμο ο οποίος είχε λήξει το 1966

8. Λατρεύει την μουσική, την κλασσική και την τζαζ και έχει σχεδιάσει και αίθουσες συναυλιών.

9. Έχει σχεδιάσει κοσμήματα για τον διάσημο οίκο Tiffany&Co, σειρά φωτιστικών με την ονομασία «Fish Lamps» -σε σχήματα ψαριών, φυσικά και διάφορα χρηστικά αντικείμενα. Επίσης, ένα μπουκάλι για μια πολωνέζικη βότκα και ένα καπέλο για την Lady Gaga.

10. Η επέκταση των γραφείων του Facebook στη Σίλικον Βάλει στην Καλιφόρνια που έγινε πριν μερικά χρόνια, φέρει την υπογραφή του, όπως επίσης πρόσφατα και τα καινούρια γραφεία της εταιρείας Warner Bros στο Burbank, στην Καλιφόρνια.

11. Το πολυαναμενόμενο μουσείο Guggenheim στο Άμπου Ντάμπι αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2025, μετά από χρόνια καθυστερήσεων στην κατασκευή του. 

12. Το μουσείο Guggenheim στο Μπιλμπάο, το οποίο όταν άνοιξε τις πόρτες του το 1997, χαρακτηρίστηκε από το περιοδικό «NewYorker» ως το «κορυφαίο έργο του 20ού αιώνα», παρομοιάζεται από κάποιους με ασημένια Ισπανική γαλέρα, ενώ κάποιοι άλλοι βλέπουν σε αυτό έναν κύκλο προσευχής που έχουν σχηματίσει μοναχές από τιτάνιο.

13. Στο Μπιλμπάο, με την δημιουργία του μουσείου Guggenheim, επίσημοι αξιωματούχοι ήλπιζαν τότε να αναβιώσουν την πόλη προσελκύοντας περίπου 500.000 επισκέπτες τον χρόνο. Διαψεύστηκαν με τον καλύτερο τρόπο, καθώς τα 3 πρώτα χρόνια λειτουργίας του μετά τα εγκαίνια το 1997, το επισκέφθηκαν 4 εκατομμύρια άνθρωποι, αριθμός που έφτασε τα 21 εκατομμύρια τα επόμενα χρόνια.

14. Φανατικός ιστιοπλόος, έχει το δικό του σκάφος το οποίο έχει ονομάσει «Foggy», ενώ είναι και μέλος στο California Yacht Club.

15. Στην εταιρεία του «Gehry Partners» εργάζονται η σύζυγός του, Berta Gehry, και οι δυο γιοι τους: ο Sam, επίσης αρχιτέκτονας –σχεδίασε μάλιστα το καινούργιο σπίτι του πατέρα του στην Σάντα Μόνικα-, και ο Alejandro ο οποίος είναι καλλιτέχνης και συνεισφέρει σε διάφορα projects. Η κόρη του, Brina, από τον πρώτο του γάμο διδάσκει γιόγκα στη Νέα Υόρκη ενώ η άλλη του κόρη, Leslie, πέθανε από καρκίνο το 2008 σε ηλικία 54 ετών.

16. Έχει εργαστεί σαν καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Columbia University, στο Yale και στο University of Southern California (από όπου αποφοίτησε και ο ίδιος).

17. Γνωρίζει ελάχιστα τη χρήση υπολογιστή, ενώ πάντα ξεκινάει ένα project σχεδιάζοντας στο χαρτί. Στη συνέχεια το γραφείο του μέσω ψηφιακών προγραμμάτων «μεταφράζει» τα σχήματα αυτά σε κατασκευάσιμα κομμάτια και μετά δίνει τα δεδομένα στα εργοστάσια για να τα κατασκευάσουν.

18. Έχει παίξει σε ένα επεισόδιο των Simpsons υποδυόμενος τον εαυτό του, ενώ έχει εμφανιστεί και σε διαφημίσεις της Apple. To 2005 o σκηνοθέτης Sydney Pollack γύρισε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του με τίτλο «Sketches of Frank Gehry».

19. Το 2016 ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Barack Obama του απένειμε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας.

20. «Φαντάζομαι ότι το ρολόι θα σταματήσει όταν το επιθυμήσει», απαντά όταν τον ρωτούν πότε θα αποσυρθεί.

21. Σχεδίασε συλλεκτικές τσάντες για την Louis Vuitton. Τον Δεκέμβριο του 2023 έδωσε ένα καινούργιο νόημα στη φράση «wearable art». Μαζί με τον οίκο Louis Vuitton παρουσίασαν στην έκθεση «Art Basel» στο Μαϊάμι μια limited-edition συλλογή με τσάντες. Με την ονομασία Louis Vuitton X Frank Gehry, η συλλογή περιλαμβάνει 11 διάσημες τσάντες του οίκου οι οποίες επανασχεδιάστηκαν αντλώντας έμπνευση είτε από κάποια από τα κτίρια που έχει σχεδιάσει όπως το μουσείο Guggenheim στο Μπιλμπάο ή το Walt Disney Concert Hall στο Λος Άντζελες είτε από ζώα όπως η αρκούδα, ο κροκόδειλος –γλυπτό κροκόδειλο έχει σχεδιάσει για το διάσημο Λονδρέζικο εστιατόριο «Sexy Fish»– αλλά και το ψάρι. Έχοντας σαν στόχο να πειραματιστεί και να διασκεδάσει, όπως λέει, έπαιξε με μοτίβα, φόρμες και υλικά θέλοντας να δώσει μια γλυπτική αίσθηση. «Δεν είναι κάτι που συνήθως κάνω –οι τσάντες–, άρα ήταν μια αναζήτηση ιδεών. Κάθε δημιουργικός άνθρωπος το περνάει αυτό, είναι παρόμοιο με το να κάνεις μια ταινία ή να στέλνεις έναν πύραυλο στη Σελήνη». Καθώς υπάρχουν διάφορα είδη δημιουργικότητας, λέει ότι οι γνώσεις του προέρχονται από τα τόσα χρόνια εμπειρίας στην κατασκευή κτιρίων, ενώ παραδέχεται χαριτολογώντας ότι έχει διασκεδάσει πολύ στη νεαρή ηλικία των 94 ετών που είναι σήμερα.

10 διάσημα έργα του Frank Gehry

1. Guggenheim Μuseum, Mπιλμπάο, Ισπανία
2. Walt Disney Concert Hall, Λος Άντζελες, ΗΠΑ
3. Dancing House (κτίριο γραφείων), Πράγα, Τσεχία
4. 8 Spruce Street κατοικίες) γνωστός παλαιότερα και ως Πύργος Beekman, Μανχάταν, ΝέαΥόρκη, ΗΠΑ
5. Vitra Design Museum, Βάιλαμ Ράιν, Γερμανία
6. Marques de Riscal Hotel, Άλαβα, βόρεια Ισπανία
7. Jay Pritzker Pavilion (συναυλιακός χώρος), Σικάγο, Ιλινόις-ΗΠΑ
8. Foundation Louis Vuitton (μουσείο Τέχνης και πολιτιστικό κέντρο), δάσος της Βουλώνης, Παρίσι, Γαλλία
9. Museum of Pop Culture (μουσείο και συναυλιακός χώρος), παλαιότερα γνωστό ως Experience Music Project, Σιάτλ, ΗΠΑ
10. Ray and Maria Stata Center (πανεπιστήμιο), Μασαχουσέτη, ΗΠΑ