Νέοι, οραματιστές Αρχιτέκτονες

Κάτι σπουδαίο συμβαίνει την περίοδο αυτή στο πεδίο της αρχιτεκτονικής. Όπως το θέτει ο Hamza Shaikh, νεαρός αρχιτέκτονας στο Λονδίνο αλλά και influencer με δεκάδες χιλιάδες follower στο Instagram και στη σελίδα του στο YouTube, «η αρχιτεκτονική μπαίνει σε μια νέα εποχή».

Οι τρόποι με τους οποίους κάποιοι οραματίζονται και επικοινωνούν τα φιλόδοξα κτίριά τους, υποστηρίζει ο Shaikh, μεταμορφώνονται από έναν συνδυασμό κοινωνικών δικτύων και μέσα από τις συνεχώς εξελισσόμενες τεχνικές του ψηφιακού σχεδίου, συνδυασμούς στους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη προσθέτει συνεχώς νέες δυνατότητες.

Και πράγματι, έστω και αν δεν είναι ακόμη σαφές το πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν οι πολυκατοικίες, τα σχολεία ή τα εμπορικά κέντρα των περιοχών μας από αυτή την επανάσταση, η ενέργεια και η εφευρετικότητα που τη διαπνέει είναι αναμφισβήτητη.

Υπάρχει επίσης, όπως δικαιολογημένα ισχυρίζεται ο Shaikh, ένας κοινωνικός μετασχηματισμός. Εάν στο παρελθόν οι επίδοξοι αρχιτέκτονες έπρεπε να ανοίγουν το δρόμο τους προς ένα επάγγελμα που ευνοούσε όσους είχαν διασυνδέσεις και χρήματα, τώρα οποιοσδήποτε από οπουδήποτε μπορεί να κάνει όνομα, εάν έχει το ταλέντο, την αποφασιστικότητα και την πρόσβαση στην τεχνολογία.

Αυτό το κάνουν όχι πραγματοποιώντας ολοκληρωμένα κτίρια, αλλά μέσα από συναρπαστικές εικόνες φαντασιακής αρχιτεκτονικής. Δεν χρησιμοποιούν όλοι τις πιο προηγμένες τεχνικές: ορισμένοι δουλεύουν στο χέρι, κάποιοι άλλοι (συμπεριλαμβανομένου του Shaikh) με υβρίδια χειροκίνητων και ψηφιακών εργαλείων, αλλά όλοι τους χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να διαδώσουν τη δουλειά τους και να ανταλλάξουν ιδέες.

Η παγκόσμια συλλογικότητα της νέας ψηφιακής αρχιτεκτονικής

Ο 27χρονος Hamza Shaikh ακολουθεί την πορεία πολλών νέων αρχιτεκτόνων: μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής του εργάζεται στο γραφείο του πολυεθνικού γραφείου Gensler στο Λονδίνο. Ενώ παράλληλα είναι influencer στο Instagram, προσελκύοντας σχεδόν 30.000 ακόλουθους στις αρχιτεκτονικές του αναρτήσεις, οι οποίες παρουσιάζουν σχέδια και φωτογραφίες κτιρίων.

Μαζί με επινοημένες συνθέσεις από τον ίδιο ή τους συνομηλίκους του, ο νεαρός αρχιτέκτονας κάνει γόνιμες αναδρομές στην ιστορία: Οι αναρτήσεις του εκθειάζουν τα περίπλοκα πλακάκια και τις πλινθοδομές στο τέμενος Mughal, του πατρογονικού του χωριού στο Πακιστάν.

Στην περίτεχνα σκαλισμένη στο ξύλο φωλιά γνώσης που είναι η βιβλιοθήκη του Trinity College του Δουβλίνου. Στην τέλεια διατομή ενός παριζιάνικου θεάτρου του 18ου αιώνα.

Ο Shaikh έχει δημιουργήσει αυτό που αποκαλεί ως «παγκόσμια συλλογικότητα» ομοϊδεατών, μια διαδικασία που επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια του λοκντάουν. «Απλώς καθίσαμε εκεί στα γραφεία μας εν μέσω της ψηφιακής καταιγίδας της εποχής θέλοντας να συνδεθούμε περισσότερο», λέει. Έτσι έκαναν.

Από αυτή τη ζύμωση προέκυψε ένα βιβλίο, με τίτλο «Drawing Attention: Architecture in the Age of Social Media», το οποίο θα εκδοθεί από την RIBA Publishing. Υποκινούμενο από ατελείωτες ερωτήσεις μαθητών σχετικά με το πώς κατασκευάστηκαν συγκεκριμένα σχέδια, είναι ένας οδηγός για να «επιστήσει την προσοχή» σε ιδέες «που μπορεί να είναι επαναστατικές».

Υπάρχει επίσης μια έκθεση, με τίτλο Vanishing Points στη Roca Gallery του Λονδίνου. Η έκθεση αυτή συνδυάζει σύγχρονα σχέδια με εκείνα μεγάλων αρχιτεκτόνων του παρελθόντος. Αντλώντας υλικό από τη Drawing Matter, μια ιδιωτική συλλογή 35.000 αρχιτεκτονικών σχεδίων και μοντέλων που στεγάζονται στο Σόμερσετ, τα εκθέματα θα περιλαμβάνουν ένα πρόχειρο σκίτσο με κραγιόνια από τον Λε Κορμπιζιέ για ένα άκτιστο Ολυμπιακό Στάδιο στη Βαγδάτη. Τις σημειώσεις σε χαρτάκια post-it, στις οποίες η Ζάχα Χαντίντ παρέδιδε τις ιδέες της στο προσωπικό της. Και ένα σχέδιο ρωμαϊκής βασιλικής του 1798, από τον Γάλλο νεοκλασικιστή Σαρλ Περσιέ.

Τα σύγχρονα έργα περιλαμβάνουν έναν «φαντασιακό ορίζοντα του Τόκιο» της Veronika Ikonnikova, όπου παραδοσιακά ξύλινα σπίτια έχουν μεταφερθεί στις κορυφές των ουρανοξυστών.

Υπάρχει επίσης ένα ψηφιακό κολάζ της Zain Al-Sharaf, το οποίο καταγράφει την εξαΰλωση της παλαιστινιακής γειτονιάς της οικογένειάς της υπό την ισραηλινή διοίκηση. Το Memory Palace, του Clement Luk Laurencio, είναι μια αφηρημένη αναπαράσταση εποχών και τόπων οικείων στον καλλιτέχνη.

Οι διαθέσεις των έργων είναι άλλοτε ονειρικές ή δυστοπικές, άλλοτε παιχνιδιάρικες και ελπιδοφόρες. Τα καλύτερα ανάμεσά τους δείχνουν μαγευτικά επίπεδα δεξιοτεχνίας. «Αυτό είναι όμορφο», μπορεί να είναι η πρώτη αντίδραση του θεατή τους, ακολουθούμενο από το «τι είναι;»

Τα περισσότερα έργα είναι περίπλοκα και πολυεπίπεδα, με εξαίρεση τις επιδέξιες «αρχιτεκτονικές ανωμαλίες» του Saul Kim, ενός σχεδιαστή με 107.000 ακόλουθους στο Instagram, στα έργα του οποίου, κτίρια με κανονική όψη διπλώνουν ή γέρνουν ή μεταμορφώνονται από το ένα σχήμα στο άλλο. Μερικές από αυτές τις εικόνες χρησιμοποιούν αποκλειστικά την ψηφιακή τεχνολογία, κάποιες είναι ζωγραφισμένες στο χέρι, κάποιες είναι συνδυασμός και των δύο.

Η Ana Aragão, που εδρεύει στο Πόρτο, σχεδιάζει εντυπωσιακές μεγα-κατασκευές, από τον Πύργο της Βαβέλ έως τη σύγχρονη Ιαπωνία, με στιλό και και χρωματιστά μολύβια, σερνάμενη πάνω από μεγάλα φύλλα χαρτιού απλωμένα στο πάτωμα.

Νέα αρχιτεκτονική και το δέλεαρ της τεχνητής νοημοσύνης

Ο ίδιος ο Shaikh οικειοποιείται την πλήρη γκάμα διαθέσιμων τεχνικών: μολύβι, μπογιά, Photoshop, ψηφιακό κολάζ. «Ας κάνουμε ένα σχέδιο να φαίνεται όσο παλιό γίνεται», λέει, «αλλά στην πρώτη γραμμή της τεχνολογίας». O Shaikh άρχισε να εξερευνά τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία ανταποκρινόμενη σε μια σειρά εντολών – για παράδειγμα «καλλιτεχνική απεικόνιση, animation, αρχιτεκτονικό σχέδιο, απόδοση 8k, εξαιρετική λεπτομέρεια και βάθος» – θα δημιουργήσει μια εικόνα που η ο κόσμος δεν έχει ξαναδεί. Επαναλαμβανόμενη πολλές φορές, η διαδικασία δημιουργεί ένα απόθεμα υλικού για χρήση στα σχέδιά του. «Υπάρχει πολύς φόβος γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη», λέει, «αλλά δεν αφαιρεί τη δημιουργικότητα. Τη διευκολύνει».

Κατά κάποιο τρόπο, το έργο του Shaikh και των συμμάχων του ακολουθεί μια παλιά παράδοση άκτιστων φαντασιώσεων, που μερικές φορές αποκαλείται «χάρτινη αρχιτεκτονική», η οποία πηγαίνει πίσω τουλάχιστον στις σπηλαιώδεις φανταστικές φυλακές που σχεδίασε ο Τζοβάνι Μπατίστα Πιρανέζι πριν από ένα τέταρτο της χιλιετίας.

Ένα εκπληκτικό παράδειγμα του είδους είναι «Το Αυτοκρατορικό Παλάτι του Θεού», που εμφανίζεται στο Vanishing Points – ένας πυκνός σωρός από κωδωνοστάσια και τρούλους που σχεδιάστηκε το 1856 από τον Τζορτζ Έλιοτ (καμία σχέση με τη μυθιστοριογράφο του «Μίντλμαρτς») από το Άσυλο Bensham Asylum κοντά στο Γκέιτσχεντ.

Η καινοτομία συνίσταται εν μέρει στην ικανότητα των ψηφιακών τεχνολογιών να παίρνουν υλικό από οποιαδήποτε στιγμή ή τόπο –έναν αρχαίο ναό, μια πινακίδα νέον, μια ατμοσφαιρική σκηνή, μια δαιμονική μηχανή– και να το μεταμορφώνουν. Σε συνδυασμό με την ικανότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να ενθαρρύνουν κοινότητες δημιουργών χωρίς σύνορα, αυτοί οι παράγοντες δημιουργούν ένα σύμπαν άφθονης και αβίαστης ποικιλομορφίας, χωρίς ιεραρχίες και ηγεμονίες.

Μένει να δούμε τι θα συμβεί όταν αυτό το πλήθος ιδεών αρχίσει να επηρεάζει τον σχεδιασμό απτών κτιρίων, όταν αυτά τα οράματα αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις των υδραυλικών εγκαταστάσεων, των αντιπυρικών προδιαγραφών, της βιωσιμότητας και των προϋπολογισμών. Ο Niall Hobhouse, ιδρυτής του Drawing Matter, λέει ότι τα ιστορικά εκθέματα αποτελούν εν μέρει μια «πρόκληση» για τα νέα, καθώς τουλάχιστον μερικά από αυτά δημιουργήθηκαν με σκοπό την αλλαγή του φυσικού κόσμου.

Για κάποιους, αυτό το ζήτημα μπορεί να μην έχει μεγάλη σημασία. Ο Eric Wong, εκθέτης στο Vanishing Point, προσκλήθηκε από τον Ιάπωνα animator και σκηνοθέτη Mamoru Hosoda για να βοηθήσει στο σχεδιασμό του εκθαμβωτικού σκηνικού για την ταινία μεγάλου μήκους «Belle».

Με άλλα λόγια, ο Wong έχει βρει έναν τρόπο να είναι αρχιτέκτονας που δεν περιλαμβάνει κατασκευή. Για άλλους αρχιτέκτονες της νέας εποχής ωστόσο, η μετάφραση από το εικονικό στο υλικό αποτελεί απώτερο στόχο, όσο και το πιο ενδιαφέρον πράγμα που θα μπορούσαν να κάνουν.

(Με πληροφορίες του Guardian)