Χρύσα Σταματοπούλου: Σχεδιάζοντας τις πόλεις του 2030

Με βάση το Λονδίνο τα τελευταία 8 χρόνια, η Χρύσα Σταματοπούλου βλέπει, ζει, οραματίζεται και σχεδιάζει την πόλη του μέλλοντος. «Μπορεί να εξειδικεύομαι σε χώρους μετάβασης όπως σταθμοί τρένων και μετρό, αεροδρόμια και γέφυρες, αλλά αυτό που δημιουργούμε δεν είναι μόνο τα κτίρια καθαυτά, αλλά και όλους αυτούς τους ενδιάμεσους χώρους που δίνουν ζωή σε μία πόλη. Είναι αυτό που εν τέλει χαρακτηρίζει την κοινωνία εκεί. Πηγαίνοντας από το σημείο α στο σημείο β, είναι πολύ σημαντικό αυτή η διαδρομή να έχει την ίδια ποιότητα», εξηγεί η ίδια.

Μέλος της αρχιτεκτονικής ομάδας των Grimshaw Architects, σχεδιάζει κάποια από τα μεγαλύτερα έργα μεταφορών στο κεντρικό Λονδίνο. Το γραφείο έχει μακρά ιστορία που πάει πίσω στο 1980. Τότε, ο Nicholas Grimshaw πρότεινε ένα πρωτοπόρο για την εποχή αρχιτεκτονικό σχέδιο επέκτασης ενός από τους μεγαλύτερους βικτωριανούς σταθμούς του κεντρικού Λονδίνου, το Waterloo. Ήταν μια πρόταση που ανήκε στον ρυθμό High-tech Architecture, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του οποίου είναι το κέντρο Pompidou στο Παρίσι.

40 χρόνια μετά, το γραφείο δυναμικής 500 ατόμων σε στρατηγικά σημεία του κόσμου συνεχίζει και εξελίσσει την παράδοση, σχεδιάζοντας την πόλη του μέλλοντος. Στο Λονδίνο πρόσφατα έργα όπως ο σταθμός του London Bridge, η Elizabeth Line, η επέκταση της Northern Line είναι μόνο μερικά από τα ολοκληρωμένα έργα στο επόμενο κεφάλαιο της πόλης. «Έργα τέτοιας κλίμακας, όπως ένας τερματικός σταθμός τρένων ή μία καινούργια γραμμή μετρό χρειάζονται κατά μέσο όρο μια δεκαετία για να ολοκληρωθούν. Αυτό σημαίνει ότι μας έχει ανατεθεί ο ρόλος όχι απλά να οραματιστούμε το μέλλον, αλλά να το κάνουμε πραγματικότητα. Η λέξη “μας-we” δεν αναφέρεται μόνο σε εμάς τους αρχιτέκτονες, αλλά σε ολόκληρη την ομάδα συμβούλων, μηχανικών, οικονομολόγων που ο καθένας έχει έναν ρόλο να παίξει, να συμβάλει  με τις γνώσεις του, να φέρει ιδέες, να απορρίψει κάποιες άλλες», παρατηρεί η Χρύσα Σταματοπούλου.

«Τον τελευταίο χρόνο δουλεύω στον σταθμό Euston. Είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος σταθμός του κεντρικού Λονδίνου, και θα είναι ο τερματικός της νέας υπερταχείας σιδηροδρομικής γραμμής HS2, που θα ενώνει το Λονδίνο με τις μεγάλες πόλεις του βορρά. Στο Euston δεν σχεδιάζουμε απλά έναν καινούργιο σταθμό αλλά μια καινούργια ενότητα, μια καινούργια γειτονιά, ένα τοπόσημο. Είναι ίσως το τελευταίο κομμάτι του παζλ στο κέντρο της πόλης που θα ενώσει γειτονιές που μέχρι τώρα χωρίζονται από έναν φαρδύ διάδρομο σιδηροδρόμων. Tο έργο δεν περιορίζεται στον σχεδιασμό ενός σταθμού, υπάρχει ολόκληρο πολεοδομικό πρόγραμμα το οποίο θα περιλαμβάνει κτίρια μεικτών χρήσεων ακριβώς πάνω από τον σταθμό, καινούργιους χώρους πρασίνου και πολιτισμού. Είναι εξαιρετικά περίπλοκο, αλλά πολύ πολύ ικανοποιητικό», τονίζει για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται ένα έργο τέτοιας κλίμακας.

«Μέλος της ομάδας των Grimshaw είναι ο Δρ. Tim Williams, επικεφαλής σε θέματα πολεοδομίας και ανάπτυξης. Έχει διατελέσει σύμβουλος της αγγλικής κυβέρνησης μεταξύ 2005-2010 και στη συνέχεια επικεφαλής σε θέματα πόλης στην Αυστραλία με έδρα το Σίδνεϊ. Θυμάμαι ότι σε μια διάλεξή του στο γραφείο είχε αναφέρει: “Όταν συντάσσαμε το πρόγραμμα της Elizabeth Line, ξέραμε ότι θα φέρει οικονομική ανάπτυξη στις γειτονιές όπου βρίσκονται οι καινούργιοι σταθμοί. Αυτό στο οποίο αποτύχαμε ήταν το γεγονός ότι υποτιμήσαμε το μέγεθος αυτής. Δέκα χρόνια μετά, βλέπουμε τις καινούργιες γειτονιές από τα δυτικά προς τα ανατολικά να έχουν αλλάξει ριζικά! Ας μην αναφερθούμε στις αξίες των ακινήτων, αλλά και στον αριθμό νέων κατοικιών, μαγαζιών εστίασης και εμπορίου”.  Εκεί που μπορεί κάποιος να καταλήξει, λοιπόν, είναι πως δεν υπάρχει μία φόρμουλα που μπορεί να εφαρμοστεί παντού. Δεν μπορείς να προδιαγράψεις το μέλλον με ακρίβεια χιλιοστού. Αλλά αυτή είναι και η μαγεία. Δημιουργούμε καινούργια μέρη για τους ανθρώπους, τα οποία παραδίδουμε, και μετά παρακολουθούμε πώς τα οικειοποιούνται, τα κάνουν δικά τους, τους δίνουν ζωή και χαρακτήρα. Αυτό πιστεύω πως είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μας».

Ωραία όλα αυτά, όμως στη νέα σελίδα του γραφείου συμπεριλαμβάνονται πολλές άλλες δραστηριότητες πέραν του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού καθαυτού. «Είμαστε αρχιτέκτονες, αλλά είμαστε και άνθρωποι. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια συντονισμένη προσπάθεια σε όλα τα γραφεία μας ανά τον κόσμο, ώστε αυτά να καταφέρουν να λειτουργούν με μηδενικούς ρύπους το συντομότερο δυνατό. Είναι πολύ σημαντικό να αποτελέσουμε το παράδειγμα πρώτα εμείς και παράλληλα αυτό να εφαρμοστεί σε όλα τα έργα μας. Lead by example. Παράδειγμα αυτού ήταν το Terra, το περίπτερο Βιωσιμότητας στην Expo 2020 στο Dubai. Βρισκόμαστε σε μια εποχή που δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε την επίπτωση της ανθρώπινης δραστηριότητας. Και η κατασκευή είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ρύπων. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αναπτυσσόμαστε με τον ρυθμό και τον τρόπο με τον οποίο το κάναμε μέχρι τώρα, είμαστε σε μια διαδικασία αλλαγής στο πώς σχεδιάζουμε και χτίζουμε».

Όπως μας εξηγεί, μεγάλο κομμάτι της βιώσιμης ανάπτυξης του γραφείου αποτελεί και η ψυχική υγεία, κάτι το οποίο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας του. «Κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν επιτακτική ανάγκη να δώσουμε την απαραίτητη προσοχή και να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να υποστηρίξουμε την ομάδα μας. Πλέον, η ομάδα υποστήριξης ψυχικής υγείας συμβάλλει καθημερινά στις προκλήσεις που έρχονται. Μπορεί η πανδημία να πέρασε, αλλά βρισκόμαστε μπροστά σε μια οικονομική κρίση που ακόμη δεν μπορούμε να ξέρουμε το μέγεθός της, αλλά κάνουμε ό,τι μπορούμε για να είμαστε όσο καλύτερα προετοιμασμένοι».

Τέλος, μία πολύ σημαντική πρωτοβουλία του γραφείου είναι αυτή της προσφοράς στην κοινωνία, τονίζει. «Είμαστε μια ομάδα, η οποία όλα αυτά τα χρόνια έχει αποκτήσει τόση εμπειρία, που θέλουμε να τη μοιραστούμε με τη νέα γενιά. Θέλουμε να γνωρίσει ο κόσμος την αρχιτεκτονική και την κατασκευή, να είναι κάτι με το οποίο θα θέλει να ασχοληθεί στο μέλλον. Μία από τις δράσεις μας φέτος είναι η διοργάνωση ενός μαθητικού σχεδιαστικού διαγωνισμού. Χωρίς περίπλοκους και εξειδικευμένους όρους ζητάμε από τους μαθητές ηλικιών 12-18 ετών να σκεφτούν πώς μπορούν να βελτιώσουν και να επανασχεδιάσουν το διαμέρισμα, το σπίτι τους ή τη γειτονιά τους, ώστε να προετοιμαστούν για την επόμενη γενιά του κτισμένου περιβάλλοντος. Η ενεργειακή κρίση και η προστασία του περιβάλλοντος κάνουν επιτακτική την ανάγκη να σταματήσουμε να κατεδαφίζουμε υπάρχοντα κτίρια, και να στοχεύουμε στη βελτίωση, επανάχρηση και επέκταση για να πετύχουμε τη μέγιστη μείωση ρύπων και αποτύπωματος άνθρακα. Θέλουμε η νέα γενιά να έρθει σε επαφή με αυτούς τους όρους από νωρίς και με εργαλείο την απεριόριστη φαντασία τους να μας εμπνεύσουν!»

Σχεδιάζουν, λοιπόν, για τους ανθρώπους. «Εμπνεόμαστε από αυτούς και με τα εργαλεία και τις γνώσεις που έχουμε αποκτήσει, προσφέρουμε πίσω ένα κομμάτι από το μέλλον».