I love Athens: πισίνες, πίδακες & πηγές

40 βαθμοί υπό σκιάν, η θάλασσα είναι μακριά κι η πόλη μοιάζει εντελώς αφυδατωμένη. Ζητήσαμε από τους αρχιτέκτονες να βάλουν νερό στην Αθήνα κι εκείνοι σχεδίασαν πισίνες, πίδακες, υδρόχωνα, πηγές που αναβλύζουν, ένα happy-κάψουλα που σε τρέχει πάνω κάτω σε υδάτινες λεωφόρους. Όρεξη να ’χεις να δροσίζεσαι…

Το ζωτικό παράδοξο του νερού

Είναι αλήθεια ότι το νερό δημιουργεί ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της εποχής μας. Από τη μια, κοιτώντας τη θάλασσα, αισθανόμαστε ότι το διαθέτουμε σε αφθονία και από την άλλη ακούμε όλο και περισσότερες απειλές περί εκτεταμένης ξηρασίας, λειψυδρίας και μητροπολιτικής ερημοποίησης. Φυσικά και εδώ παραμένει ανεκδιήγητη η μακροχρόνια και ολωσδιόλου ανεύθυνη κατασπατάληση των υδάτινων πόρων και η εξάντληση των υγρότοπων που εγκαινίασε ο αφελής οπτιμισμός της προόδου.

Μεγάλοι αρχαιοελληνικοί μύθοι, σύμβολα αλλά και υδραυλικά έργα, βιβλικές σκηνές –όπως ο κατακλυσμός, η διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας και η βάπτιση–, υπέρτατες ρομαντικές εξάρσεις, θυελλώδεις σκηνές από ναυμαχίες και ναυάγια και όλες οι οικείες καλοκαιρινές υδάτινες απολαύσεις του μεσογειακού τοπίου συμπληρώνουν τη γοητευτική, μυστηριώδη, αλλά και ζωτική και γεωπολιτική σημασία που έχει πλέον αποκτήσει το νερό στη ζωή μας. Πώς αντιμετωπίζουν τη σχέση της σύγχρονης πόλης με το «άριστον ύδωρ» –όπως το αποκαλούσε ο Πίνδαρος– οι αρχιτέκτονες; Το ερώτημα αυτό επιχειρεί να διερευνήσει το αφιέρωμα του Home. O επαναπροσδιορισμός των ορίων ανάμεσα στη στερεά γη και το υγρό στοιχείο, ανάμεσα στο υγρό και το σταθερό, ανάμεσα στη ροή και τη δομή, είναι ένα πεδίο που απαιτεί απαντήσεις από όποιον οργανώνει χώρους και κατοικεί αυτή τη γη. - Γιώργος Τζιρτζιλάκης

ΠΛΑΤΕΙΑ-ΠΙΣΙΝΑ

Point Supreme Architects / Κωνσταντίνος Πανταζής, Μαριάνα Ρέντζου και Beth Hughes, αρχιτέκτονες

Η Αθήνα έχει χάσει τη σχέση της με το πράσινο, το νερό και τη φύση γενικότερα. Το έλλειμμα και η ανισοκατανομή του πρασίνου σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής και έχουν επιπτώσεις στην υγεία, προκαλώντας δυσφορία και κίνδυνο. Στην αρχαιότητα, όπου οι πηγές και τα ποτάμια ήταν ιερά, οι Αθηναίοι θεωρούσαν το νερό ύψιστο αγαθό και αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς τους. Το υγρό στοιχείο, σε συνδυασμό με την πλούσια βλάστηση, έδινε τη δυνατότητα στους ανθρώπους για ηρεμία πνεύματος και ψυχής, καθώς και περισυλλογής. Το φυσικό τρεχούμενο νερό ήταν προϋπόθεση για τη λειτουργία των φιλοσοφικών σχολών. Τις ελάχιστες φορές που το νερό εμφανίζεται στις σημερινές ελληνικές πόλεις, συνοδεύεται από συντριβάνια ή άλλες κατασκευές που το περικλείουν, αποθαρρύνοντας τη φυσική επαφή.

Προτείνεται η απενοχοποίηση και η επιστροφή του στοιχείου του νερού σε σημεία της Αθήνας για καθημερινό δροσισμό και παιχνίδι. Η πλατεία Αντώνη Τρίτση (Δικαιοσύνης), επίπεδη, με ελαφρά βυθισμένο κέντρο και στρατηγικά τοποθετημένη ανάμεσα στις οδούς Πανεπιστημίου και Σταδίου και τις πλατείες Ομονοίας και Συντάγματος, προσφέρει μια τέλεια ευκαιρία για την εισαγωγή της πρώτης ρηχής αστικής πισίνας, σε συνδυασμό με σκίαση από φύτευση κατάλληλης βλάστησης. Η πλατεία, επί σειρά ετών κενή ταυτότητας και χρήσης, θα σημάνει την πανηγυρική επιστροφή της υγρής φύσης ακριβώς στο κέντρο της αφυδατωμένης πόλης.

ΠΑΡΕ TO HAPPY ΣΟΥ

Βαγγέλης Παπαδάκης - Ανδριάνα Σγούρου, αρχιτέκτονες

Τα πάντα ρει σε μια πόλη όπου τα πάντα «φρακάρουν» και οι πάντες «φρικάρουν».

Το νερό αντιμετωπίζεται στην ιστορία και από τον άνθρωπο ως το στοιχείο της ελεύθερης ροής. Συμβολίζει την πρωταρχική και ανεξάντλητη πηγή ενέργειας. Τώρα, το νερό είναι το νέο, οικολογικό μέσο μετακίνησης στην πόλη.

Κόλλησες; Πάρε ένα happy! Θες να πας από την Κηφισιά στο Φιξ; Πάρε το happy σου! Είναι ο Ταύρος ο τελικός προορισμός σου αλλά είσαι... ακόμα στην Αχαρνών; Ε, πάρε κι εσύ το Happy σου.

Σε μια πόλη που νοσεί (από κυκλοφοριακό, από άναρχη δόμηση, που δεν ηρεμεί ποτέ) προτείνουμε το κατάλληλο… happy: τις «επιβατικές κάψουλες» που θα μεταφέρουν τους επιβάτες σε υδάτινες λεωφόρους.

Αναβιώνοντας τον Κηφισό ως ποτάμι (την ιστορία της πόλης) και χαράζοντας ένα σύγχρονο άξονα όπως ο άξονας Κηφισίας-Συγγρού (το πιο φουτουριστικό κομμάτι της Αθήνας), δημιουργούνται δύο παράλληλες φλέβες νερού που ενώνουν όλα τα προάστια της πόλης με το παραλιακό μέτωπο και τη θάλασσα.

Για να πάρεις το Happy πρέπει να γνωρίζεις: 

Ενδείξεις: ηχορύπανση, καυσαέριο, συμφόρηση, υπερθέρμανση, αδυναμία στάθμευσης, αγχώδεις διαταραχές, φάσκελο, οξεία καντηλίτιδα.

Αντενδείξεις: ναυτία, απανωτές και αλλεπάλληλες τάσεις φυγής, ροπή στη χαλάρωση.

Ελάχιστη δοσολογία: μία διαδρομή ημερησίως (τουλάχιστον!).

Αλληλεπιδράσεις: γνωριμία με ελκυστικό/ή συνεπιβάτη, δημιουργία μικροκλίματος, πότισμα κοινόχρηστων μποστανιών και κήπων, κολύμπι (κατά βούληση), τόνωση της λίμπιντο.

Πάρε το happy σου και θα δεις! Η Αθήνα θα είναι υπέροχη (ξανά)!

ΜΙΑ ΤΡΥΠΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ...

Χριστίνα Αχτύπη, Νικόλας Τραβασάρος, αρχιτέκτονες

Και ο κόσμος βγήκε πάλι στους δρόμους...

Στο Σύνταγμα μια δημόσια πισίνα δροσίζει τουρίστες, κατοίκους, περαστικούς. Μια βουτιά πριν το γραφείο, το σχολείο, τη βόλτα στην Aκρόπολη, τον καφέ στην πλατεία.

Το νερό της πισίνας αποθηκεύεται και χρησιμοποιείται από την αστυνομία για να αποτρέψει καταστροφές από τους «συνήθεις ύποπτους» στο κέντρο της πόλης.

Ήρθε η κάθαρση ή όλα είναι μια τρύπα στο νερό...

SOUS LE PAVE, LA PLAGE

Paan Architects: Johan Annerhed, Μαρία Παπαφίγκου, Aleksandra Kiszkielis, Άννα Λάσκαρη

«Τι κι αν απλά δηλώναμε ότι δεν υπάρχει κρίση – επαναπροσδιορίζαμε τη σχέση μας με την πόλη όχι ως δημιουργοί της αλλά ως υποκείμενά της, υποστηρικτές της; Περισσότερο από ποτέ, η πόλη είναι ό,τι έχουμε».

Από το βιβλίο “S, M, L, XL” των Rem Koolhaas & Bruce Mau

ΥΔΑΤΙΝΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ

Νίκος Κτενάς, αρχιτέκτων 

Νερό, καθαρό, στάσιμο, ως πηγή, ως ανακλαστική επιφάνεια, σε γραμμική ροή, ως οδηγός κίνησης μέσα στο χώρο, σε μορφή κάθετη, ως πίδακας, ως τοίχος, ως στοιχείο που οριοθετεί το χώρο.

Νερό, της ζωής, της μύησης, της κάθαρσης, που φέρει νοήματα και μηνύματα μιας αρχετυπικής αξίας στη μνήμη του ανθρώπου.

Σε μια αρχιτεκτονική προσέγγιση του θέματος του νερού μέσα στην πόλη της Αθήνας, το νερό θα όφειλε να αναδείξει μια καινούργια σχέση μέσα στη μάζα του αστικού ιστού. Με αυτή την οπτική το νερό επιλέγεται ως το αρχιτεκτονικό υλικό για να εγκαταστήσει τρόπο τινά ένα Land-Art μέσα στον αστικό ιστό, ενώ ταυτόχρονα οργανώνει και αποδίδει νέες ποιότητες στους χώρους που οριοθετεί.

Επιλέγεται η οδός Αθηνάς, όπου στα μεν όμορα της οδού μεγάλα αστικά κενά, όπως οι πλατείες έναντι του δημαρχείου και της Βαρβακείου αγοράς, διαμορφώνονται μεγάλες υδάτινες επιφάνειες, ενώ κατά τη φορά της οδού ορίζεται ένας κάνναβος, χωρίζοντας σε κατά προσέγγιση ίσα τμήματα το μήκος της. Σε κάθε ένα από αυτά τοποθετούνται ανά δυάδες τοιχία τα οποία ορίζουν ταυτόχρονα τα σημεία της κάθετης διάσχισής της. Τα τοιχία αυτά αναβλύζουν νερό και, λειτουργώντας ως συγκοινωνούντα δοχεία, διατηρούν το ύψος τους στην ίδια πάντα υψομετρική στάθμη.

Η επιλογή αυτή εγκαινιάζει τρεις ταυτόχρονες νέες σχέσεις μέσα στην πόλη:

● Αναδεικνύει μια νέα κλίμακα μέσα στον ιστό, χωρίζοντας τον άξονα της οδού Αθηνάς σε επιμέρους αστικά κενά που λειτουργούν εν είδει αστικών δωματίων.

● Επαναφέρει το μέτρο της φυσικής γεωγραφίας πάνω στον αστικό άξονα που συνδέει την πλατεία Ομόνοιας με αυτή του Μοναστηρακίου, καθώς το ύψος των τοιχίων μένει σταθερό ενώ η κλίση του δρόμου, λόγω της τοπογραφίας, αλλάζει.

● Ενισχύει τον οπτικό άξονα προς την Ακρόπολη, μια υπερβατική κίνηση του βλέμματος μέσα στην πόλη.

WET FLOOR

Γραφείο 405, Άρης Ζαμπίκος, αρχιτέκτων 

Επίσης δεν απαιτείται η χρήση πανιού ή δέρματος στο νερό, διότι το τελικό ξέπλυμα γίνεται με μαλακό νερό και ειδικό γυαλιστικό για να μη μείνουν κηλίδες. Το νέο σύστημα λειτουργεί με νομίσματα ή μάρκες και έχει τη δυνατότητα λειτουργίας και με ηλεκτρονικό κλειδί.

ΥΔΡΟΧΩΝΟ-HYDROCONE

Ελεάννα Χωρίτη, αρχιτέκτων

Τα δύο μεγάλα και σημαντικά θέματα της σχέσης μεταξύ νερού και Αθήνας εντοπίζονται πρώτον στο θαλάσσιο μέτωπό της και στους τρόπους επανένωσης της πόλης με την παραλία, και δεύτερον στην αποκατάσταση των υδάτινων οδεύσεων (επίγειο δίκτυο γλυκού νερού), των ποταμών και των χειμάρρων της.

Το Υδρόχωνο –φόρος τιμής στον Δημήτρη Παπανικολάου– δεν αποτελεί απάντηση στα παραπάνω ζητήματα. Είναι μία πρόταση εκμετάλλευσης και διαχείρισης του βρόχινου νερού, που μπορεί να λειτουργήσει με ιδιωτική πρωτοβουλία ή/και σε συνδυασμό με τις δημοτικές/κρατικές αρχές.

Το σύστημα αποτελείται από ένα ορατό τμήμα, ένα μεταλλικό χωνί διαμέτρου 5 μ. και ύψους 3,75 μ., το οποίο τοποθετείται στις ταράτσες/δώματα των πολυκατοικιών και δρα ως συλλέκτης του νερού της βροχής.

Το νερό που συλλέγεται μέσω του Υδρόχωνου μπορεί να διοχετευθεί από ορατές ή μη σωληνώσεις σε δύο ξεχωριστά δίκτυα, ιδιωτικής (ανά κτίριο) ή κοινής χρήσης (ανά περιοχή).

Η εφαρμογή του συστήματος σε μεμονωμένα κτίρια προϋποθέτει μια μικρή μονάδα ανακύκλωσης η οποία θα τροφοδοτείται, εκτός από το βρόχινο νερό, και με το χρησιμοποιημένο νερό του συνόλου των νιπτήρων και λουτήρων, έτσι ώστε η λειτουργία του συστήματος να μη διακόπτεται σε περιόδους ανομβρίας. Η μονάδα αυτή ανακύκλωσης νερού συνοδεύεται από δεξαμενή/ές μικρής χωρητικότητας.

Μπορεί να εγκατασταθεί εξ αρχής στις νέες οικοδομές, στις υπάρχουσες η εγκατάσταση γίνεται στον ακάλυπτο ή στο υπόγειο, με ορατά δίκτυα, ενώ σε κτίρια των οποίων οι δυνατότητες υποδοχής νέων εγκαταστάσεων είναι περιορισμένες, το νερό θα διοχετεύεται σε δημοτικό δίκτυο συγκομιδής νερού προς ανακύκλωση.

Το επεξεργασμένο νερό θα καλύπτει τις ανάγκες σε νερό χρήσης για τα καζανάκια, τον ποτισμό (φυτά σε εξώστες, ακάλυπτους, δώματα) και καθαρισμό των κοινόχρηστων χώρων κάθε πολυκατοικίας.

Η ΚΑΤΑΒΟΘΡΑ - ΠΗΓΗ

Ζήσης Κοτιώνης, αρχιτέκτων, Συνεργάτης: Μιχάλης Σοφτάς, φοιτητής Αρχιτεκτονικής Α.Π.Θ.

Καθώς ανεβαίνουμε τον πλακόστρωτο δρόμο του Πικιώνη, στο λόφο του Φιλοπάππου, στην αριστερή πλευρά του πλακόστρωτου μας συνοδεύει η νεροσυρμή, που στεγνή περιμένει να μαζέψει το νερό της βροχής. Στο σημείο όπου η νεροσυρμή χάνεται μέσα στη γη μια αντίστροφη δύναμη κάνει το νερό να εκπηγάσει, λιγοστό, από τις χαραμάδες της καταβόθρας, σαν να ήταν πηγή. Το γεγονός μπορεί να συμβαίνει αραιά και πού, μόνο όταν ένας διαβάτης πλησιάσει και η περιέργειά του τον κάνει να σκύψει στην καταβόθρα για να δει το βάθος της γης.

AQUARIA ή το cabinet του καμπινέ

Οι αρχιτέκτονες της φάλαινας [www.whalearchitects.net] Ίρις Λυκουριώτη, Λήδα Λυκουριώτη, Συνεργάτης: Χρήστος Ιωάννου

Αντί να ξοδεύουμε ολοένα και περισσότερο καθαρό νερό στην πόλη, προτείνουμε τη μετατροπή των κτιρίων σε ένα είδος κλειστού πολλαπλού aquarium [aquaria], μέσα στο οποίο οι χρήστες-κάτοικοι καθαρίζουν το νερό που χρησιμοποιούν καθημερινά, κάνοντας γυμναστικές ασκήσεις. Χρησιμοποιούμε φθηνές συσκευές, τις οποίες προτείνει η δυτική τεχνολογία στις αναπτυσσόμενες χώρες για την κατανάλωση βρόμικων υδάτων, εξυπηρετώντας τη ματαίωση της κατασκευής των δικτύων υποδομών. Η άντληση του νερού προς το φίλτρο και η ενέργεια για τον καθαρισμό του παρέχεται μηχανικά με τη σωματική άσκηση. Οι χρήστες αναμετρούνται με την πραγματικότητα της λειτουργίας του οικιακού τους κόσμου και του αδρανοποιημένου σώματός τους, μακριά από τα αφηρημένα δίκτυα που μας παρέχουν έναντι αδρότατης αμοιβής ό,τι θέλουμε, ό,τι ώρα θέλουμε. Για τις αναφορές της πρότασής μας και την τρυφερότητα του Jacques Tati –η σκιά του εμφανίζεται ως το πρόσωπο που γυμνάζεται και περιεργάζεται το cabinet– για το μοντέρνο κόσμο.