Μπήκαμε στο σπίτι που έμενε ο Γιώργος Σεφέρης

Για 6η συνεχόμενη χρονιά, το προηγούμενο Σαββατοκύριακο (6 & 7/4), το Open House Athens, ένας από τους σημαντικότερους διεθνείς θεσμούς για την ανάδειξη και προώθηση της αρχιτεκτονικής, έδωσε την ευκαιρία στους Αθηναίους να επισκεφθούν κτίρια και κατοικίες με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό αλλά και ιστορικό ενδιαφέρον, εντός και εκτός της πόλης της Αθήνας.

Επισκεφθήκαμε τρία από αυτά.

ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΕΜΕΝΕ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ
Όποιον δρόμο κι αν ακολουθήσεις για να πας στο σπίτι του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971), στην οδό Άγρας, κάπου πίσω από το Καλλιμάρμαρο, τίποτα δεν σε προδιαθέτει για το όμορφο, «ήσυχο», κάτασπρο σπίτι με τα μπλε πορτοπαράθυρα που θα συναντήσεις, το οποίο κάλλιστα θα μπορούσε να είναι σε κάποιο αιγαιοπελαγίτικο νησί. Μία απλή, σεμνή επιγραφή στον εξωτερικό τοίχο μαρτυράει ότι εκεί έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ένας από τους πιο διακεκριμένους έλληνες ποιητές με το όνομά του να είναι γνωστό σε ολόκληρο τον κόσμο.

«Το οικόπεδο αυτό το βρήκε η σύζυγος του ποιητή, η Μαρώ, αναγνωρίζοντας το σημείο ως το ιδανικό για την ησυχία που επεδίωκε ο σύντροφός της» ακούσαμε στην ξενάγηση που έγινε στο σπίτι το οποίο άνοιξε για πρώτη φορά στο κοινό, στο πλαίσιο της πολύ πετυχημένης δράσης Οpen House Athens.

Η οικία χτίστηκε μεταξύ του 1960 και 1963 από τον γνωστό αρχιτέκτονα Παναγή Μανουηλίδη, όσο ο ποιητής βρισκότανε στο Λονδίνο. Η μονοκατοικία σχεδιάστηκε όπως οι παλιές, όπου η ζωή του σπιτιού εξελισσόταν γύρω από έναν προστατευμένο χώρο που σχημάτιζε μία εσωτερική αυλή.

Την πανέμορφη αυτή αυλή, την οποία αγαπούσε ιδιαίτερα ο ποιητής και εκεί είχε δεχθεί μεταξύ πολλών γνωστών προσωπικοτήτων τον διάσημο ποιητή Ezra Pound, φροντίζει και περιποιείται η σημερινή ιδιοκτήτρια και κάτοικος του σπιτιού, η κα Άννα Λόντου, κόρη της Μαρώς Σεφέρη από τον πρώτο της γάμο. Με την ανακαίνιση που έκανε πριν μερικά χρόνια, προσπάθησε να διατηρήσει τα αρχιτεκτονικά στοιχεία και την ατμόσφαιρα του σπιτιού και να αναδείξει την ιστορικότητά του.

Μπαίνοντας μέσα στο φωτεινό σαλόνι όπου η βιβλιοθήκη καλύπτει έναν ολόκληρο τοίχο και η πανέμορφη αυλή αποτελεί μία φυσική προέκτασή του και πριν το μάτι αρχίζει να πέφτει πάνω στα έπιπλα, στα κάδρα, στις φωτογραφίες και στα αντικείμενα, αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε ένα ιερό μέρος και σε κυριεύει μία ιδιαίτερη συγκίνηση μόνο με τη σκέψη ότι εκεί έζησε ο μεγάλος μας ποιητής.

Σκέφτεσαι το ποιους δέχθηκε αυτό το σαλόνι, το τι ωραίες συζητήσεις άκουσαν αυτοί οι τοίχοι, το τι γράφτηκε πάνω στο μεγάλο ξύλινο γραφείο, το πόσο έντονες στιγμές χαράς έζησαν οι ένοικοί του με το βραβείο Νόμπελ το 1963, αλλά και την πίκρα που ίσως θα αισθάνθηκαν όταν το 1967 του αφαιρέθηκε ο τίτλος του πρέσβη λόγω της ιστορικής δήλωσής του κατά της Χούντας, και νιώθεις ένα ρίγος αλλά και την ενέργεια που βγάζει αυτός ο χώρος, όπου παντού κυριαρχεί η φυσιογνωμία του νομπελίστα ποιητή.

Τίποτα εκεί μέσα δεν είναι κραυγαλέο και στημένο. Κυριαρχεί μία ζεστασιά και αρμονία παρόλο που το κάθε τι έχει τη δική του χώρα προέλευσης και όλα μαζί αποτελούν ένα συναρπαστικό μείγμα ανατολής και δύσης. Αυτή η διττότητα ήταν εμφανής και στη ζωή του με τον ίδιο να ισορροπεί ανάμεσα σε δύο alter ego, στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη και τον διπλωμάτη Γεώργιο Σεφεριάδη, όπως ήταν το πραγματικό του επίθετο.

Χαλιά από την Περσία και την Τουρκία, καρέκλες και πορσελάνες από την Ολλανδία, καλαίσθητα αντικείμενα αγορασμένα από δημοπρασίες στο Λονδίνο όπου ζούσε πολλά χρόνια, καθώς και από μέρη που υπηρέτησε ή ταξίδεψε κατά τη διάρκεια της διπλωματικής του σταδιοδρομίας, μικροαντικείμενα που κατασκεύαζε ο ίδιος, συγκροτούν και κοσμούν τον προσωπικό του χώρο αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα ευαισθησίες και εσωτερικές πτυχές της προσωπικότητάς του «εκπατρισμένου», όπως πολλές φορές χαρακτήριζε τον εαυτό του, ποιητή και διπλωμάτη, αλλά και φανατικού ερασιτέχνη φωτογράφου.

Ένα από τα πολύ αγαπημένα του αντικείμενα ήταν η κούκλα τίγρης. Όταν κάποτε χάθηκε το μάτι της και η κα Λόντου του είπε να αγοράσει μία καινούργια, εκείνος αρνήθηκε και αντ' αυτού σκέπασε το μάτι με ένα επικάλυμμα, της έβαλε κι ένα κολιέ με χάνδρες και την ονόμασε τίγρη-πειρατή.

Στην αγαπημένη του γωνιά, στο γραφείο, εκτός από τα βιβλία, τα διάφορα δώρα και τα αναμνηστικά, κυριαρχούν οι πολλές φωτογραφίες από συναντήσεις με σημαντικούς ανθρώπους όπως ο Ezram Pound, αλλά και από προσωπικές, οικογενειακές στιγμές χαλάρωσης και ανεμελιάς και όλες μαζί συνθέτουν το συναρπαστικό άλμπουμ της ζωής ενός πνευματικού και πολυταξιδεμένου πολίτη του κόσμου, ερωτευμένου μέχρι το τέλος της ζωής του με τη σύζυγό του, τη Μαρώ. Και πάνω απ' όλα αυτά, ίπταται η «κυρία Ζεν», ένα κουκλάκι που είχε φτιάξει από καρύδι και λίγα βελανίδια, κάποια μέρα διακοπών στον αγαπημένο του Πόρο.

Φεύγοντας από αυτό το πολύ ιδιαίτερο σπίτι, μου ήρθαν στο μυαλό οι στίχοι από το ποίημα Piazza san Nicolò: «Το σπίτι σαν το καλοκοιτάξεις μέσα από τις παλιές κορνίζες/ξυπνά με τα πατήματα της μητέρας στα σκαλοπάτια/το χέρι που φτιάνει τα σκεπάσματα ή διορθώνει την κουνουπιέρα/τα χείλια που σβήνουν τη φλόγα του κεριού. Κι όλα τούτα είναι παλιές ιστορίες που δεν ενδιαφέρουν πια κανέναν/δέσαμε την καρδιά μας και μεγαλώσαμε».

Κι όμως στον τελευταίο στίχο θα διαφωνήσουμε με τον ποιητή. Τα όσα είδαμε και τα όσα ακούσαμε σε αυτή τη σύντομη επίσκεψη κάθε άλλο παρά παλιές ιστορίες που δεν ενδιαφέρουν πια κανέναν ήταν...

ΙΔΡΥΜΑ ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ

Eκτός από το σπίτι του Γιώργου Σεφέρη, μας δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφθούμε και άλλο ένα σπίτι το οποίο κατοικήθηκε από έναν από τους μεγαλύτερους σύγχρονους έλληνες ζωγράφους με διεθνή προβολή, τον Γιάννη Τσαρούχη (1910-1989).

Το ατελιέ, αντίγραφα από γνωστούς πίνακες (τα πρωτότυπα βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη), προσωπικά του αντικείμενα, τα έπιπλα που χρησιμοποιούσε βρίσκονται στο σπίτι (χρονολογίας 1965) με μερικά νεοκλασικά στοιχεία, που έζησε ο καλλιτέχνης μέχρι το τέλος της ζωής του και τώρα εκεί στεγάζεται το Ίδρυμα «Γιάννης Τσαρούχης». Η αποκατάσταση της κατοικίας ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Documenta το 2014, που θέλησε να το συμπεριλάβει στους χώρους των εκθέσεων που πραγματοποίησε.

Στο Ισόγειο του σπιτιού είναι οι χώροι που ζούσε ο καλλιτέχνης, δηλαδή το δωμάτιο και το σαλόνι του, ενώ στον όροφο ήταν το ατελιέ του και ο εκθεσιακός του χώρος.

ΕΠΑΥΛΗ ΖΟΥΡΑ

Η έπαυλη Ζούρα βρίσκεται στην συμβολή των οδών Εμμ. Μπενάκη & Πεσμαζόγλου στην Κηφισιά και κτίστηκε το 1872. Ο αρχιτέκτονας παραμένει άγνωστος, αν και έχει αποδοθεί στον Θεόφιλο Χάνσεν. Ανήκε στην οικογένεια Βουδούρη. Αργότερα περιήλθε στην ιδιοκτησία του Ιωάννη Τρικούπη και αργότερα στην οικογένεια Ζούρα, απ' όπου έχει πάρει το όνομά της.

Πλέον είναι ιδιοκτησίας της Κλέλιας Χατζηιωάννου και χρησιμοποιείται ως πολιτισμικό και μορφωτικό κέντρο. Ως προς την αρχιτεκτονική κατατάσσεται στην κατηγορία πυργοειδών μεσαιωνικών επαύλεων, με έντονα στοιχεία μπαρόκ.

Αποτελείται από το υπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο, όροφο και τη σοφίτα. Χρησιμοποιείται και το διπλανό κτίριο, το οποίο ήταν το υποστατικό του Ιωάννη Τρικούπη, όπου έβαζε τις άμαξές του και γι' αυτό τον λόγο το ύψος της πόρτας είναι αρκετά ψηλό. Τώρα αυτό χρησιμοποιείται ως κατοικία του νυχτοφύλακα.

Οι περισσότερες πληροφορίες αντλήθηκαν κατά την διάρκεια των ξεναγήσεων από τους εξαιρετικούς και ενημερωμένους εθελοντές του Οpen House Athens.