Wang Shu: Amateur Architecture Studio

Ο 50χρονος Κινέζος Γουάνγκ Σου εκπροσωπεί μια αφηγηματική αρχιτεκτονική που έρχεται να συγκεράσει τις μνήμες του παρελθόντος με τα πολύβουα μηνύματα του παρόντος. Γητευτής των ξεχασμένων υλικών, λάτρης της παράδοσης, πολυμήχανος τεχνίτης και εφευρέτης συναισθημάτων, αφουγκράζεται πάνω από όλα την κοινωνία και τον άνθρωπο μεταμορφώνοντας την ογκοπλαστική δεινότητα των κτηρίων του σε αληθινή εμπειρία. Παράγει μια δυναμική συμβολική αρχιτεκτονική σχεδιάζοντας ποικιλόμορφους τόπους και μοναδικά μονοπάτια που συνδέονται με τη μητέρα φύση. Ο Γουάνγκ Σου έρχεται να μας δείξει πώς μπορεί μια αρχιτεκτονική, που στηρίζεται στη δεξιοτεχνία ενός τεχνίτη, στο προσωπικό ύφος και στις διαχρονικές οικοδομικές τεχνικές, να επιβιώσει στον σημερινό υπερσύγχρονο κόσμο.

Το Κεραμικό Σπίτι (2003-2006), ένα μικρό καφέ στην πόλη Τζίνχουα, επενδύεται με χρωματιστά πορσελάνινα κεραμικά πλακίδια του Zhou Wu © Amateur Architecture Studio / Lv Hengzhong

«Η αρχιτεκτονική είναι αυθόρμητη, μιας και η αρχιτεκτονική είναι η καθημερινότητά μας. Πάντα λέω ότι χτίζω ένα σπίτι και όχι ένα κτήριο, γιατί το σπίτι είναι πιο κοντά στη ζωντάνια της καθημερινότητας». Ένα από τα εντυπωσιακότερά του έργα είναι το Μουσείο Ιστορίας του Νίνγκμπο, στην Ανατολική Ακτή της Κίνας, αφιερωμένο στην Ιστορία των Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών που ολοκληρώθηκε το 2008. «Όταν το σχεδίασα, σκεφτόμουν τα βουνά. Δεν θα μπορούσα να σχεδιάσω κάτι για την πόλη, γιατί δεν υπήρχε πόλη ακόμα εδώ, και έτσι ήθελα να κάνω κάτι που να εμπεριέχει ζωή. Τελικά αποφάσισα να σχεδιάσω ένα βουνό. Είναι μέρος της κινέζικης παράδοσης». Η μνημειακή στιβαρότητα αυτού του ανεστραμμένου πελώριου βουνού, σχεδόν αποκλειστικά κατασκευασμένου από θραύσματα 20 διαφορετικών τύπων κεραμιδιών και τούβλων που βρέθηκαν σε κατεστραμμένα παρακείμενα χωριά, παιχνιδίζει με την ανάλαφρη τυχαιότητα των ασύμμετρων ορθογώνιων ανοιγμάτων και την περίτεχνη διάτρηση του οπλισμένου σκυροδέματος σε ξυλότυπο καλαμιών μπαμπού.

Εξολοκλήρου φτιαγμένη από ακατέργαστα ξύλα και μεταλλικούς συνδέσμους, η εγκατάσταση «Η Αποσύνθεση του Θόλου», που μπορεί να στηθεί και να ξεστηθεί σε μία μέρα με τη βοήθεια 20 ανθρώπων, τιμήθηκε με ειδική μνεία στη 12η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας το 2010 © Amateur Architecture Studio / Lu Wenyu

Πρόκειται για ένα έργο τέχνης από μόνο του που προσεγγίζει με μια μεταμοντέρνα διάθεση την αρχετυπική εικόνα ενός μεσαιωνικού κάστρου. Ένα αυθαίρετα πτυχωμένο, σκληρό, περίκλειστο κουτί 30.000 τ.μ. και συνάμα ένα μοναδικό σκηνικό με ψηλά μνημειακά «πέτρινα» περάσματα. Ένας χειροποίητος πολυχρωματικός καμβάς με μεγάλες σκάλες και στενές αυλές, με γκρι τούβλα 400 χρόνων από τη δυναστεία των Μινγκ και άλλα 1500 χρόνων από τη δυναστεία των Τανγκ, συναρμολογημένα από τους αγρότες της περιοχής με τη μέθοδο wa pan: τον παλιό παραδοσιακό τρόπο επανάχρησης υλικών που καταστράφηκαν από ισχυρούς τυφώνες.

Το Μουσείο Ιστορίας του Νίνγκμπο αποτελεί ένα μοναδικό σκηνικό με ψηλά μνημειακά «πέτρινα» περάσματα και στενές αυλές. © Amateur Architecture Studio / Lv Hengzhong

Ο Γουάνγκ Σου γεννήθηκε το 1963 στο Ουρούμκι, που στη μογγολική διάλεκτο των Zunghar σημαίνει «όμορφα λιβάδια», την πρωτεύουσα του Σινκιάνγκ Ουιγκούρ, μια από τις πέντε αυτόνομες περιφέρειες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Από τα βορειοδυτικά, κατευθύνθηκε νοτιοανατολικά, στην επαρχία Τσιανγκσού, όπου σπούδασε αρχιτεκτονική στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Ναντζίνγκ. Το 1997 ίδρυσε μαζί με τη γυναίκα του, Λου Βενιού, το Amateur Architecture Studio ή, αλλιώς, Στούντιο Ερασιτεχνικής Αρχιτεκτονικής, στην πόλη Χανγκτσόου, σχετικά «κοντά» στη Σαγκάη, μια πόλη με πλούσια φυσική τοπιογραφία, στην ανατολική παραθαλάσσια επαρχία της Τσετσιάνγκ.

Το Μουσείο Ιστορίας του Νίνγκμπο (2003-2008) μοιάζει με ένα ανεστραμμένο πελώριο βουνό, σχεδόν αποκλειστικά κατασκευασμένο από θραύσματα 20 διαφορετικών τύπων κεραμιδιών και τούβλων © Amateur Architecture Studio / Lv Hengzhong

Κοσμήτορας πλέον της γνωστής Αρχιτεκτονικής Σχολής της Ακαδημίας Τέχνης της Κίνας στο Χανγκτσόου, από το 2011 είναι ο πρώτος κινέζος επισκέπτης καθηγητής του τμήματος Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Εκείνη μάλιστα τη χρονιά κερδίζει το Χρυσό Μετάλλιο Αρχιτεκτονικής από τη Γαλλική Ακαδημία Αρχιτεκτονικής.

Το εκθεσιακό περίπτερο του Νίνγκμπο είναι χτισμένο με τη βοήθεια των τεχνικών των αγροτών του χωριού Τένγκτου, μέρος της EXPO της Σαγκάης 2010 © Amateur Architecture Studio / Fu Xing

Η απόλυτη διάκριση όμως έρχεται με το Πρίτσκερ 2012. Η βράβευση του Γουάνγκ Σου, του πρώτου Κινέζου με την ανώτατη αρχιτεκτονική διάκριση, ενός μάλλον μοναχικού και «ερασιτέχνη» αρχιτέκτονα, όπως ο ίδιος αυτοχαρακτηρίζεται, στρέφει το ενδιαφέρον του δυτικού πολιτισμού στην παγκόσμια κινέζικη υπερδύναμη. Και όχι μόνο. Στρέφει το βλέμμα ακόμη και των ίδιων των Κινέζων στην εγχώρια αρχιτεκτονική παραγωγή. Τα τελευταία 20 χρόνια, η ανοδική οικονομική ανάπτυξη της Κίνας έδωσε ώθηση και στην αρχιτεκτονική. Η Κίνα μετατράπηκε σε ένα πελώριο αρχιτεκτονικό εργαστήριο, σε μια τεράστια ανταγωνιστική αγορά που συνδέεται άμεσα με την επαγγελματική αξιοπιστία μεγάλων αρχιτεκτονικών γραφείων.

Λεπτομέρεια των επιβλητικών και πανύψηλων ξύλινων κουφωμάτων του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης στο Νίνγκμπο (2001-2005) © Amateur Architecture Studio / Lu Wenyu

Για να είσαι μέσα στα πράγματα πρέπει να έχεις δουλειές στην Κίνα. Μετά το Σινικό Τείχος και την «Απαγορευμένη Πόλη», τα τέσσερα πλέον αναγνωρίσιμα «κινέζικα» κτήρια είναι η «Φωλιά του Πουλιού», δηλαδή το Εθνικό Στάδιο του Πεκίνου, των Ελβετών Χέρτζογκ & ντε Μερόν σε συνεργασία με τον κινέζο καλλιτέχνη Άι Γουέι Γουέι, το κτήριο της κινεζικής τηλεόρασης CCTV του Ολλανδού Ρεμ Κούλχαας, έργα που «έλαμψαν» στους Ολυμπιακούς του 2008, το Τέρμιναλ 3, το υπερσύγχρονο αεροδρόμιο του Πεκίνου, του Άγγλου Σερ Νόρμαν Φόστερ και o Πύργος της Τράπεζας της Κίνας, ένας από τους πλέον αναγνωρίσιμους ουρανοξύστες του Χονγκ Κονγκ, του πολιτογραφημένου Αμερικανού με κινέζικη καταγωγή Ι. Μ. Πέι.

Είναι φανερό πως η «σύγχρονη κινέζικη αρχιτεκτονική» ακολουθεί τα πρότυπα της μεγα-θηριακής αρχιτεκτονικής, επιβάλλει τους γνωστούς σταρ-αρχιτέκτονες και έχει ως στόχο να γεμίσει με ατσάλι και γυαλί τα 9.596.961 τετραγωνικά χιλιόμετρα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας προβάλλοντας το μέγεθος της οικονομικής ευμάρειας και του κυβερνητικού γοήτρου ανά την υφήλιο. Υπερδύναμη εν εξελίξει, κάνει ακριβώς τα ίδια λάθη με τη Δύση. Ακόμα χειρότερα. Μοιάζει η Δύση να έχει για άλλη μια φορά επιβληθεί στην κουλτούρα της Ανατολής.

Μουσείο Ιστορίας του Νίνγκμπο © Amateur Architecture Studio / Lv Hengzhong

Η βράβευση του Γουάνγκ Σου έρχεται να επισημάνει τους κινδύνους, να στρέψει το βλέμμα προς εναλλακτικές προτάσεις, να δώσει την ικανή και αναγκαία αυτοπεποίθηση για τη δημιουργία μιας αληθινής σύγχρονης κινέζικης αρχιτεκτονικής που θα σταματήσει την τρομακτική και ραγδαία αλλαγή του κινέζικου τοπίου. Χωρίς να κοιτά στη Δύση για έμπνευση, ο Γουάνγκ Σου αφουγκράζεται τις ρίζες του, σέβεται τον πολιτισμό και την ιστορία της πατρίδας του και αναζητά την ιδιαίτερη εκείνη κινέζικη πολιτιστική ταυτότητα «για μια νέα αρχιτεκτονική» που αντλεί από την παράδοση, τον τόπο και το παρελθόν, αλλά που ταυτόχρονα ζει στο σήμερα.

Ο ίδιος αγκάλιασε τη μοντέρνα αρχιτεκτονική, ερωτεύτηκε την αποδόμηση, εμπνεύστηκε από τον Tong Jun, τον πρώτο αρχιτέκτονα στη σύγχρονη Κίνα που μελέτησε παραδοσιακούς κήπους και θαύμασε τον Λε Κορμπυζιέ, τον Μις βαν ντερ Ρόε, τον Λούις Καν, τον Άλντο Ρόσι, τον Άλβαρο Σίζα, τον Κάρλο Σκάρπα και τα πρώιμα έργα του Ταντάο Άντο.

Πανεπιστημιούπολη  © Amateur Architecture Studio / Lu Wenyu

Ο Γουάνγκ Σου ξεχώρισε το 2006 στην 10η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας με την εγκατάσταση Tiled Garden, ένα κριτικό σχόλιο πάνω στις συνεχιζόμενες κατεδαφίσεις ολόκληρων περιοχών, στην οποία χρησιμοποίησε 66.000 ανακυκλωμένα κεραμίδια που διασώθηκαν από κατεδαφισμένα κτήρια δημιουργώντας έναν ιδιότυπο κήπο, ενώ το 2010, στην αντίστοιχη Μπιενάλε της Βενετίας, πήρε ειδική μνεία για το έργο «Η Αποσύνθεση του Θόλου». Ένα από τα ομορφότερα έργα του είναι το εκθεσιακό περίπτερο του Νίνγκμπο, χτισμένο με τη βοήθεια των τεχνικών των αγροτών του χωριού Τένγκτου, μέρος της EXPO της Σαγκάης 2010, ένας επιβλητικός ανακυκλούμενος όγκος ασύμμετρης τοιχοποιίας με παράγωνες οπές, ένα εγκαταλελειμμένο «αρχοντικό» που ξεχάστηκε και ανθοφόρησε με τη φύση να αναβλύζει μέσα από τις γκρίζες και κεραμιδί πέτρες και την εσωτερική αυλή να ντύνεται στο μπαμπού.

Σε αντίστοιχα μοτίβα κινείται και το Κεραμικό Σπίτι στην πόλη Τζίνχουα, ένα μικρό καφέ 100 τ.μ. που από μορφολογικής άποψης αποτελεί ωδή στην πέτρα της σινικής μελάνης της δυναστείας των Σονγκ. Εκθαμβωτικά όμορφο, το καθαρό και σε σημεία διάτρητο γεωμετρικό πρίσμα στολίζεται με χρωματιστά πορσελάνινα κεραμικά πλακίδια του Zhou Wu, ακανόνιστα βαλμένα, αγγίζοντας ολόκληρη τη χρωματική παλέτα της κινέζικης κεραμικής. Μια επιμήκης σκάλα οδηγεί στην επικλινή στέγη, από όπου η θέα του ποταμού είναι μοναδική, ενώ η νότια όψη του καφέ ίπταται πάνω από τα κρυστάλλινα νερά του.

Μερικά ακόμη έργα του περιλαμβάνουν την Πανεπιστημιούπολη του Ξιανγκσάν, στο Χανγκτσόου, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης αλλά και τα 5 Διάσπαρτα Σπίτια στο Νίνγκμπο, τα οποία μοιράζονται την ίδια αγάπη για το ανεπίχρηστο μπετόν, το μέταλλο αλλά και το ξύλο με πανύψηλα και επιβλητικά ξύλινα κουφώματα και καμπύλες στέγες που θυμίζουν παγόδες.

Τα 5 Διάσπαρτα Σπίτια στο Νίνγκμπο © Amateur Architecture Studio / Lang Shuilong

Αντλώντας τις επιρροές του από την πλούσια κινέζικη παράδοση του «κτίζειν», ο Γουάνγκ Σου προσεγγίζει την αρχιτεκτονική περισσότερο σαν ερασιτέχνης οικοδόμος παρά σαν θεωρητικός διανοούμενος, παρότι εμπνέεται από τη γαλλική φιλοσοφία, την κινέζικη ζωγραφική, την καλλιγραφία αλλά και τον αμερικάνικο κινηματογράφο. Έχοντας δουλέψει και ο ίδιος σε οικοδομή σε μια προσπάθεια να κατανοήσει τις ποιότητες των υλικών και να οικειοποιηθεί τις τεχνικές δεξιότητες των μαστόρων, η αρχιτεκτονική του είναι ένα αμάλγαμα μιας πειραματικής μετάλλαξης των παραδοσιακών τρόπων οικοδόμησης και μιας αέναης και διεισδυτικής ερευνητικής ματιάς.

Ιδεαλιστής και βαθιά ανθρωπιστής, αναζητά μια αυθεντική κινέζικη αρχιτεκτονική χρησιμοποιώντας ένα εκσυγχρονισμένο μανταρίνικο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο με διακριτικές καντονέζικες πινελιές. Μια in situ αρχιτεκτονική με επιβλητικά, σχεδόν μνημειακά κτήρια που διαθέτουν ένα ισχυρό ανθρώπινο αποτύπωμα και ένα αστείρευτο κολάζ υλικών και υφών.

Τα 5 Διάσπαρτα Σπίτια στο Νίνγκμπο (2003-2006) ισορροπούν πάνω στο νερό και εναρμονίζονται με την κινέζικη φύση. © Amateur Architecture Studio / Lang Shuilong