Και οι Ισπανοί SelgasCano Arquitectos στο Μέγαρο Μουσικής

Μετά τον Manuel Aires Mateus, την σκυτάλη παίρνουν οι Ισπανοί SelgasCano Arquitectos, που έρχονται να δώσουν διάλεξη στις 21 Μαρτίου στις 19:00 στην αίθουσα Banquet του Μεγάρου Μουσικής. Κριτές και αυτοί της διοργάνωσης Great 2013- μια συνεργασία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών και της ΑΓΕΤ Ηρακλής- που ξεκινά φέτος και θα έχει ως θέμα "Τα πρώτα τους κτίρια" με επιμελητή της έκθεσης τον αρχιτέκτονα Μέμο Φιλιππίδη. Σας παρουσιάζουμε το Εργοστάσιο Νεότητας στη Μέριδα της Εστρεμαδούρα, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα τους, υποψήφιο για την ειδική διάκριση του Emerging Architect στα φετινά βραβεία αρχιτεκτονικής Mies van der Rohe 2013.

SelgasCano Arquitectos * Εργοστάσιο Νεότητας στη Μέριδα

Το έργο των José Selgas και Lucía Cano, ένα ιδιότυπο πολιτιστικό εργαστήρι στεγασμένο σ’ ένα πρωτοποριακό κέντρο νεότητας, αποτελεί ένα μοναδικό δείγμα σύγχρονης αρχιτεκτονικής συμμετοχικού σχεδιασμού το οποίο μετατρέπει την ψυχαγωγία, την εκπαίδευση, την άθληση και το παιχνίδι σε ένα αληθινό κίνημα πολιτών.

Το Εργοστάσιο Νεότητας ή αλλιώς Factoría Joven όπως αποκαλείται από τους ίδιους τους αρχιτέκτονες, βρίσκεται στη Μέριδα, πρωτεύουσα της Εστρεμαδούρα της αυτόνομης περιοχής της νοτιοδυτικής Ισπανίας και πιο συγκεκριμένα στην επαρχία Μπανταχόθ. Δυο βήματα από την Πορτογαλία και δυτικά της Ανδαλουσίας, η Μέριδα, πρωτεύουσα της τότε Λουσιτανίας γνωστή στο παρελθόν και ως Εμερίτα Αυγούστα, αποτέλεσε μία από τις τρεις επαρχίες στις οποίες διαιρέθηκε η Ιβηρική χερσόνησος την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου. Χτισμένη στη δεξιά όχθη του Γκουαντιάνα, η Μέριδα είναι μια κατεξοχήν ιστορική πόλη πλούσια σε ρωμαϊκά μνημεία, τα οποία από το 1993 ανακηρύχτηκαν σε Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO. Τα 25 τελευταία χρόνια μάλιστα φιλοξενεί ένα από τα ομορφότερα σύγχρονα έργα του Ραφαέλ Μονέο, το Μουσείο Ρωμαϊκής Τέχνης.

Αντίθετα όμως με το μουσείο του Μονέο το οποίο απευθύνεται κυρίως σε τουρίστες και λάτρεις της ιστορίας και της αρχαίας κληρονομιάς, το Εργοστάσιο Νεότητας του γραφείου SelgasCano Arquitectos φιλοδοξεί να γίνει το επίκεντρο της πόλης, το σημείο συνάντησης των νέων, ένας χώρος παραγωγής ιδεών, αφορμής συζητήσεων και γιατί όχι διαμόρφωσης συνειδήσεων. Είναι ένας πολυχώρος που σχεδιάστηκε ως μια «παιδική χαρά» που εκπλήσσει όχι μόνο λόγω των πολλαπλών δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει αλλά κυρίως γιατί κουβαλά μια σαφή «πολιτική» ταυτότητα. Το Merida Factory Youth Movement παράγει μια αρχιτεκτονική που αφουγκράζεται τον παλμό της καθημερινότητας, ζει στο σήμερα εξυπηρετώντας σύγχρονες ανάγκες και επενδύει σε διαδραστικές ανθρώπινες σχέσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι σχεδιάζεται συμμετοχικά άρα λοιπόν γεννιέται από τις ίδιες τις ανάγκες των πολιτών και του τόπου συνομιλώντας άριστα μαζί τους. Δεν πρόκειται για ένα συμβατικό κέντρο νεότητας, ούτε καν για κτίριο αλλά για μια δημόσια, προσβάσιμη σε όλους και δημιουργική εγκατάσταση δραστηριοτήτων, ένα υπαίθριο στο μεγαλύτερο μέρος του, πραγματικό «δοχείο ζωής» που αγγίζει ουσιαστικά τους χρήστες στους οποίους απευθύνεται. Καταφέρνει να μιλήσει στη γλώσσα των σημερινών νέων υποστηρίζοντας μια χάι-τεκ αισθητική χωρίς εντυπωσιασμούς και συνδιαλέγεται με την πόλη αποτελώντας ένα σύγχρονο ολοζώντανο τοπόσημο.

Το ιδιότυπο αυτό Εργοστάσιο, που προτάθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το Διοικητική Περιφέρεια της Εστρεμαδούρα, κόστισε 1,2 εκ. ευρώ και ολοκληρώθηκε μόλις τον Μάρτιο, παρέχει ευρυζωνικό ιντερνετ, modding και άλλες ενδιαφέρουσες δραστηριότητες για λάτρεις των υπολογιστών και των video-games, μοντελισμό, tuning και οτιδήποτε έχει να κάνει με την ρύθμιση των αεροδυναμικών και όχι μόνο χαρακτηριστικών ενός μηχανοκίνητου οχήματος, όλα τα φάσματα της street art, γκράφιτι, θέατρο δρόμου, ακροβατικά, εντρύφηση στις παραστατικές τέχνες από οπτικοακουστική και κινητική αφηρημένη τέχνη μέχρι σύγχρονες καλλιτεχνικές σωματικές εκδηλώσεις, σύγχρονο χορό, video art και ηλεκτρονική μουσική, κόμικς με έμφαση στα μάνγκα, σκέητμπορντ, ποδήλατο και παρκούρ. Όλα αυτά συνθέτουν την κολεκτίβα του προγράμματος του Εργοστασίου η οποία διαχέεται στο νέο κτίριο της Μέριδα.

Η κεντρική ιδέα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης συνίσταται σε μια ακαθόριστη πορτοκαλί πινελιά, μια υπερμεγέθη τέντα καμπύλου σχήματος η οποία δίνει καταφύγιο σε ποικίλες πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες. Κάτω από αυτό το απόκοσμο πορφυρό σύννεφο οι ημιυπαίθριοι χώροι εναλλάσσονται αρμονικά με τους κλειστούς ενώ φιλοξενούνται πολλαπλές εκδηλώσεις όπως συναυλίες, αθλητικά δρώμενα και θεατρικά συμβάντα. Το ανθεκτικό αυτό υπόστεγο λειτουργεί και ως θερμομονωτικό υλικό πάχους ενός μέτρου προστατεύοντας τους επισκέπτες από τις εναλλαγές τις θερμοκρασίας και εμποδίζοντας τις σταγόνες της βροχής και τις ακτίνες του ήλιου να διεισδύσουν στο εσωτερικό. Ολόκληρη η κατασκευή στηρίζεται σ’ ένα μεταλλικό πλέγμα το οποίο ντύνεται με πολυκαρβονικά φύλλα και υπακούει εν μέρει στην τεχνική του οριγκάμι. Τα γεωμετρικά σχήματα που παράγονται από τις εναλλασσόμενες πτυχώσεις μοιάζουν να προκύπτουν από ένα και μοναδικό υλικό το οποίο έχει αναδιπλωθεί δημιουργώντας ένα περίπλοκο pop-up. Το ημιδιαφανές αυτό υλικό, ανάγλυφο στην υφή του, μοιάζει εύθραυστο αλλά συγχρόνως είναι ανθεκτικό, στέρεο και ελαστικό αφήνοντας το φως να διεισδύει διακριτικά κατά την διάρκεια της ημέρας και να στραφταλίζει μοναδικά τη νύχτα. Η οργανική μορφή του κτιρίου καταλήγει στην «πύλη εισόδου», έναν ψηλό τοίχο αναρρίχησης, εκεί που το πράσινο, το κίτρινο και το λευκό αναδιπλώνονται σχηματίζοντας ένα πολυμορφικό πρίσμα.

Με έδρα τη Μαδρίτη, ο José Selgas Rubio και η Lucia Cano Pintos, γεννημένοι και οι δύο το 1965 αφού ολοκλήρωσαν τις αρχιτεκτονικές σπουδές τους το 1992 στο Technical School Of Architecture στη Μαδρίτη, συστήθηκαν στο ευρύ κοινό με το ίδιο το γραφείο τους, ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό στούντιο που βυθίζεται κυριολεκτικά μέσα στο δάσος. Το έργο αυτό απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και έκανε χιλιάδες εργαζομένους- αρχιτέκτονες ή μη- να ζηλέψουν το «ιδιόρρυθμο» περιβάλλον εργασίας των προαναφερόμενων. Στο Εργοστάσιο Νεότητας της Μέριδα, στο οποίο συνεργάστηκαν με τους Diego Cano, Lara Lesmes, Andrea Carbajo και Lorena del Río, ολόκληρη η αρχιτεκτονική σύνθεση αποτίνει φόρο τιμής στον μαγικό σουρεαλισμό του Χουάν Μιρό και εμπνέεται από την «Εμμονή της Μνήμης» και τα ρευστά ρολόγια του Σαλβαντόρ Νταλί χρησιμοποιώντας ένα πνευματώδες και διασκεδαστικό εικαστικό λεξιλόγιο. Τα λαμπερά χρώματα -καθαρά και έντονα- αντιπαρατίθενται στις απλοποιημένες φόρμες, ατέρμονες ονειροπολήσεις συνομιλούν σε ασαφείς ασυμμετρίες, πιτσιλιές και κηλίδες αναπαράγουν χωροδομές ενώ τα ποιητικά παιχνιδίσματα των μορφών εξάπτουν τη λυρική φαντασία δημιουργώντας μια καινούρια αφηρημένη πραγματικότητα.

Το πρότζεκτ των Iσπανών αρχιτεκτόνων σφύζει από ζωή και συνοδεύεται από μια πλαστικότητα που συναρπάζει. Μικροί και αυτόνομοι λευκοί πολυπρισματικοί όγκοι οβάλ κάτοψης και ανεξάρτητης εισόδου στριμώχνονται κάτω από μια ενιαία «ομπρέλα» και στροβιλίζονται σε ρυθμούς χιπ-χοπ και φανκ ενώ το ενιαίο χυτό δάπεδο που προσομοιάζει με πραγματικό ανάγλυφο εδάφους ενισχύει μια αέναη κινητικότητα. Στα 1.550 τμ. της εντυπωσιακής «παιδικής χαράς», σε συνολικό εμβαδόν οικοπέδου 3.090 τμ., το παρκούρ και το σκέητμπορντ έχουν την τιμητική τους μιας και ο σχεδιασμός του «κτιρίου» επιτρέπει εναλλακτικούς τρόπους κίνησης και πορείας. Η Τέχνη της Φυγής διέπει ολόκληρη την αρχιτεκτονική σύνθεση με έναν τρόπο που όλα μοιάζουν ρευστά και ταυτόχρονα αναστρέψιμα. Ο ζωηρός και αυθάδης χαμηλού προϋπολογισμού παιδότοπος έρχεται να κλείσει το μάτι σε όλους εκείνους τους νεαρούς που συναθροίζονται στις σκιερές αυλές του για να υπερπηδήσουν εμπόδια, να προσγειωθούν με δύναμη στο κράσπεδο και να ισορροπήσουν στο υπάρχον αστικό τοπίο.

Οι SelgasCano καταθέτουν ένα αστικό σενάριο μιας στεγασμένης πλατείας, ενός ανάγλυφου δημόσιου χώρου που κινείται περισσότερο στα όρια της τοπιογραφίας και της γλυπτικής εικονογραφίας, μιξάροντας το φυσικό τοπίο με την σύγχρονη μεγαλούπολη. Η αστική αυτή χορογραφία σε μεταβαλλόμενα μοτίβα και πολύχρωμη τονικότητα σε συνδυασμό με την τρισδιάστατη πλατφόρμα «ψηφίδων διάδρασης», τον εντυπωσιακό κάναβο λειτουργιών και δραστηριοτήτων οι οποίες ενσωματώνονται σ’ αυτό το σουρεαλιστικό Εργοστάσιο Νεότητας διαθέτει μια πολύ ισχυρά αναγνωρίσιμη εικόνα που αφουγκράζεται την καθημερινότητα, αποτυπώνεται στην μνήμη και μεταφέρει τους χρήστες σε πολλαπλά χωρο-αφηγηματικά ταξίδια. Είναι μια αρχιτεκτονική του γεγονότος και του θεάματος, ένα αστικό τοπίο-σκηνικό που ταρακουνάει την υπάρχουσα ψυχολογία του χώρου μέσα από ένα παιχνίδι γεγονότων και προσκλήσεων για δράση.

Φωτογραφίες:  © IWAN BAAN