Τα προπολεμικά σπίτια στην Πατησίων

Η Λεωφόρος Πατησίων υπήρξε αγαπημένος δρόμος των Αθηναίων αφού οδηγούσε στα προάστια, γεμάτα με κήπους και εξοχικές κατοικίες. Δύσκολα κάποιος σήμερα να φανταστεί την ομορφιά αυτής της λεωφόρου. Κι όμως, μνήμες της Πατησίων όπως ήταν τότε επιβιώνουν μέσα από τα ελάχιστα παλαιά κτίρια που διασώζονται. Αυτά τα κτίρια έχουν ιστορίες να πουν. Απλώς κάποιος πρέπει να τις ακούσει. Εμείς καταγράψαμε όσα χτίστηκαν προ της δεκαετίας του ’40 με σκοπό να αναδειχθούν, έστω και λίγο.

Πατησίων 348 & Λασκαράτου 2 

Η παλαιότερη σωζόμενη «πολυκατοικία» της Αθήνας. Χτίστηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Διαθέτει δύο ορόφους και οκτώ διαμερίσματα και κατοικείται ακόμα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον φέρει η νεοκλασική της δομή, η λεπτομερειακή της διακόσμηση στις προσόψεις και τα ανθοστολισμένα της μπαλκονάκια. Έχει κηρυχθεί διατηρητέα αλλά χρήζει ανακαίνισης.

Πατησίων 326

Γνωστή ως Βίλα Κλωναρίδου, χτίστηκε στά τέλη του 19ου αιώνα και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα κτίρια της Πατησίων. Αποτέλεσε εξοχική κατοικία των αδελφών Κλωναρίδη, γνωστών για το εργοστάσιο ζυθοποιίας. Εγκαταστάθηκαν στη βίλα το 1902, όταν χτίστηκε και το εργοστάσιό τους στο ίδιο οικόπεδο. Αργότερα πέρασε στην ιδιοκτησία της Φιξ και το 2000 κατεδαφίστηκε απρόοπτα. Σήμερα σώζεται μόνο η βίλα σε κακή κατάσταση και έχει κηρυχθεί διατηρητέα. Στο εσωτερικό της υπάρχουν ακόμη τοιχογραφίες, οροφογραφίες, ακριβά μάρμαρα και λεπτομερείς ταμπλάδες.

Πατησίων 265 & Σκιάθου

Ένα μικρό τριώροφο κτίριο με νεοκλασική πρόσοψη που ξεχωρίζει ανάμεσα στις πολυκατοικίες. Κρίνοντας από την αρχιτεκτονική του μορφή, πρέπει να χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Σήμερα στεγάζει μεσιτικό γραφείο, ενώ παραμένει άγνωστη η ιστορία του κτιρίου ακόμη και στους ίδιους τους ένοικους.

Πατησίων 236 & Αμοργού

Χτισμένη το 1926 από τον αρχιτέκτονα Ηλία Γεωργόπουλο, αυτή η πολυκατοικία ξεχωρίζει από τις άλλες χάρη στην ημικυκλική διαμόρφωση της γωνίας της. Ο τρίτος όροφος ξεχωρίζει από τους άλλους δύο καθώς φέρει κόκκινες εσοχές στα γωνιακά παράθυρα και ένα ενιαίο μπαλκόνι. Η μοναδική της αρχιτεκτονική αισθητική προτείνει μία επιρροή από το μοντερνισμό. Σήμερα στεγάζει καταστήματα, γραφεία και φροντιστήρια.

Πατησίων 232 & Μ. Νομικού

Το τριώροφο αυτό κτίριο ανακαινίστηκε πρόσφατα καθώς ο δεύτερος και ο τρίτος όροφος βρίσκονταν σε κακή κατάσταση. Οικοδομήθηκε λίγο πριν τη δεκαετία του ’30 και σήμερα στεγάζει ένα καφεκοπτείο και καταστήματα. 

Πατησίων 204 & Καλομοίρη

Το δυσδιάκριτο αλλά αξιόλογης αισθητικής κτίριο βρίσκεται κρυμμένο πίσω από τα δέντρα στη διασταύρωση με την οδό Καλομοίρη. Τριώροφο, κατοικείται στους επάνω ορόφους αλλά φέρει φθορές σε διάφορα σημεία, κυρίως στην κορυφή. Φαίνεται να χτίστηκε στα χρόνια πριν τον Μεσοπολέμο.

Πατησίων 185 & Θάσου

Είναι γνωστό ως «πολυκατοικία Φάμπρα» και θυμίζει λίγο την πολυκατοικία κατασκευής Γεωργοπούλου, καθώς φέρει επίσης έναν κοίλο γωνιακό έρκερ, όπως ονομάζεται ο τύπος του κλειστού εξώστη, με ζευγάρια παραθύρων που παραμένουν κλειστά. Οικοδομήθηκε το 1938 από τον αρχιτέκτονα Θουκυδίδη Βαλεντή και σήμερα στεγάζει παιχνιδοπωλείο στο ισόγειο.

Πατησίων 180 & Ίμβρου

Κτίριο νεοκλασικής αρχιτεκτονικής που οικοδομήθηκε το 1912. Χτίστηκε με τη χρήση πρωτοποριακής τεχνολογίας για την εποχή του. Ο εσωτερικός τοίχος ήταν φτιαγμένος από πέτρα, ενώ υπήρχαν στρώσεις μπετόν στην οροφή. Στο ισόγειο λειτούργησε κατάστημα, όπως συνηθίζονταν τότε. Η εκπληκτική πρόσοψή του –στολισμένη με λεπτομερείς γυναικείες προτομές και αμφορείς– κηρύχθηκε διατηρητέα, ενώ το εσωτερικό του κτιρίου ανακαινίστηκε πλήρως μεταξύ 2006-2010.

Πατησίων 153 & Αγίου Μελετίου

Ένα από τα μεγαλύτερα εγκαταλελειμμένα κτίρια επί της Πατησίων. Δεσπόζει ακριβώς απέναντι από το σπίτι του Μεταξά. Περιλαμβάνει μία περίπλοκη σύνθεση εκλεκτικιστικών διακοσμήσεων, όπως εξώστες και εσοχές. Άγνωστο παραμένει πότε ακριβώς χτίστηκε και ποιοι το κατοίκησαν στο παρελθόν. Έχει κηρυχθεί διατηρητέο.

Πατησίων 150 & Φωκίωνος Νέγρη

Γνωστό ως «σπίτι του Μεταξά», το κτίριο οικοδομήθηκε περίπου το 1928 και κατοικήθηκε από τον μετέπειτα πρωθυπουργό και δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, όταν ήταν ακόμα νέος. Το κτίριο συνδυάζει αρχιτεκτονική αρτ-ντεκόρ μαζί με εκλεκτικισμό και περιλαμβάνει έρκερ με ελάχιστες διακοσμητικές λεπτομέρειες. Σήμερα στεγάζει κατάστημα ρούχων.

Πατησίων 146 & Χανίων

Ξεχωρίζει ανάμεσα στις μεγάλες πολυκατοικίες με το μικρό του μέγεθος και τη λιτή όψη του. Χτίστηκε το 1880 ως εκλεκτικιστική μονοκατοικία και έχει μείνει γνωστή ως το «Μικρό Πολυτεχενίο» επειδή για χρόνια στέγαζε τη Σχολή Υπομηχανικών. Μέχρι πρόσφατα στέγασε κατάστημα ρούχων και σήμερα παραμένει άδειο αλλά αξιοθαύμαστο.

Πατησίων 121

Στριμωγμένο ανάμεσα σε δύο επταώροφες πολυκατοικίες. Η πρόσοψή του έχει ενδιαφέρον, καθώς συνδυάζει λεπτομερή ανάφλυφα διακοσμητικά με κοίλα παράθυρα. Υπήρξε μέχρι προσφάτως επαγγελματική στέγη και τώρα περιμένει τον επόμενο ένοικο.

Πατησίων 108-110 & Τροίας

Κτίριο νεοκλασικής αρχιτεκτονικής που κοσμείται στην οροφή από μαρμάρινους αμφορείς. Χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και θυμίζει εκείνα στην Πλάκα στα οποία φαίνεται αμέσως η αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική επιρροή. Σήμερα στεγάζει κατάστημα ρούχων.

Πατησίων 97 & Χάμιλτον

Ένα ακόμη δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής επί της Πατησίων. Κοιτάζοντας προσεχτικά, το επάνω μέρος των παραθύρων στολίζεται από ανάγλυφα διακοσμητικά. Στο ισόγειο στεγάζεται κατάστημα ρούχων.

Πατησίων 75 & Γκυιλφόρδου

Ίσως το πιο παράξενο κτίριο που στολίζει τη Λεωφόρο Πατησίων λόγω του ασυνήθιστου αρχιτεκτονικού ρυθμού και των χρωμάτων του. Οικοδομήθηκε το 1924 από τον αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη και συνδυάζει παλαιές και νέες μορφές αρχιτεκτονισμού, όπως εκλεκτικισμό και αρτ νουβό. Η πολυκατοικία κοσμείται από μακρά έρκερ και είναι ντυμένη με κόκκινο, κίτρινο και μπλε. Εάν κάποιος κοιτάξει καλά μπορεί να παρατηρήσει χρυσά ανθέμια επάνω στα έρκερ. Ανακαινίστηκε το 1997 και στεγάζει γραφεία.

Πατησίων 72 & Εμμ. Αντωνιάδου

Παρά τη γωνιακή της θέση, η διώροφη κατοικία βρίσκεται σε κακή κατάσταση, εγκαταλελειμμένη και κρυμμένη από τα δέντρα και τις ξύλινες πέργκολες που έχουν τοποθετηθεί για την ασφάλεια των πεζών. Κρίνοντας από την αρχιτεκτονική του χτίστηκε την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Τα πράσινα παράθυρα διατηρούν το χρώμα τους. Δεν είναι γνωστή η ιστορία του κτιρίου αλλά φαίνεται να έχει ζήσει πολλά.

Πατησίων 69 & Αινιάνος

Η γνωστή «πολυκατοικία Ιασωνίδου», που χτίστηκε μεταξύ 1910-1915, απέναντι από την πλατεία Αιγύπτου. Η αρχιτεκτονική της ξεχωρίζει από άλλες, καθώς έχει χτιστεί με βάση το γαλλικό νεομπαρόκ. Στολίζεται σε πολλά σημεία από γλυπτά κιονόκρανα και στεφάνια. Περιλαμβάνει πλήθος χρωμάτων, όπως πορτοκαλί, πράσινο, λευκό και μπλε στην είσοδο. Κηρύχτηκε διατηρητέα και στεγάζει τη Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (ΓΣΕΕ).

Πατησίων 66 & Χέυδεν

Αποτελεί ένα από μια σειρά νεοκλασικών κτιρίων που ακόμη στολίζουν την Πατησίων. Την οροφή κοσμούν ακροκέραμα με ανθέμια. Χτίστηκε τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα. Έχει ανακαινιστεί πρόσφατα και στεγάζει κατάστημα ρούχων στο ισόγειο, ενώ οι υπόλοιποι δύο όροφοι ενοικιάζονται.

Πατησίων 65 & Ιουλιανού

Γνωστό ως «Μέγαρο Ησαΐα», χτίστηκε το 1923 από τον αρχιτέκτονα Παναγιώτη Ζίζηλα. Από αυτό το σημείο και προς την πλατεία Ομονοίας άρχιζε το εμπορικό κομμάτι της Πατησίων. Συνεπώς, το συγκεκριμένο κτίριο χτίστηκε για να στεγάσει ξενοδοχεία, ακριβά καταστήματα και πολυτελή διαμερίσματα για εύπορους ενοικιαστές. Διακρίνεται από εκλεκτικιστική αρχιτεκτονική με μία μοντέρνα υφή. Τα τελευταία χρόνια στεγάζει γραφεία και την κινηματογραφική «Σχολή Σταυράκου».

Πατησίων 64 & Χέυδεν

Μια γιγαντιαία πολυκατοικία που παραδόξως πολύς κόσμος δεν παρατηρεί. Χτίστηκε το 1928 από τον αρχιτέκτονα Βασίλειο Τσαγρή. Αποτελεί κράμα εκλεκτιστικής αρχιτεκτονικής με επιδράσεις αρτ νουβό. Περιλαμβάνει τα γνωστά έρκερ –εξώστες– και κοσμείται από μπλε κάγκελα. Ανακαινίστηκε το 1996, κατοικείται και στο ισόγειο στεγάζει κατάστημα ρούχων.

Πατησίων 61 & Σκαραμαγκά

Η πολυκατοικία είναι γνωστή ως «Παπαλεονάρδου». Οικοδομήθηκε το 1925 σε σχέδια του Κωνσταντίνου Κιτσίκη με εμφανή ρυθμό αρτ νουβό, συνδυάζοντας κλασική και μοντέρνα μορφή. Το 1989 κηρύχθηκε διατηρητέα αλλά σήμερα παραμένει εγκαταλελειμμένη. Στο διαμέρισμα του δεύτερου ορόφου έζησε στα νεανικά της χρόνια η Μαρία Κάλλας. Είχε προστεθεί η σχετική επιγραφή αλλά ξηλώθηκε προ πολλών ετών.

Πατησίων 57 & Ηπείρου

Στη γωνία απέναντι από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο βρίσκεται το «Μέγαρο Λιβιεράτου» ή «Βίλα Υπατία». Οικοδομήθηκε το 1909 από τον αρχικέκτονα Αλέξανδρο Νικουλούδη για τον Κεφαλονίτη βιομήχανο  Γεράσιμο Λιβιεράτο. Το νεομπαρόκ αυτό «παλατάκι», όπως έχει χαρακτηριστεί, λειτούργησε ως μαιευτική κλινική, πρεσβεία της Ιαπωνίας και σήμερα ανήκει σε ιδιώτη. Στην είσοδο υπάρχει άγαλμα της αρχαίας φιλοσόφου και μαθηματικού Υπατίας και στην κορυφή του κτιρίου υπήρχε βασιλική δέλτος (=φαραωνικό καρτούς) που κατέρρευσε. 

Πατησίων 51 & Αβέρωφ

Το εμβληματικό ξενοδοχείο «Ακροπόλ Παλάς», από τα μπαλκόνια του οποίου κινηματογραφήθηκαν τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Χτίστηκε το 1926-1928 σε σχέδια του Σωτήρη Μαγιάση για την οικογένεια Καραδόντη και αποτελεί ένα μοναδικό κόσμημα της πόλεως. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα δείγματα αρτ νουβό στην Ελλάδα. Λειτούργησε ως ξενοδοχείο για την υψηλή κοινωνία της Αθήνας μέχρι το 1980. Κηρύχθηκε διατηρητέο, ανακαινίστηκε και παραμένει αναξιοποίητο.  

Πατησίων 50

Με νεομπαρόκ ύφος, ξεχωρίζει ανάμεσα στις μεταπολεμικές πολυκατοικίες. Ελάχιστα είναι γνωστά για το μυστηριώδες αυτό κτίριο. Το 2014 βρέθηκε νεκρός ένας άνδρας στο υπόγειό του, ενώ πριν 10 χρόνια λειτουργούσε ως ξενοδοχείο. Σήμερα είναι εγκαταλελειμμένο σε πολύ κακή κατάσταση και μέσα βρίσκουν καταφύγιο άστεγοι.

Πατησίων 47

Γνωστό ως «Κάζα ντ’ Ιτάλια», χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και φέρει μορφή αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Χρησιμοποιήθηκε από την ιταλική κοινότητα της Ελλάδος. Πέρασε στα  χέρια του Μουσολίνι, έπειτα στο ελληνικό δημόσιο και πάλι πίσω στην Ιταλία. Σήμερα στεγάζει το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο. 

Πατησίων 45 & Πολυτεχνείου

Το γλυκό αυτό νεοκλασικό φαίνεται να οικοδομήθηκε την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα. Τα έντονα χρώματά του –κίτρινο, κόκκινο, μπλε, λευκό και πράσινο– στα παράθυρα το καθιστούν ανάσα καθαρού αέρα στην πυκνοκατοικημένη Πατησίων. Το κτίριο παραμένει εγκαταλελειμμένο, εάν εξαιρέσουμε το μικρό περίπτερο που έχει ανοίξει στο ισόγειο.

Πατησίων 41

Το μικρό αυτό νεοκλασικό ξεπροβάλλει ανάμεσα από μία μοντέρνα πολυκατοικία του ’60 και από ένα άλλο παλαιό κτίριο με πρόσοψη αρτ νουβό. Το συγκεκριμένο εύκολα μπορεί να μην το προσέξει κάποιος, ίσως λόγω της απλότητάς του. Φέρει δύο προσκολλημένους κίονες στην είσοδο, πράσινα παράθυρα και κεραμοσκεπή. Στη φωτογραφία φαίνεται μόνο ο δεύτερος και τρίτος όροφος. Στο ισόγειο λειτουργεί καφενείο.\

Πατησίων 40

Μάλλον θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως το πιο ξεχασμένο νεοκλασικό της Πατησίων. Βρίσκεται στριμωγμένο ανάμεσα σε δύο πολυκατοικίες 16 συνολικά ορόφων, μουντζουρωμένο από γκραφίτι και συνθήματα και με τα παράθυρα να λείπουν. Κατοικίες σαν αυτές ήταν συχνές στην τότε Πατησίων. Η κεραμοσκεπή και το κίτρινό του χρώμα σώζονται ακόμα. Κανείς δεν είχε κάποια ιστορία για το κτίριο.

Πατησίων 29

Σε ένα κτίριο αξιόλογης αρχιτεκτονικής αισθητικής βρέθηκε αυτή η είσοδος που φέρει μία εντυπωσιακή παράσταση: Δύο γυναίκες προσφέρουν μία κούπα οίνου σε ένα κεφάλι που μάλλον είναι ο θεός Διόνυσος. Πίσω είναι σχεδιασμένες με απίστευτη λεπτομέρεια κληματαριές με σταφύλια. Ένοικοι και περαστικοί δεν γνωρίζουν τίποτα για τις μυστήριες αυτές μορφές.

Πατησίων 7

Προς την πλατεία Ομονοίας. Το ισόγειο είναι κατεστραμμένο από γκραφίτι αλλά ο δεύτερος όροφος φαίνεται ανέπαφος και θαυμάσιος, με ένα έντονο μπλε χρώμα να διακρίνεται κάτω από την οροφή.