I love Athens: Παραλία

Παρά τις όποιες επεμβάσεις, αλλαγές ή αλλοιώσεις, η παραλιακή αποτελεί ένα υπέροχο θαλάσσιο μέτωπο και έναν καλοκαιρινό προορισμό για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της πρωτεύουσας. Εντοπίσαμε τα τρία σημεία-σταρ, άξονες τέχνης, ψυχαγωγίας και εκτόνωσης, που μέλλουν να πρωταγωνιστήσουν στη σκηνή του φετινού καλοκαιριού.

H Αθήνα είναι μία από τις “happy few” πρωτεύουσες της Ευρώπης που έχουν θαλάσσιο μέτωπο. Επίσης, είναι η μόνη πρωτεύουσα που το βλέπει να έχει ένα ευχάριστο γαλανό χρώμα (οι άλλες κοιτάζουν κάτι πολύ πιο στο μολυβί του). Αλλά και πέρα από αυτά τα τόσο θεμελιώδη, κάθε χρόνο, όλο και κάποια νεόκοπη γαλάζια σημαιούλα θα εμφανιστεί –ή έστω ένας χρυσός αστερίας–, προσπαθώντας απεγνωσμένα να μας πείσει ότι το μέτωπο αυτό είναι και καθαρό. Οπότε, πού είναι το πρόβλημα; Η μία απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Όλα είναι κα-τα-πλη-κτι-κά και όπως θα έπρεπε να είναι! Από την άλλη όμως υπάρχουν κι εκείνοι που διατείνονται πως όταν κινούνται κατά μήκος του παραλιακού άξονα της πόλης, μια αδυσώπητη απορία τούς ροκανίζει το μυαλό, απαιτώντας επίμονα μια ικανοποιητική απάντηση στο «πού είναι επιτέλους αυτή η θάλασσα;». Σαν κάποια ψυχοσωματικού αιτίου τύφλωση να τους αποτρέπει από το να τη βλέπουν, ενώ εκείνη βρίσκεται πάντα εκεί.

Υπάρχει όμως λογική εξήγηση για έναν τόσο ακραίο διχασμό απόψεων. Εκείνοι που κατοικούν στα νότια της πόλης, ή συχνάζουν εκεί, αντιμετωπίζουν την ακτογραμμή της ως κάτι το αυτονόητο στην καθημερινότητά τους, χωρίς να διακρίνουν πια τις τόσες «αλλοιώσεις» που έχει υποστεί την τελευταία εικοσαετία. Κι αυτό, επειδή οι περισσότερες συνέβησαν σταδιακά και αργόσυρτα. Αντίθετα, εκείνοι που κατοικούν αλλού τυχαίνει, τα τελευταία χρόνια, να μετακινούνται όλο και πιο σπάνια προς στην παραλία, επειδή αυτή (λόγω των νέων περιοχών-σταρ, όπως είναι π.χ. το Γκάζι) έχει χάσει πια την αλλοτινή αίγλη της ως ο σημαντικότερος προορισμός νυχτερινής διασκέδασης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Έτσι, όποτε τύχει να βρεθούν εκεί, τους φαντάζουν πολύ πιο «γκραν γκινιόλ» οι όποιες αλλαγές διαπιστώνουν ή, αντίστροφα, τους δυσαρεστεί η παρατεταμένη στασιμότητα ορισμένων σημείων της σε «φάση γιαπί». Ευτυχώς το ανθρώπινο μυαλό –μάλλον χάρη σε κάποιο μηχανισμό αυτοπροστασίας– επιστρέφει στην αναζήτηση μόνο του Ωραίου σε κάθε περίσταση. Έτσι, μπορεί κανείς να εντοπίσει τρία σημεία-σταρ της παραλιακής, τα οποία, φέτος το καλοκαίρι τουλάχιστον, φαντάζουν σαν υποδείγματα του πώς θα έπρεπε να μοιάζει και κυρίως πώς θα έπρεπε να λειτουργεί ένα τόσο εκ-φύσεως όμορφο θαλάσσιο μέτωπο ευρωπαϊκής πρωτεύουσας.

Η 2η Μπιενάλε της Αθήνας θα απλωθεί κυρίως στα κτίρια της Εσπλανάδας (δίπλα από το γήπεδο του Τάε Κβον Ντο) και σε άλλα 4.500 τ.μ. κλειστών εκθεσιακών χώρων καθώς και 2,5 χλμ. υπαίθριας διαδρομής

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

Όλα ξεκίνησαν επειδή υπάρχει μια τρομερή ενέργεια στο στίβο των εικαστικών τεχνών, στην Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Η 1η Μπιενάλε της Αθήνας, που έγινε το 2007 και είχε ως θέμα (και τίτλο) “Destroy Athens” υποσχέθηκε να καταγράψει αυτή την ενέργεια και να φανερώσει τις ανταποκρίσεις της με τη διεθνή εικαστική σκηνή. Κι ο κόσμος ενδιαφέρθηκε να μάθει «τι τρέχει». Έτσι, η πρώτη εμφάνιση της Μπιενάλε της Αθήνας γνώρισε μεγάλη επιτυχία, συγκεντρώνοντας περισσότερους από 50.000 επισκέπτες και ενθουσιώδεις αναφορές στον ευρωπαϊκό και αμερικάνικο τύπο.

Φέτος, δύο χρόνια μετά, η 2η Μπιενάλε της Αθήνας στήθηκε με ακόμα μεγαλύτερο ενθουσιασμό. Οι εμπνευστές και καλλιτεχνικοί διευθυντές της εκδήλωσης, οι ΧΥΖ (μια «τελεολογική» ονομασία που οι ίδιοι επέλεξαν για την ομάδα τους, «παίζοντας» με γράμματα που περιέχονται στα ονόματά τους: Ξένια Καλπακτσόγλου, Poka-Yio και Αυγουστίνος Ζενάκος) προσκάλεσαν αυτή τη φορά επιμελητές εκθέσεων και καλλιτέχνες να εργαστούν πάνω στο θέμα του Παραδείσου, εξού και ο τίτλος “Heaven” της έκθεσης.

Εντός θέματος

Ξεκινώντας από το ότι ο άνθρωπος διατηρεί εγγεγραμμένη μέσα του μια ανάμνηση από εκείνον τον ευχάριστο κήπο που έφτιαξε για χατίρι του ο Θεός, οι ΧΥΖ έθεσαν στο τραπέζι –προς μελέτη και στοχασμό από τους συνεργαζόμενους επιμελητές και καλλιτέχνες– όλες τις «γκάμες των σύγχρονων υπαρκτών παραδείσων». Κατ’ αρχάς την οικολογία – την προσπάθεια ανάκτησης της αγνότητας και του παραδείσου μέσω της προστασίας της φύσης. Μετά, την κατανάλωση – την ευδαιμονία που προσφέρουν τα είδη πολυτελείας, η αφθονία καταναλωτικών αγαθών κ.λπ. Επίσης, την παιδικότητα – την επιστροφή στην αθωότητα και την ευτυχία της παιδικής ηλικίας, που δεν είχε μολυνθεί από την πραγματικότητα. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται η έννοια της απλότητας, η παιδική χαρά – ως το μέρος όπου ένα παιδί νιώθει ευτυχισμένο, αλλά και ως η χαρά του παιδιού που παίζει. Άλλη γκάμα ήταν το σεξ και τα ναρκωτικά, δηλαδή η αναζήτηση του παραδείσου μέσω της ηδονής και της πλαστής υπεραπόλαυσης. Επίσης, η θρησκεία και ο ρόλος που πάντα έπαιζε και παίζει για την κατάκτηση μιας ψυχικής γαλήνης. Και τέλος, η έννοια της ουτοπίας, της αναζήτησής της και της αναζήτησης των ιδανικών κοινωνιών.

Παραδείσιος πόλος

Δεδομένου του θέματος, η επιλογή της περιοχής του Φαλήρου αποδεικνύεται ιδιοφυής, γιατί πού αλλού θα μπορούσε κανείς να παραθέσει καλύτερα σκέψεις και εικόνες για τον παράδεισο, πέρα από τον τόπο που αυτοαποκαλείται Εδέμ (έστω και Παλαιού Φαλήρου). Έτσι, η 2η Μπιενάλε της Αθήνας θα απλώνεται από το λεγόμενο Ολυμπιακό Πόλο Φαλήρου μέχρι και μετά τον περίφημο Φλοίσβο. Ο αρχιτέκτων και εικαστικός Ανδρέας Αγγελιδάκης ανέλαβε το σχεδιασμό του περιβάλλοντος της έκθεσης. Οι επεμβάσεις του θα καλύψουν 4.500 τ.μ. κλειστών εκθεσιακών χώρων (κυρίως στα κτίρια της λεγόμενης Εσπλανάδας, παραπλεύρως του γηπέδου του Τάε Κβον Ντο) και 2,5 χλμ. υπαίθριας διαδρομής.

Οι εκλεκτοί του Παραδείσου

Η Μπιενάλε δομείται από μία κύρια έκθεση με τίτλο “Heaven” και από πέντε παράπλευρες. Η κύρια έκθεση, που περιλαμβάνει ποικίλες εικαστικές και παραστατικές εκδηλώσεις, γίνεται στους εξωτερικούς χώρους του πάρκου, της παιδικής χαράς και της «προμενάντ» γύρω από τον Φλοίσβο. Την επιμέλειά της έχουν ο σκηνοθέτης και χορογράφος Δημήτρης Παπαϊωάννου και ο εικαστικός καλλιτέχνης Ζάφος Ξαγοράρης. Το κλου είναι ότι ο επισκέπτης δεν θα πρέπει να περιμένει κάτι «συμβατικά εικαστικό». Θα περπατά στις αλέες και θα συναντά τα έργα, πολλά εκ των οποίων θα του αποκαλύπτονται σχεδόν με μαγικό τρόπο. Τις υπόλοιπες εκθέσεις, εγκαταστάσεις, δημόσιες δράσεις και προγράμματα προβολών επιμελούνται οι επιμελητές Νάντια Αργυροπούλου, Χριστόφορος Μαρίνος, Diana Baldon, Chus Martinez και Cay Sophie Rabinowitz – καθένας τους γνωστός στο χώρο και διακεκριμένος σε πρότζεκτ αυτής της εμβέλειας.

Ολοήμερη βουτιά στην τέχνη

Γενικότερα, η Μπιενάλε της Αθήνας υποσχέθηκε εξαρχής ότι θα βάλει την πόλη μας στον παγκόσμιο εικαστικό χάρτη και, όπως διαφαίνεται από τη 2η αυτή διοργάνωσή της και το ενδιαφέρον του διεθνούς τύπου, μοιάζει να τηρεί αυτή την υπόσχεση. Επιπλέον, προσθέτει μια άλλη διάσταση στην πόλη. Την καθιστά διεθνή προορισμό για «πολιτιστικούς τουρίστες», κάτι που ανάλογό του –τόσο φιλόδοξο και τόσο σταθερά επαναλαμβανόμενο στο χρόνο– δεν έχουμε γνωρίσει μέχρι τώρα.

Το κυριότερο όμως είναι ότι υπόσχεται να παρουσιάζει τη σύγχρονη τέχνη χωρίς το γνωστό, ερμητικό, διανοουμενίστικο, σκληρό περίβλημά της – κάπως σαν ψωμί για τοστ χωρίς κόρα. Η τελική εικαστική πρόταση –όπως διαμορφώνεται φέτος–, είναι ο επισκέπτης να προγραμματίσει μια «ημερήσια εκδρομή τέχνης». Μια βόλτα μεγάλης διάρκειας, όπου οι εκθέσεις δεν θα μονοπωλούν το ενδιαφέρον, καθώς ο επισκέπτης θα μπορεί να παρεμβάλλει διαστήματα ανάπαυσης, με καφέ, σνακ, προβολές, συναυλιακά προγράμματα κ.λπ. Και όλα αυτά απευθύνονται σε όλη την οικογένεια.

Στη Μαρίνα Φλοίσβου ο κόσμος συνωστίζεται στα καφέ και τα εστιατόρια. Δίπλα, το πολιτιστικό κέντρο Φλοίσβου, που θα φιλοξενεί παράπλευρες εκδηλώσεις της Μπιενάλε. Κάτω, το τραμ, που φέτος φαίνεται θα γνωρίσει δόξες κατεβάζοντας τα πλήθη στην παραλία.

ΤΟ ΕΦΕ ΡΙΒΙΕΡΑ

Το δεύτερο σημείο-σταρ της παραλιακής είναι η Μαρίνα Φλοίσβου. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για ένα έργο που δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ο κόσμος το υποδέχτηκε με ενθουσιασμό και το χαίρεται από την πρώτη στιγμή που λειτούργησε. Το αξιοθαύμαστο είναι ότι σήμερα –ήδη δυο χρόνια μετά την έναρξη της λειτουργίας της– όχι μόνο δεν φέρει το παραμικρό σημάδι φθοράς από τη χρήση, αλλά αντίθετα γίνεται όλο και πιο λαμπερή. Ο κόσμος σχεδόν συνωστίζεται για να απολαύσει το στιλ της αναψυχής που προσφέρεται. Άλλωστε, η Μαρίνα Φλοίσβου είναι η πρώτη στην Ελλάδα που περιλαμβάνει τέτοιου είδους παράκτια υποδομή. Στα συνολικά 56.000 τ.μ. χερσαίας ζώνης που καταλαμβάνει, χτίστηκαν έξι χαμηλά κτίρια συνολικού εμβαδού 3.800 τ.μ. Το γεγονός αυτό από μόνο του φανερώνει το μεγάλο ατού της Μαρίνας να προσφέρει στον επισκέπτη μια ευχάριστη αίσθηση άπλας και άνεσης, η οποία γίνεται εντονότερη από την εντύπωση που προκαλεί ο (καλοσυντηρημένος και ολόφρεσκος) περιβάλλων κήπος με τα 3.500 τ.μ. γκαζόν και τα 800 δέντρα που φυτεύτηκαν πέραν των προϋπαρχόντων. Επιπλέον παραχωρήθηκε αρκετός χώρος για 320 συνολικά θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων, προκειμένου να γίνεται πιο εύκολη η ζωή των επισκεπτών και όσων έχουν τα σκάφη τους στη μαρίνα.

Αντίστοιχα ευχάριστη είναι η ευταξία που αποπνέει ο τρόπος με τον οποίο είναι οργανωμένα τα καφέ, τα εστιατόρια και τα καταστήματα που στεγάζονται εκεί. Η διακριτικότητα και η ομοιομορφία (π.χ. στις ταμπέλες, τα φώτα κ.λπ.) είναι σημαντικοί παράγοντες για να νιώσει κανείς ότι επικρατεί παντού μια ορθή τάξη των πραγμάτων, που μάλλον αντίστοιχή της δεν βρίσκεται εύκολα αλλού στην ελληνική επικράτεια. Με δυο λόγια, η Μαρίνα Φλοίσβου παρέχει ένα αυθεντικό εφέ «ριβιέρα» (εφάμιλλο των προτύπων της Γαλλίας και της Ιταλίας), σε μια απόσταση μόλις έξι χιλιομέτρων από το κέντρο της Αθήνας.

Εκείνο που ίσως παραμένει αφανές για τον περισσότερο κόσμο που καθημερινά την επισκέπτεται είναι οι υψηλές προδιαγραφές ελλιμενισμού, καθώς και η δυνατότητα εξυπηρέτησης 127 σκαφών μήκους μεγαλύτερου των 50 μέτρων, δηλαδή αυτά που ανήκουν στην κατηγορία mega-yachts. Και όπως είναι αυτονόητο, όσοι κάνουν διακοπές με θαλαμηγούς αυτού του μεγέθους έχουν αντίστοιχα μεγάλες απαιτήσεις από τη μαρίνα που τις φιλοξενεί. Έτσι, ήδη μερικά από τα εστιατόρια της μαρίνας (όπως π.χ. τα Coquillage και Brasserie Sud) έχουν αρχίσει να αναγνωρίζονται ως gourmet must.

Φυσικά όλα τα παραπάνω θα ακούγονταν «ημιτελή», αν δεν υπήρχε και η πινελιά «πράσινης» φροντίδας των εγκαταστάσεων. Έτσι, γίνεται καθημερινός καθαρισμός του θαλάσσιου χώρου της μαρίνας, πλήρης διαχείριση λυμάτων και ανακύκλωση των στερεών αποβλήτων, με φυσική συνέπεια όλων αυτών η Μαρίνα Φλοίσβου να διεκδικεί και να κερδίζει κάθε χρόνο μια «Γαλάζια σημαία».

Η ανάπλαση της κεντρικής πύλης του Αστέρα, έργο των αρχιτεκτόνων Ρένας Σακελλαρίδου και Μόρφως Παπανικολάου, απέσπασε σημαντική διάκριση στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Αρχιτεκτονικής, ενώ φέτος είναι υποψήφιο για το βραβείο Mies van der Rohe

ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ ΤΟΥ ΑΣΤΕΡΑ

Ο Αστέρας της Βουλιαγμένης είναι το τρίτο σημείο του παραλιακού μετώπου που διατηρεί αλώβητη την αίγλη του μέσα στα χρόνια. Επιπλέον, την αυξάνει χάρη στα έργα και τις ανακαινίσεις στις οποίες προχωρεί κατά διαστήματα. Το συγκρότημα σχεδιάστηκε στη δεκαετία του ’50 από τον αρχιτέκτονα Περικλή Σακελλάριο (για το έργο του οποίου κυκλοφόρησε σχετικά πρόσφατα μια εξαιρετική μονογραφία από τις εκδόσεις Ποταμός). Μαζί του συνεργάστηκαν οι επίσης σημαντικοί αρχιτέκτονες Βουρέκας, Βασιλειάδης, Δεκαβάλλας και Γεννάδιος. Για πολλούς ο Αστέρας αποτελεί λαμπρό υπόδειγμα ιδανικής ένταξης μιας ξενοδοχειακής μονάδας αυτού του μεγέθους μέσα σε ένα φυσικό τοπίο εξαιρετικού κάλλους. Υπήρξε πάντοτε, από μόνος του –δηλαδή ανεξάρτητα από την Αθήνα, ή την Ελλάδα–, ένας «διεθνής προορισμός». Από την εποχή του Ιμπν Σαούντ (του Άραβα μεγιστάνα που για φιλοδώρημα πρόσφερε ελβετικά ρολόγια χειρός στους σερβιτόρους και τους βαλέδες), μέχρι τη Λέσχη Μπίντενμπεργκ, που φιλοξενήθηκε ξανά εκεί πριν από μερικές εβδομάδες, ο Αστέρας θα μπορούσε να επιδεικνύει περήφανα μια τεράστια γκάμα προσωπικοτήτων μυθικών διαστάσεων που τον προτιμούσαν και τον προτιμούν. Γι’ αυτό και οι όποιες επεμβάσεις στις κτιριακές του εγκαταστάσεις γίνονται με γνώμονα την ικανοποίηση μιας πελατείας πολύ υψηλών απαιτήσεων. Την ανακαίνιση των bungalows Αρίων (που οδήγησε στη μετονομασία τους σε “Arion, A Luxury Collection Resort & Spa”) συμπλήρωσε η εξαιρετική ανάπλαση της κεντρικής πύλης του συγκροτήματος και του στεγάστρου της εισόδου της μονάδας Ναυσικά, από το γραφείο των αρχιτεκτόνων Ρένας Σακελλαρίδου και Μόρφως Παπανικολάου. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε πριν από ένα χρόνο και τον Οκτώβριο του 2008 απέσπασε σημαντική διάκριση στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Αρχιτεκτονικής, ενώ φέτος είναι υποψήφιο για το βραβείο Mies van der Rohe. Όπως σημειώνουν οι κυρίες Σακελλαρίδου και Παπανικολάου: «Εικόνες από θέρετρα του ’50, στιλπνότητα του λευκού, ρευστές επιφάνειες και διαφάνεια» αναδεικνύουν υπόγειες ομοιότητες ανάμεσα στο πρότζεκτ και τα προϋπάρχοντα κτίρια. Γενικότερα, και τα δύο στοιχεία που προστέθηκαν λειτουργούν υποβλητικά, τονίζοντας διακριτικά αλλά με σαφήνεια το κύρος που αποπνέει ολόκληρος ο χώρος του Αστέρα. Κατά τα άλλα η γνωστή παραλία του Αστέρα είναι πάντα πολυσύχναστη, δεδομένου ότι το εξωφρενικό ποσό των 25 ευρώ που απαιτούνται για το εισιτήριο εισόδου σ’ αυτήν, δεν φαίνεται να προκαλεί κανενός είδους άγχος σε όσους προτιμούν να κάνουν εκεί το μπάνιο τους. Αλλά κι αυτή η υπερτίμηση δεν έχει τόση σημασία, μια και όταν ο κόσμος περνάει καλά «γλυκά φυσά κι ο μπάτης και σβήνεται η γραφή».