Ποιο είναι το μαγικό σπίτι-μουσείο στη Λεωφόρο Αμαλίας;

Ο Άγγελος Κατακουζηνός, πρωτοποριακός νευρολόγος-ψυχίατρος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Παρισίων, και η κομψή σύζυγός του, συγγραφέας Λητώ Πρωτοπαππά, έζησαν εδώ 25 χρόνια. Κάλεσαν, τάισαν, διασκέδασαν και φιλοξένησαν μεγάλες προσωπικότητες των Γραμμάτων και Τεχνών. Ο Μάνος Χατζηδάκις έπαιζε πιάνο στο ένα σαλόνι ενώ ο Γιάννης Τσαρούχης, γενικά υπεύθυνος για πολλά αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία του σπιτιού, φιλοτεχνούσε καραβάκια στις κρεβατοκάμαρες. Ο Σεφέρης συζητούσε στην τραπεζαρία με τον Οδυσσέα Ελύτη. Ο Ευγένιος Ιονέσκο, ο Γκορ Βιντάλ κι ο Αλμπέρ Καμύ ήταν τακτικοί επισκέπτες. Πίνακες του Μαρκ Σαγκάλ, του Σπύρου Βασιλείου, του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, του Τσαρούχη και του Θεόφιλου στολίζουν τους τοίχους. Υπάρχει φωτογραφία με χειρόγραφη αφιέρωση του Ουίλιαμ Φόκνερ, κείμενα μεγάλων ποιητών και συγγραφέων ελλήνων και ξένων, σκίτσα, χαρακτικά και ακουαρέλες όπου κοιτάξει το μάτι σου. Σκέφτεσαι «δεν είναι σπίτι, είναι μουσείο» αλλά από την άλλη, αισθάνεσαι στο χώρο την παρουσία ζωντανών ανθρώπων, έστω κι αν δεν ζουν πια…

Ο Άγγελος και η Λητώ Κατακουζηνού στην Επίδαυρο

Οι Κατακουζηνοί εγκαταστάθηκαν στο διαμέρισμα της Λεωφόρου Αμαλίας το 1959: η Ελλάδα έπαιρνε μιαν ανάσα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο και τον Εμφύλιο, η (μεγαλο)αστική τάξη πηγαινοερχότανε στην Ευρώπη. Σπούδαζε στο Λονδίνο και στο Παρίσι, μιλούσε ξένες γλώσσες, ενδιαφερόταν για την Τέχνη, τις επιστήμες και τα γράμματα. Ο Άγγελος Κατακουζηνός, παιδί καλής οικογένειας από τη Λέσβο, με λαμπρή καριέρα στο Παρίσι, αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα με την κομψή σύζυγό του. Ήταν προσωπικός φίλος του καλλιτεχνικού εκδότη Τεριάντ (Στράτη Ελευθεριάδη) στο Παρίσι, ήταν ο άνθρωπος που ανακάλυψε (αργότερα) το ζωγράφο Θεόφιλο, αλλά –επειδή εδώ ήταν και είναι Ελλάδα– δεν έγινε δεκτός στην Ακαδημία Αθηνών με τη δικαιολογία ότι «μιλούσε πολύ ωραία και θα αποπροσανατόλιζε τους φοιτητές». Δημιούργησε όμως έναν απίστευτο κύκλο το νέο ζευγάρι, ένα είδος καλλιτεχνικού σαλονιού υψηλής ποιότητας, από το οποίο δεν έλειψε κανένα «λαμπρό μυαλό» του 20ού αιώνα. Οι λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές βραδιές των Κατακουζηνών ήταν διάσημες σε όλη την Ευρώπη και κράτησαν καμιά 30αριά χρόνια. 

Ο Άγγελος πέθανε το 1982, η Λητώ το 1997. Δεν είχαν παιδιά και το διαμέρισμα έγινε μουσείο… περισσότερο γκαλερί, γιατί το «μουσείο» παραπέμπει σε κάτι κλειστό και σκονισμένο, ενώ το διαμέρισμα της Λεωφόρου Αμαλίας είναι σαν να μη σταμάτησε ποτέ να λειτουργεί – και κατά κάποιον τρόπο, λειτουργεί: υπάρχει μια «ενεργή ομάδα» σημερινών ανθρώπων της Τέχνης που το κρατάει ζωντανό (Σοφία Πελοποννησίου, Βάσω Κούσουλα, Παναγιώτης Μήλας, Βασίλης Χριστοδούλου, Βασίλης Καραμητσάνης, Δημήτρης Βασιλάκος και Μαρία Σαμπατακάκη). Οργανώνουν εκδηλώσεις, εκθέσεις, παρουσιάσεις και σεμινάρια για παιδιά ή μεγάλους κάθε τόσο. Η ομάδα φροντίζει το σπίτι έτσι ώστε να είναι κατοικήσιμο, να μην υποψιάζεται κανείς ότι δεν μένουν ακόμα μέσα οι Κατακουζηνοί. Σε συνεργασία με τους Historistas, οργανώνονται εργαστήρια Ιστορίας για παιδιά 8-11 ετών. Σεμινάρια για την Ιστορία της Γραφής και Ελληνικής Καλλιγραφίας για παιδιά και μεγάλους κι ένα σωρό άλλα ενδιαφέροντα πράγματα… Τον Δεκέμβριο π.χ., η μουσειολόγος Σοφία Πελοποννησίου θα δραματοποιήσει ένα παραμύθι της για παιδιά 7-12 ετών βοηθώντας τα να εικονο-ποιήσουν τις ιστορίες και να δημιουργήσουν δικές τους παραστάσεις – το πρόγραμμα θα το βρείτε αναλυτικό στο σάιτ της Οικίας Κατακουζηνού. 

Η ξενάγηση στο διαμέρισμα είναι… όχι απλά ενδιαφέρουσα, όχι απλά «ένα ταξίδι στο χρόνο» και τέτοια. Είναι ταξίδι σε ένα κεφάλαιο της Ιστορίας της Ελλάδας, και μαζί στις Τέχνες και τα Γράμματα της Ευρώπης ολόκληρης – που ένα ζευγάρι με βαθιά καλλιέργεια και καλούς τρόπους κατάφερε να φέρει στην Αθήνα, έστω για λίγο. Οι καλλιτέχνες, από όπου κι αν ήταν, ένιωθαν σπίτι τους εδώ. Μέσα στο ωραίο διαμέρισμα με τους γαλάζιους τοίχους «του Τσαρούχη», χαζεύοντας τους πίνακες, τις φωτογραφίες, τη θέα και το (μαγικό…) φως της Αττικής αισθάνεσαι ένα είδος υπερηφάνειας που κατά κάποιον τρόπο μοιράζεσαι την ίδια γλώσσα και την ίδια ρημάδα χώρα με αυτούς τους ανθρώπους, τους Κατακουζηνούς, τους οποίους δεν γνώρισες και με τους οποίους δεν έχεις καμία απολύτως σχέση…

Info: * Οικία Άγγελου κα Λητούς Κατακουζηνού, Αμαλίας 4, Σύνταγμα, info@katakouzenos.gr, www.katakouzenos.gr