I love Athens: Σιντριβάνια

Ο δήμαρχος της Αθήνας, Κώστας Μπακογιάννης μετά από την ανάπλαση του σιντριβανιού στην πλατεία Ομόνοιας, ανακοίνωσε ότι θα ξαναζωντανέψουν 34 εμβληματικά σιντριβάνια της Αθήνας. Να κι ένα ευχάριστο νέο… Τα σιντριβάνια είναι μια πνοή δροσιάς και σίγουρα ομορφαίνουν τις βόλτες μας.

Με αφορμή αυτή την είδηση, επαναδημοσιεύουμε ένα άρθρο που είχε δημοσιευτεί το 2012 στο περιοδικό HOME mag της ATHENS VOICE, όπου 7 πολύ γνωστά αρχιτεκτονικά γραφεία ονειρεύονται και σχεδιάζουν τα σιντριβάνια της Αθήνας. Οι προτάσεις τους, άλλες ονειρικές, άλλες φουτουριστικές, όλες πολύ ενδιαφέρουσες, ακολουθούν παρακάτω:

Κάποτε, τον καιρό που η Αθήνα είχε πρόβλημα υδροδότησης, από το σιντριβάνι πίναμε νερό. Σήμερα χρησιμοποιείται για λόγους «ομορφιάς». Και όχι μόνο. Είναι για τους περαστικούς αναπάντεχη αίσθηση δροσιάς, υδάτινη κουρτίνα εξαγνισμού, ξαφνικές σταγόνες χαράς. Ζητήσαμε από 7 αρχιτεκτονικά γραφεία να σχεδιάσουν σιντριβάνια που θέλουμε να υπάρχουν στην Αθήνα.

Στη διάσταση του ονείρου ΚΟΙS ASSOCIATED ARCHITECTS Στέλιος Κόης, Νίκος Πατσιούρας

Η μελέτη αφορά το σχεδιασμό ενός υδάτινου στοιχείου στο κέντρο της Αθήνας. Θέλαμε να δημιουργήσουμε όχι ένα ακόμη σιντριβάνι, ένα στατικό αντικείμενο δημόσιου θαυμασμού, αλλά μια επισκέψιμη δομή η οποία θα φαινόταν σαν ένας μυθικός χώρος απομακρυσμένος από πραγματικά δόγματα και πλησιέστερος στη διάσταση του ονείρου. Η ίδια η περιοχή μάς έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε ένα συνδετικό κρίκο του παρόντος με το παρελθόν.

Το σιντριβάνι αλλάζει τακτικά σε όψη, καθώς ο αμοιβαδοειδής τριγωνικός δίσκος αποκολλάται από το έδαφος και αιωρείται, αποκαλύπτοντας μια κρυμμένη επισκέψιμη κοιλότητα. Η ήρεμη, στατική λίμνη αλλάζει σε δραματικό καταρράκτη. Η στάση διαδέχεται την κίνηση, όπως το φως στο σκοτάδι. Με το έργο αυτό θέλαμε να θυμίσουμε ότι η Αθήνα λαχταρά όχι μόνο ελπίδα, αλλά κυρίως την αναβίωση του χαμένου ονείρου.

Το Νερό και τα «Όνειρα» της Πόλης Θωμάς Μπαλογιάννης, Λυδία Μανιτσίδου

Μια Πόλη εκτεθειμένη στη βαβούρα, στα αυτοκίνητα, στην κίνηση, στο τρέξιμο, στο άγχος και στην κυριαρχία του μπετό… Έχει ανάγκη να ονειρευτεί… Πού θα ονειρευτεί; Στην πλατεία, στον υπαίθριο χώρο της που μπορεί να συγκεντρώσει την ενέργεια των κατοίκων. Τι θα τη βοηθήσει; Αν φανταστείς την πλατεία σαν ένα δωμάτιο της Πόλης και την πλευρά της προς το δρόμο σαν το παράθυρο από όπου μπαίνει ο θόρυβος και βλέπεις όλη την αταξία της, μια κουρτίνα από νερό θα έρθει να το κλείσει, σαν μια υδάτινη αυλαία μεταξύ πλατείας και δρόμου. Τότε ο εξαγνιστικός χαρακτήρας του νερού θα κυριεύσει το χώρο και οι διαστάσεις του ονείρου θα μπορούν να εισχωρήσουν.

Ένα δροσερό, ημιδιαφανές, γάργαρο, τρεχούμενο φίλτρο θα λειτουργήσει απορροφητικά, θα προσθέσει χωρικές διαστάσεις στην πλατεία και θα κάνει εφικτή την ενατένιση, την ονειροπόληση. Θα ξεκουράσει, αναζωογονήσει, δροσίσει, ξελασπώσει, ξαλαφρώσει, απελευθερώσει… Το βράδυ θα μεταμορφώνεται σε οθόνη ροής πληροφοριών πολιτισμού… Η υδάτινη κουρτίνα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε αστικό χώρο έχει την ανάγκη του Ονείρου μέσω του Νερού για να μπορεί να αντισταθμίσει την αδυσώπητη πόλη. Ο τίτλος παραπέμπει στο δοκίμιο πάνω στη φαντασία της ύλης «Το Νερό και τα Όνειρα» του Gaston Bachelard.

Το πηγάδι της πόλης Spacelab Architecture Σωτήρης Χαΐνης, Βάνα Κρημνιώτη

Από το πηγάδι του χωριού μέχρι τις δεξαμενές στα παλάτια της Ινδίας, το νερό αποτελεί πάντα πόλο έλξης και σημείο συγκέντρωσης των ανθρώπων. Με αυτές τις σκέψεις διαλέξαμε μια πλατεία πολύ οικεία –την πλατεία Ψυρρή– όπου βρίσκεται και το γραφείο μας, για να τη γεμίσουμε με νερό και να αναπαραστήσουμε τις δραστηριότητες που θα μπορούσαν να λαμβάνουν χώρα γύρω από μια πηγή, ένα πηγάδι, ένα σιντριβάνι.

Η πλατεία πλημμυρίζει με νερό σε μια μεγάλη ορθογώνια έκταση και συμπληρώνεται από δύο ακόμα στοιχεία. Το πηγάδι, μια κλιμακωτή τρύπα-κερκίδα που γεμίζει από το νερό της πλατείας και αλλάζει στάθμη χειμώνα-καλοκαίρι ανάλογα με τη βροχή, και τις μεγάλες μπουκάλες-νταμιτζάνες ύψους 3.5 μέτρων –τα δοχεία μεταφοράς του νερού από την πηγή στα σπίτια μας– που λειτουργούν σαν σιντριβάνια καθώς ξεχειλίζουν διαρκώς από νερό. Συνεργάτης αρχιτέκτονας Λίνα Σπάρη

Μικροί καταρράκτες EASK ASSOCIATES Ελένη Ασπιώτου

Η πλατεία Κοτζιά είναι το σημείο που επιλέχθηκε για να τοποθετηθεί μια κατασκευή με κεντρικό στοιχείο το νερό. Ο λόγος είναι γιατί η πλατεία του παλαιού Δημαρχείου Αθηνών, παρά το αξιόλογο περιβάλλον και το μεγάλο της μέγεθος, κρατάει συνήθως τον πεζό μακριά από το κέντρο της ωθώντας τον να κινείται στην περίμετρό της, όπου εξασφαλίζεται μερικώς η προστασία από τον ήλιο λόγω των κτιρίων.

Η σύνθεση αποτελείται από ένα στέγαστρο φυτεμένο με μεσογειακά ανθεκτικά φυτά, νερό που ανακυκλώνεται συνεχώς ταξιδεύοντας μέσα από την πλάκα του στεγάστρου και πέφτοντας μέσω κάποιων αιθρίων στο δάπεδο δημιουργεί μικρούς καταρράκτες που δροσίζουν το περιβάλλον. Τα μονολιθικά παγκάκια και οι διαμορφώσεις του εδάφους που δημιουργούν κεκλιμένα επίπεδα καθιστικού για εκδηλώσεις, συμπληρώνουν ένα φιλόξενο περιβάλλον όχι μόνο για το διαβάτη αλλά και για παρουσίαση πολιτιστικών δρώμενων.

Το σιντριβάνι του χρόνου 3SK ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ

Το σιντριβάνι του χρόνου αποτελείται από 12 στήλες που θυμίζουν κορμούς δέντρων, όπου ο κάθε κορμός αντιστοιχεί και σε μια ώρα της ημέρας. Οι κορμοί σχεδιάστηκαν ως δύο παράλληλες επιφάνειες σε απόσταση μεταξύ τους, οι οποίες έχουν ελεύθερο σχήμα στο περίγραμμά τους. Ανάμεσα από τις δύο επιφάνειες στάζει νερό σαν μικρή βροχή μέσω μιας σωληνωτής κατασκευής.

Κάθε ώρα ένα δέντρο υπερχειλίζει και το νερό τρέχει κρουνηδόν, σημαίνοντας την αντίστοιχη ώρα. Κάθε 12 ώρες υπερχειλίζουν ταυτόχρονα όλα τα σιντριβάνια-δέντρα. Αντίστοιχα, στο δάπεδο υπάρχει ένα ρολόι 24ωρης σήμανσης στο οποίο κάθε ώρα αντιστοιχεί σε ένα επίμηκες φωτιστικό δαπέδου. Το σύνολο τοποθετείται σε ένα μεγάλο μεταλλικό δίσκο που αποτελεί το νέο δάπεδο.

Το Γκρότο του Λυκαβηττού Ελευθέριος Αμπατζής

Κρυμμένο σε εσοχή του βράχου, κάτω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, βρίσκεται το «Γκρότο του Λυκαβηττού». Η γαλάζια αυτή κρύπτη ταξιδεύει τους επισκέπτες της από τη Μινωική εποχή στην ελληνιστική πόλη της Ρόδου και από τις ιερές σπηλιές του Lascaux στη Γκρότα Ατζούρα και το παλάτι του Τιβέριου.

Το γκρότο πηγάζει από την ελληνική κουλτούρα και μυθολογία και στη συγκεκριμένη περίπτωση καλείται όχι μόνο να αναγεννήσει παραστάσεις, αλλά και να δροσίσει το ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας. Ορμητικό νερό αναβλύζει από τους λευκούς σταλακτίτες-σταλαγμίτες της σπηλιάς και ρέει στη μικρή λίμνη. Η αναβίωση του «grotesque» συμβαίνει με τρόπο συμβολικό, καθώς οι γοργόνες και οι νεράιδες ζωντανεύουν μέσω του φωτός και των υδρατμών προκαλώντας τη φαντασία μας.

Υδάτινος ναός ΚLAB Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος, Βερόνικα Βασιλείου

Για τη δημιουργία του χρησιμοποιείται το διττό φαινόμενο του αντικατοπτρισμού. Το σιντριβάνι, μέσω της χρήσης του νερού και του inox κύβου, δανείζεται μορφή/ όγκο και παράλληλα δίνει μορφή/ όγκο. Από τη μία ο αιωρούμενος κύβος κλέβει την όψη του χώρου στον οποίο βρίσκεται δημιουργώντας ένα νέο παράλληλο χώρο, ενώ από την άλλη το κινούμενο νερό καθρεφτίζει τον κύβο και αποκτά όγκο.

Οι στήλες νερού που δημιουργούνται μέσω των σχισμών του κύβου και καταλήγουν στην επιφάνεια του πλακόστρωτου, έρχονται οπτικά να στηρίξουν το μεταλλικό κύβο. Έτσι, το σιντριβάνι μιμείται/καθρεφτίζει αφαιρετικά την τυπολογία του αρχαιοελληνικού ναού. Σε αυτό τον υδάτινο ναό, έρχεται μια σειρά από πίδακες νερού που περιβάλλουν κυκλικά τον κύριο όγκο του σιντριβανιού. Το σιντριβάνι αποτελεί μια αναφορά σε κτιριακό όγκο, που παράλληλα όμως αφομοιώνεται/ χάνεται στο χώρο που τοποθετείται.

Διάσημα σιντριβάνια σε Δύση και Ανατολή

Ρώμη: Φοντάνα Ντι Τρέβι Η παράδοση λέει ότι οι τουρίστες που πετάνε ένα κέρμα στα νερά του μια μέρα θα επιστρέψουν εκεί. Κάθε χρόνο πέφτουν κέρματα αξίας περίπου 700.000 ευρώ (απαγορεύεται το ψάρεμα). Μια φορά «ντύθηκε» στα μαύρα για να τιμήσει το θάνατο του τεράστιου Μαρτσέλο Μαστρογιάνι το 1996 (ιστορική η σκηνή με την Ανίτα Έκμπεργκ, στην ταινία του Φελίνι «Dolce Vita»).

Βρυξέλλες: Μάνεκεν Πις Το αγόρι που κατουράει – σύμβολο της πόλης των Βρυξελλών. Φτιάχτηκε το 1618 ή το 1619. Ο Μάνεκεν συχνά ντύνεται με ντόπιες και ξένες παραδοσιακές στολές, ακόμα και με ποδοσφαιρικές φανέλες. Έχει γκαρνταρόμπα με 800 φορεσιές.

Λονδίνο: Eros στην πλατεία Πικαντίλι Χοτ σποτ για ραντεβού στη λονδρέζικη πρωτεύουσα. Κατασκευάστηκε το 1875, όταν η περιοχή έβριθε από οίκους ανοχής.

Μόσχα: Το Σιντριβάνι των Λαών Οκτάγωνο με 16 ολόχρυσες παρθένες να αντιπροσωπεύουν τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες.

Ντουμπάι: Μπάμπα Γέτου Ένα από τα μεγαλύτερα, μάλλον το πιο εντυπωσιακό του κόσμου. Στο κέντρο του Ντουμπάι, με 1.500 πίδακες που εκτοξεύουν το νερό στα 150 μέτρα!

Σιγκαπούρη: Το Σιντριβάνι του Πλούτου είναι υπόγειο και βρίσκεται μέσα στο μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της πόλης. Μοιάζει με τεράστια παλάμη από χαλκό.

Αθήνα (Το πρώτο): Η αμερικανική κατασκευαστική εταιρεία ULEN κατασκεύασε και δώρισε στο ελληνικό δημόσιο το πρώτο σιντριβάνι, που τοποθετήθηκε στο Ζάππειο. Εκεί, τον Ιούλιο του 1931, ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετακίνησε τη βαλβίδα του πίδακα και αμέσως άρχισε να αναβλύζει νερό σε ύψος 6 μέτρων. Ήταν η αρχή της υδροδότησης.

Θεσσαλονικη (Στάση Σιντριβάνι): Το δεύτερο σήμα-κατατεθέν της μετά τον Λευκό Πύργο. Χτίστηκε το 1889 και ήταν δώρο του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ σε μία προσπάθεια «εξωραϊσμού» της πόλης. Τα χρόνια του εμπορικού ελληνικού κινηματογράφου όλες οι νεαρές στάρλετ φωτογραφίζονταν εκεί. Τώρα είναι και στάση λεωφορείου.

Σιντριβάνι – από την τουρκική λέξη sadirvan. Ελληνιστί: το αναβρυτήριοΝ. Προσοχή! Το συντριβάνι με ύψιλον είναι λάθος. Οφείλεται σε παρετυμολογική σύνδεση με το ρήμα συντρίβω.