Point Supreme Architects

Κείμενο, Συνέντευξη: Τζίνα Σωτηροπούλου

Η Μαριάννα Ρέντζου και ο Κωνσταντίνος Πανταζής, από τους Point Supreme Architects, έφτασαν στο «ανώτατο σημείο» διάκρισης με αρχιτεκτονικές προτάσεις που κατέκτησαν τους Νορβηγούς στο Europan του 2010. Με μια ομάδα νέων αρχιτεκτόνων (Λήδα Στάμου, Κωνσταντίνος Τζιώρας, Αλέξης Τσακαλάκης-Κάρκας, Χρύσα Γκολέμη και Sandrine Iratcabal) και με έναν εξαιρετικό πολιτικό μηχανικό, τον Θανάση Κοντιζά, κέρδισαν πρόσφατα το Α’ βραβείο για τη δημιουργία ενός τοπόσημου στην κεντρική προβλήτα στο Φάληρο, που διοργάνωσε το Υπουργείο Περιβάλλοντος και αποτελεί τμήμα του Άξονα Πολιτισμού του Μητροπολιτικού Πάρκου και συνέχεια της νέας Λυρικής Σκηνής και Βιβλιοθήκης.

Το ευφάνταστο ανθοπωλείο στην Πάτρα, ο εντυπωσιακός μαρμάρινος τοίχος-γλυπτό σε πρόσφατη έκθεση εσωτερικού ντιζάιν, το καφέ σε πινελιές α λα Έντουαρντ Χόπερ στα Καλάβρυτα, η «εικονογραφική» πρόταση για τον Πύργο στον Πειραιά αλλά και η πιο σουρεαλιστική για τα γραφεία της Benetton στην Τεχεράνη είναι μόνο μερικά από τα έργα που χαρακτηρίζουν τους Point Supreme: μια παράξενη εμμονή στη λεπτομέρεια με ταυτόχρονη έμπνευση από άλλες μορφές τέχνης όπως γκράφιτι, κόμικ και κολάζ. Πώς θα χαρακτηρίζατε την αρχιτεκτονική σας; Αισθανόμαστε την αρχιτεκτονική σαν μια συναρπαστική εκδοχή του κόσμου που ζούμε, άρα την αντιμετωπίζουμε όχι τόσο σαν μια αυστηρή και κλειστή επιστήμη όσο σαν ένα ανοιχτό πεδίο δημιουργίας, όπου τα πάντα αποτελούν πιθανή πηγή έμπνευσης. Τα πιο εκπληκτικά αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν συνδυάζεις πράγματα που το καθένα προσφέρει κάτι ιδανικό, όπως στα όνειρα. Όταν καταφέρεις να ξεπεράσεις κάθε προκατάληψη και επιτρέψεις στα αντίθετα να συνυπάρξουν, τότε μόνο φτάνεις στο «ανώτατο σημείο». Αυτή είναι η φιλοσοφία μας και αυτό σημαίνει το όνομά μας.

Πήρατε το πρώτο βραβείο στο Europan 10 στο Trondheim της Νορβηγίας με μια σειρά παρεμβάσεων, από ντράιβ-ιν σινεμά μέχρι υπαίθρια αμφιθέατρα και από πισίνες που μεταμορφώνονται σε παγοδρόμια τον χειμώνα μέχρι βυθισμένες πλατείες κάτω από σιδηροδρόμους. Θα μας δώσετε ένα αντίστοιχο μάστερπλαν για Αθήνα και Θεσσαλονίκη; Ένα αντίστοιχο μάστερπλαν για την Αθήνα θα αξιοποιούσε τη θαμμένη τοπογραφία, θα προσέθετε πράσινο σε μεγάλη κλίμακα (η φύση ως τοπόσημο) και θα ενεργοποιούσε το παραθαλάσσιο μέτωπο με αντίστοιχη προσθήκη προγράμματος - δραστηριοτήτων σε σχέση με αυτά. Σε αυτή τη λογική έχουμε κάνει τις προτάσεις Athens By Hills, στο οποίο όλοι οι λόφοι και τα φυσικά υπόλοιπα της Αθήνας αποκτούν νέες χαρακτηριστικές λειτουργίες, το Πλατεία-Πισίνα, στο οποίο μια κεντρική κενή πλατεία στο κέντρο της πόλης μετατρέπεται σε ρηχή αστική πισίνα, το Athens Heaven, όπου η Καλλιθέα μετατρέπεται σε ένα τεράστιο πάρκο που ενώνει την Ακρόπολη με τη θάλασσα κτλ. Η Θεσσαλονίκη αντίστοιχα θα αξιοποιούσε πιο θαρραλέα το παραλιακό της μέτωπο και θα αποσυμφοριζόταν με προέκταση της πόλης και εισαγωγή δράσεων μέσα στη θάλασσα. Σίγουρα ένα μάστερπλαν για την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και κατ’ επέκταση κάθε ελληνική πόλη, εκτός από το να εξυπηρετεί τη λειτουργικότητα και να προνοεί για το μέλλον, θα πρέπει να προάγει την ταυτότητα της πόλης και να την προωθεί σαν να επρόκειτο για κάποιο μοναδικό προϊόν («city branding»).

Η συμμετοχή σας στο διαγωνισμό για την πλατεία Θεάτρου εν είδει ενός «μυστικού κήπου», μια μαγική εικόνα με πανύψηλους φοίνικες, μια καταπράσινη όαση στο κέντρο της πόλης, έκλεψε την παράσταση και επιβραβεύθηκε με μια διάκριση. Μπορεί η αρχιτεκτονική να δώσει λύσεις σε κοινωνικά προβλήματα των κεντρικών εγκαταλελειμμένων περιοχών της Αθήνας ή μήπως επαναπαύεται σε εικονοκλαστικές προσεγγίσεις; Η αρχιτεκτονική από μόνη της δεν αρκεί για να λύσει προβλήματα κοινωνικά, μπορεί όμως να επηρεάσει ψυχολογίες και συμπεριφορές. Το εγκαταλειμμένο κέντρο της Αθήνας χρειάζεται οπωσδήποτε τη βοήθεια της αρχιτεκτονικής για να προσελκύσει τους κατοίκους να το επανακατοικήσουν ξανά. Η εικόνα που παράγει η αρχιτεκτονική έχει συμβολική σημασία και δύναμη, μπορεί να σημάνει κάποια πολιτική, να επικοινωνήσει μια φιλοδοξία ή να ορίσει τον στόχο.

Μας εντυπωσιάσατε με την αναπάντεχη μετατροπή του παρατημένου ακάλυπτου του πολυχώρου του 6 D.O.G.S. σε αληθινό κήπο. Μια ήπια βιοκλιματική παρέμβαση με τόσο δυνατό αποτέλεσμα: εκεί που το ξύλο μπλέκεται με το χώμα και η φύση συναντά τους ήχους του μπαρ. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις του κόσμου; Οι αντιδράσεις ήταν συγκινητικές, γιατί ο κόσμος ξαφνιαζόταν με το αυτονόητο, την ύπαρξη λίγης φύσης στο κέντρο της Αθήνας. Αυτό ήταν και ο στόχος και η επιτυχία αυτού του έργου: η επέμβαση να είναι αόρατη, ώστε τελικά η εμπειρία του χώρου να ταυτιστεί με την εμπειρία της φύσης.

Το portfolio σας μεταξύ άλλων περιλαμβάνει πρότζεκτ σε γραφεία του βεληνεκούς των MVRDV και του Ρεμ Κούλχαας στο Ρότερνταμ. Τι «κλέψατε» από τη μαθητεία σας εκεί; Μάθαμε πάρα πολλά από τη δουλειά μας με τους MVRDV, τον Κούλχαας, τον Αόκι στο Τόκιο κτλ. Ένα από τα πιο σημαντικά είναι η ικανότητα να μετατρέπουμε τους περιορισμούς σε πλεονέκτημα, το πρόβλημα σε προτέρημα. Η μεταμόρφωση της πραγματικότητας με τέτοιες απλές χειρονομίες είναι και η φιλοδοξία πίσω από τα πρότζεκτ μας. Οι Ολλανδοί αντιμετώπισαν τις δυσκολίες της πραγματικότητάς τους με πρωτοφανή δημιουργικότητα και μετέτρεψαν την αρχιτεκτονική τους σε εξαγώγιμο προϊόν. Επίσης μάθαμε να δείχνουμε αμέσως και συγκεκριμένα αυτό που σκεφτόμαστε και να μη μένουμε στα λόγια.

Είστε μια ομάδα νέων αρχιτεκτόνων που φτιάξατε τους Point Supreme στο Ρότερνταμ και αποφασίσατε να επιστρέψετε στην Αθήνα. Έχετε μετανιώσει που δεν μείνατε εκεί; Δεν έχουμε μετανιώσει που γυρίσαμε στην Ελλάδα, παρότι δεν είχαμε προβλέψει την κρίση με τη σημερινή, συγκεκριμένη οικονομική της μορφή: επιστρέψαμε στην Ελλάδα, γιατί θεωρούμε πως εδώ υπάρχουν ουσιαστικά κενά και προβλήματα στη λύση των οποίων μπορούμε να συμβάλουμε. Θεωρούμε πολύ πιο ουσιαστικό τον ρόλο ενός αρχιτέκτονα που λειτουργεί σε ένα περιβάλλον που τον έχει ανάγκη, παρά σε ένα περιβάλλον ήδη υψηλού βιοτικού επιπέδου με πολύ πιο εκλεπτυσμένα ζητήματα προς επίλυση.

Υπάρχει κάποιος αρχιτέκτονας από το παρελθόν ή από το παρόν που εκτιμάτε ιδιαίτερα; Από το παρελθόν ο Ελβετός Λε Κορμπυζιέ, ο Βραζιλιάνος Όσκαρ Νιμέγιερ, o Φινλανδός Αλβάρ Αάλτο, οι Αμερικανοί Eames, από το παρόν ο Ολλανδός Ρεμ Κούλχαας.

Για ποιον θα θέλατε να σχεδιάσετε κάτι; Θα θέλαμε να σχεδιάσουμε την ταυτότητα κάθε ελληνικής πόλης. Πιστεύουμε πολύ στην έννοια της ταυτότητας των πόλεων στην εποχή μας, και είναι κάτι που απουσιάζει εδώ. Επίσης θα θέλαμε να σχεδιάσουμε ένα νέο ρυθμιστικό σχέδιο για την Αθήνα και έναν ευέλικτο νέο Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό.

Α’ βραβείο: Η ΑΘΗΝΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Μια δυναμική αρχιτεκτονική πρόταση η οποία συνθέτει ένα εικοσάμετρο συμμετρικό γεωμετρικό στερεό που αναδύεται από την τετράγωνη κάτοψη 50x50 μέτρων της απόληξης της επιμήκους ξύλινης προβλήτας. Το τοπόσημο αυτό οικειοποιείται ένα αμάλγαμα δραστηριοτήτων, από έναν χώρο εστιατορίου και καφέ στον πρώτο όροφο, μέχρι μια ελεύθερη και δημόσια αστική πλατεία-εξέδρα και έναν σταθμό για φεριμπότ και θαλάσσια ταξί, πέντε μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας.

Η αρχιτεκτονική αυτού του τοποσήμου θέλει σαφώς να δηλώσει τον προβληματισμό της για τη σχέση της ελληνικής πραγματικότητας και δη της αττικής ακτογραμμής με τη θάλασσα. Και η δήλωσή της αυτή δεν συνίσταται μόνο στην ενσωμάτωση μιας δυναμικής νέας χρήσης, που σκοπό έχει να ξαναβάλει στο παιχνίδι το υδάτινο στοιχείο. Σημειολογικά, ακόμα και τα αρχιτεκτονικά εργαλεία που χρησιμοποιεί για να συνθέσει τη νέα προβλήτα, αντλούν την έμπνευσή τους από ένα «ναυτικό λεξιλόγιο»: από την παιγνιώδη όψη του στεγάστρου με το έντονο πορτοκαλί και λευκό καρό που παραπέμπει σαφώς στα γνωστά σε όλους μας σωσίβια και στις πλωτές σημαδούρες μέχρι την απόλυτη γεωμετρική στιβαρότητα και τη συμμετρική απλότητα της πλωτής διώροφης πλατφόρμας που μοιάζει να ισορροπεί και να επιπλέει σεβόμενη τις βασικές αρχές της ναυπηγικής.

Η αρχιτεκτονική πρόταση κλείνει το μάτι στη μοναδική αποβάθρα του Μπράιτον, συνομιλεί με τους μικροπωλητές και τα παγωτατζίδικα του Κόνεϊ Άιλαντ, στρέφει το βλέμμα της στη θάλασσα και το απέραντο γαλάζιο. Μοιάζει να ανήκει στο παρελθόν, έχει τη γοητεία του μοντέρνου αλλά συνάμα διατηρεί μια εκκεντρικότητα στη μορφολογία, η οποία πηγάζει από την αγάπη των αρχιτεκτόνων σε μια κάποιου είδους μικροκλίμακα που φανερώνεται κυρίως στην εναλλαγή της σκίασης από μικρές «καλλιγραφικές» οπές στο βαρύ τετράμετρου πάχους στέγαστρο.

Η πρότασή τους εισάγει ένα νέο, σύγχρονο και εναλλακτικό δημόσιο μέσο μεταφοράς, μια αστική θαλάσσια συγκοινωνία που αντλεί τα ερεθίσματά της από τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, μελετώντας την ιδιαίτερη θαλάσσια τοπιογραφία της περιοχής. Ξέρει ότι στο Αμβούργο υπάρχουν έξι τουλάχιστον γραμμές φέρι-μπότ κατά μήκος του ποταμού Έλβα, στην Κοπεγχάγη 4 γραμμές θαλάσσιων λεωφορείων που εξυπηρετούνται από 10 θαλάσσιες στάσεις, ενώ στο Μπρίστολ ένας στόλος από κιτρινομπλέ λεωφορεία-πλοία της γραμμής μετακινούν καθημερινά τους Άγγλους ανάμεσα σε 15 στάσεις-αποβάθρες κατά μήκος του λιμανιού.

Στην πρόταση των Point Supreme Architects, η μεγάλη και εντυπωσιακή κλίμακα-εξέδρα από την οποία αγναντεύει κανείς τον φαληρικό όρμο είναι η αφετηρία για τις υδάτινες διαδρομές προς το Σούνιο και τις παραλίες της Αγίας Μαρίνας, της Σαρωνίδας, του Θυμαριού και ένα σωρό άλλες γειτονικές ακτές που θα αποσυμφορήσουν την κυκλοφορία για τους κατοίκους και θα προσφέρουν μια εναλλακτική θέαση της πόλης για τους τουρίστες.

Η νέα προτεινόμενη χρήση, αυτή του θαλάσσιου ταξιδιού, δεν είναι απλώς μια «λειτουργία που θα μπορούσε κάλλιστα να ενσωματωθεί σε κάποια άλλη μελέτη», αλλά είναι άρρηκτα δεμένη με τη συγκεκριμένη πρόταση. Η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο μορφολογική αποτύπωση της εκάστοτε λειτουργίας. Στην πρόταση των Point Supreme, η αρχιτεκτονική συνδιαλέγεται με τον «τόπο» και γεννά μια σειρά προβληματισμούς επιδιώκοντας να διαμορφώσει μια νέα ταυτότητα για όλο το παραλιακό μέτωπο που δεν μένει μόνο σε επιφανειακές προσεγγίσεις αλλά σε μια σύνθεση διαδοχικών αλληλεπιδράσεων προς μια νέα χωροταξική ανάπτυξη που αφουγκράζεται το τι συμβαίνει στην παγκόσμια αρχιτεκτονική κοινότητα μετουσιώνοντάς το σε αληθινό χωροδικτύωμα πολιτισμού