Οι Μπάμπης Ιωάννου και Τάσος Σωτηρόπουλος ξεκίνησαν τη συνεργασία τους το 1977. Αργότερα εντάχθηκε στο σχήμα ο Αλέξανδρος Van Gilder και δημιουργήθηκαν οι ISV Αρχιτέκτονες και Συνεργάτες.
Την ομάδα πλαισιώνουν τώρα και οι Αργύρης Μουγιάκος και Κώστας Καλαϊτζάκης. «Σίγουρα δεν είμαστε το μόνο γραφείο συνεργαζόμενων αρχιτεκτόνων, αλλά είμαστε ένα από τα λίγα γραφεία που η συνεργασία είναι τόσο πολύχρονη» λέει ο Μπάμπης Ιωάννου, που μιλά στο ΗΟΜΕ εκ μέρους όλων. «Έχουμε τα ίδια οράματα και τις ίδιες αρχές όσον αφορά την αρχιτεκτονική, κινούμαστε όλοι στα πλαίσια του μοντέρνου κινήματος, όλοι σεβόμαστε τα ίδια κύρια στοιχεία που συνιστούν την αρχιτεκτονική σύνθεση. Βέβαια, ο καθένας από μας έχει κάποιες παραλλαγές στο λεξιλόγιό του. Δεν είναι διακριτές στο σύνολο της παραγωγής μας, ενώ, σε σχέση με άλλα γραφεία, το αρχιτεκτονικό μας λεξιλόγιο είναι διακριτό».
Ήσασταν εξαρχής πιστοί στις αρχές του Μοντέρνου. Πόσο εύκολα αποδεκτό ήταν αυτό, τόσο στη Σαουδική Αραβία, όπου ξεκινήσατε να δουλεύετε, όσο και στην Ελλάδα, που ήρθατε αργότερα; Δεν ήταν εύκολα αποδεκτό, αλλά επειδή δεν μπορούσαμε ούτως ή άλλως να σχεδιάσουμε κάτι άλλο –εμένα προσωπικά μου ήταν αδύνατον–, κατέληξε εύκολο να ακολουθούμε το στιλ αλλά δύσκολο να έχουμε δουλειές. Στην πορεία βοήθησε η διεθνής συγκυρία με τη επιστροφή του κόσμου στο Μοντέρνο. Ο άνθρωπος αγκαλιάζει το καινούργιο και δελεάζεται με όποια νέα μορφή. Έχω κι εγώ προσωπικά παραδείγματα από τάσεις και πράγματα που με δελέασαν και μου άρεσαν, αλλά που γρήγορα ξεπεράστηκαν στη ματιά μου. Φτάνεις να το αποδέχεσαι αυτό, ότι δηλαδή θέλεις κι εσύ μια καινούργια πρόταση, ότι δεν μπορείς να είσαι επίπεδος σε όλη αυτή την πορεία. Οπότε βγαίνουν και από το χέρι σου πράγματα που ανταποκρίνονται στις τάσεις της μόδας. Όσο περνούν τα χρόνια, όμως, αυτό μας συμβαίνει όλο και λιγότερο, γιατί το τι είναι μοδέρνο –ή μοδάτο– και το τι είναι Μοντέρνο γίνεται πιο συνειδητά ξεκάθαρο. Οπότε αποφεύγει κανείς ό,τι γίνεται μόνο και μόνο για λόγους νεωτερισμού. Βέβαια αυτό εξαρτάται και από το θέμα, δηλαδή αν φτιάχνει κανείς ένα εστιατόριο ή μια μπουτίκ ρούχων είναι πιο επιδεκτικός να κάνει το μοδάτο, παρόλο που ξέρει πως ίσως μετά από δέκα χρόνια αυτό είναι ξεπερασμένο. Αν πρόκειται όμως για ένα κτίριο –γραφείων ή κατοικίας– εκεί είναι πολύ πιο επιλεκτικός στα κριτήριά του, γιατί η διαχρονικότητα είναι μια προϋπόθεση απαραίτητη. Πάντως το βασικό κριτήριο όταν σχεδιάζω ένα χώρο είναι το πως θα βιώνεται καλύτερα η ζωή μέσα σ’ αυτόν. Με το ίδιο κριτήριο κρίνω αν ένα αρχιτεκτόνημα είναι όντως σωστό, λειτουργεί και δουλεύει. Η μορφή του έπεται αυτής της λογικής.
Πιστεύετε ότι το κτίριο πρέπει να καθοδηγεί το χρήστη στο πώς να το βιώνει; Όχι, μάλλον το ανάποδο. Η διαβίωση καθορίζει το πώς θα πρέπει να είναι το αρχιτεκτόνημα. Εάν ο αρχιτέκτονας μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο ζωής του χρήστη χωρίς να τον αλλάξει, τότε δικαίως πρέπει να παρέμβει. Δηλαδή, αν ο χρήστης θέλει να φάει αγγουροντομάτα ο στόχος του αρχιτέκτονα δεν είναι να του πει πως θα ήταν καλύτερα να φάει –ας πούμε– φάβα, αλλά να τον βοηθήσει να φάει την καλύτερη αγγουροντομάτα.
Θα μπορούσατε να συνθέσετε το προφίλ τού όσο το δυνατόν καλύτερου τρόπου διαβίωσης για το σύγχρονο Έλληνα; Δεν είναι εύκολο να κάνει κανείς τέτοιες γενικεύσεις. Πάντως υπάρχουν στοιχεία που χαρακτηρίζουν την ελληνική κατοικία και συγχρόνως την καλή ζωή στην Ελλάδα. Κατ’ αρχάς ο υπαίθριος χώρος, η αυλή. Λόγω του κλίματός μας βελτιώνει πολύ την ποιότητα ζωής. Θέλω το ελληνικό σπίτι να έχει π.χ. χώρο για φαγητό έξω, είτε αυτός είναι ένας κήπος είτε ένα μπαλκόνι. Από κει και πέρα ας υπάρχει και η δυνατότητα για υπαίθριο μαγείρεμα, δηλαδή αυτό που παλιότερα πρόσφερε ο φούρνος και σήμερα συνήθως το λέμε «μπάρμπεκιου» Το στοιχείο του νερού είναι επίσης βασικό. Το ρόλο που παλιότερα είχε η στέρνα ή η βρύση, μπορεί σήμερα να τον παίζει μια πισίνα. Η ελιά και το κυπαρίσσι είναι αγαπημένα μου δέντρα και στοιχεία που μπαίνουν σε όλες μου τις αρχιτεκτονικές συνθέσεις. Γίνονται μια ορατή γέφυρα ανάμεσα στο παλαιό και το καινούργιο. Το ζητούμενο είναι μια ποιότητα ζωής, που απορρέει από την αρχιτεκτονική. Αυτή η αρχιτεκτονική, για διάφορους τεχνολογικούς και κοινωνικούς λόγους, εκφραζόταν παλιότερα με κάποιο τρόπο, ενώ τώρα εκφράζεται με έναν άλλο. Στην ουσία, όμως, θεωρώ ότι πρόκειται για την ίδια αρχιτεκτονική. Το μοντέρνο κίνημα για το οποίο μιλούσαμε προηγουμένως λαμβάνει υπόψη του, σε κάθε εποχή, τη διαθέσιμη τεχνολογία. Σήμερα δεν θα επέμενε σώνει και καλά στο γυμνό μπετόν ή στην πέτρα του Κωνσταντινίδη ή στο σοβά του Βαλσαμάκη. Συνεχίζει να προσφέρει την ίδια ποιότητα αρχιτεκτονικής, παρά το ότι τα υλικά αλλάζουν.
Εννοείτε, δηλαδή, ότι το μοντέρνο κίνημα δεν έχει πια την ανάγκη να συνδεθεί με την ιδέα της ελληνικότητας; Ότι έχουμε ξεφύγει πια από αυτό; Εάν κανείς σεβαστεί το χώρο μέσα στον οποίο κινείται, το φως, τη βλάστησή του, τη γεωμορφία του, η αρχιτεκτονική θα βγει ελληνική. Δεν θεωρώ ότι η ελληνικότητα της αρχιτεκτονικής είναι κάποιες μορφές ή κάποια σύμβολα που επειδή επαναλαμβάνονται την ορίζουν. Ελληνικότητα είναι αυτό που εντάσσεται απόλυτα στο ελληνικό περιβάλλον και δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να ζήσει την ελληνική ζωή. Γιατί το να μπορώ να φάω το φαγητό μου κάτω από μια ελιά τον Οκτώβριο ή τον Μάιο είναι ένας ελληνικός τρόπος ζωής, δεν είναι κάτι που θα μπορούσε να γίνεται στη Γερμανία ή στο Παρίσι.
Πιστεύετε ότι η ελληνική αρχιτεκτονική έχει σαφές στίγμα σήμερα και ότι μπορεί να είναι αναγνωρίσιμη εκτός των συνόρων της χώρας; Άνθρωποι σαν τον Βαλσαμάκη και τον Μανέτα έδειξαν με το έργο τους πως μπορεί να δημιουργήσει κανείς εξαιρετική ελληνική αρχιτεκτονική στα πλαίσια του Μοντέρνου. Το έργο τους υπήρξε παράδειγμα και πηγή έμπνευσης για πολλούς αρχιτέκτονες της γενιάς μας, αλλά και νεότερους. Οπότε θεωρώ δυνατό το στίγμα της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής που κινείται σ’ αυτό το πλαίσιο. Εκεί που είμαι αντίθετος –κι αυτό γιατί το θεωρώ λαϊκίστικο– είναι στη χρήση συμβόλων της ελληνικής παράδοσης, για να φαντάζει το αρχιτεκτόνημα ως ελληνικό. Νομίζω ότι είναι ένας λαϊκισμός που κάνει κακό.
Το κτίριο της .LAK του Λάκη Γαβαλά στην Αττική οδό έχει μια ιδιαιτερότητα. Πώς θα την περιγράφατε; Δεν είναι μια αρχιτεκτονική σύνθεση που συνδιαλέγεται με τον περιβάλλοντα χώρο, με την κλίμακα του χώρου ολόγυρα, με το σπάσιμο των όγκων και τη σύνθεση των διαφορετικών όγκων. Ακριβώς επειδή υπήρχε η εκ πολεοδομίας ανάγκη να αποκτήσουν περίβλημα κάποια συγκεκριμένα κουτιά αποθηκών στην περιοχή, η αρχιτεκτονική περιορίστηκε στο να φτιάξει ένα ωραίο περίβλημα – τίποτα περισσότερο. Όσον αφορά τη γύρω διαμόρφωση, μπήκαν κάποιες ελιές. Θεωρώ το αποτέλεσμα θετικό. Είχαμε να κάνουμε με μια εμπορική εταιρεία της οποίας το αντικείμενο είναι το ρούχο –κατ’ επέκταση το ύφασμα– κι έτσι επελέγη ένα πάνελ επένδυσης των εξωτερικών όψεων που παραπέμπει σε ύφανση. Ξεκίνησε σαν ένα σχεδιαστικό μοτίβο για όλη την όψη και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε και στο logo της εταιρείας.
Το εστιατόριο 48 είναι επίσης ένα έργο σας που έχει αγαπήσει πολύ ο κόσμος. Τι νομίζετε ότι το κάνει να ξεχωρίζει τόσο πολύ; Είναι και δικό μας αγαπημένο έργο. Θεωρώ ότι είναι μια δουλειά αρκετά καλή, η οποία ακριβώς επειδή πρόκειται για επαγγελματικό χώρο αυτού του είδους έγινε και λίγο παραπάνω απ’ όσο έπρεπε μοδάτη. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως ένα διεθνές λεξιλόγιο, δημιουργεί τη χαρά όταν είσαι μέσα, εντυπωσιάζουν τα χρώματα και τα φώτα, αλλά πολύ πιθανόν μετά από 20 χρόνια να θεωρείται εντελώς ξεπερασμένο. Κάτι που, αν ήταν κατοικία, δεν θα έπρεπε να συμβαίνει.
Είναι ενδιαφέρον που βάζετε σαν όριο τα 20 χρόνια, γιατί, σύμφωνα με την επικρατούσα τάση στα εστιατόρια και στα μπαρ της Αθήνας, η όψη τους οφείλει να αλλάζει ριζικά κάθε δύο χρόνια. Τι γνώμη έχετε για το εφήμερο του σχεδιασμού τους; Δεν με ενοχλεί. Ο πρώτος που θα ξεπεράσει ένα έργο νομίζω πως είμαι εγώ που το έχω σχεδιάσει. Κι όταν αυτό αντικαθίσταται με ένα καινούργιο, αυτό μου δημιουργεί χαρά. Το θεωρώ κάτι πολύ φυσιολογικό να γίνεται. Άλλωστε αυτή η τάση για ανανέωση δεν είναι αθηναϊκή αλλά διεθνής και τη θεωρώ πολύ υγιή.
Μιλήσαμε με τους επικεφαλής του παγκοσμίου φήμης βραβευμένου αρχιτεκτονικού γραφείου, Νατάσα Λιανού και Ερμή Χαλβατζή. Έχουν σχεδιάσει το νέο κτίριο της COSMΟTE TV και το The Orbit
13°
