TAN / Tense Architecture Network

Ο Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος και ο Κώστας Μαύρος είναι οι TAN / Tense Architecture Network. Ένα τεταμένο δείγμα νέας ελληνικής αρχιτεκτονικής που συνομιλώντας με το χθες, επενδύει με τόλμη στην Ελλάδα του αύριο. Συνέντευξη: Τζίνα Σωτηροπούλου

Η αιχμηρή αναδιπλούμενη κατοικία στα Γλυκά Νερά, η καμπυλόμορφη διαρρηγνυόμενη οικία στο Ηράκλειο, η μυστηριώδης περιτοιχισμένη κατοικία στην Καλλιτεχνούπολη, η συμμετρική κυβιστική κατοικία στην Κηφισιά, η οριακά αιωρούμενη οικία στη Σαρωνίδα και η τριγωνικής κάτοψης οικία που αναδύεται από τη γη στο Συκάμινο είναι μόνο μερικές από μια σειρά ιδιωτικών έργων-κατοικιών του αρχιτεκτονικού γραφείου Tense Architecture Network. Σμιλευτές του ανεπίχριστου σκυροδέματος και διαρρήκτες των ορίων με κοινό παρανομαστή την αυστηρή γεωμετρία, την καθαρή κάτοψη και την αναζήτηση της χαμένης ισορροπίας. Ο Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος και ο Κώστας Μαύρος ακροβατούν μεταξύ των εντάσεων της αρχιτεκτονικής και της στατικής της διαχείρισης και έρχονται να μας υπενθυμίσουν τη δύναμη της ύλης μέσω των ρυθμικών τους έργων.

Πώς θα χαρακτηρίζατε την αρχιτεκτονική σας; 

Οι κατοικίες αυτές φαίνονται διαφορετικές, αλλά έχουν κάτι ουσιωδώς κοινό. Διαφορετικές, γιατί αποτελούν απάντηση σε ένα πρόβλημα που τίθεται κάθε φορά σε έναν συγκεκριμένο τόπο, διαφορετικό. Το κοινό τους γνώρισμα είναι ότι υλοποιούν μια ισορροπία υπαρκτών δυνάμεων, ώστε ο χώρος κατοίκησης να βρίσκεται σε συνέχεια, σε επαφή, σε τεταμένη συγχώνευση, όχι μόνο με τον εκάστοτε τόπο αλλά με ό,τι ονομάζουμε κόσμο. Ένα πρότυπο κατοίκησης βρίσκεται κρυμμένο μέσα στην κάθε μία. 

ΤΑΝ: Tense Architecture Network ή αλλιώς Τεταμένης Αρχιτεκτονικής Νημίωση. Η ένταση που προσφέρει ένα αρχιτεκτονικό έργο προσδίδει εν μέρει και την ομορφιά του; 

Η ομορφιά είναι απαραίτητη, αλλά ανεπαρκής. Το έργο αρχιτεκτονικής είναι τέτοιο, όταν παραμένει παλλόμενο, ανοικτό. Η αρχιτεκτονική είναι ύλη, δουλεύει με το πεπερασμένο. Ύλη όμως ανορθωμένη, ιστάμενη. Ο τρόπος αυτής της ανόρθωσης είναι που μετρά. Είναι ένας τρόπος που εγκαθιστά την κοσμική συνέχεια, μας δίνει ξανά αυτό που νοσταλγούμε; Ο Deleuze γράφει ότι η τέχνη -η οποία ξεκινά με την αρχιτεκτονική- «χρησιμοποιεί το πεπερασμένο για να ξαναδώσει το άπειρο». 

Παρά το νεαρό της ηλικίας σας έχετε κερδίσει πολλά και σημαντικά βραβεία σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Πριν κάποια χρόνια πήρατε το Α’ βραβείο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το δημαρχιακό μέγαρο Αρκαλοχωρίου, στην Κρήτη. Ένα στιβαρό δημόσιο κτήριο που χειρίζεται με περισσή ευαισθησία τον υπαίθριό του χώρο εναρμονίζοντάς τον με τις λειτουργικές ανάγκες ενός δημαρχείου. Κατά πόσο η κλίμακα του έργου αλλάζει και τα δικά σας αρχιτεκτονικά εργαλεία; 

Ο τρόπος χειρισμού ανεξάρτητα από την κλίμακα του έργου παραμένει ο ίδιος: αλληλεπίδραση δυνάμεων στις οποίες δίνουμε χώρο, επιδιώκοντας να ενσαρκωθούν οι εντάσεις, όχι να κατευναστούν. Αυτό ισχύει κυρίως για τη σχέση κτισμένου-φυσικού. Η κλίμακα είναι μία πολύ ερεθιστική έννοια. Η λεγόμενη ανθρώπινη κλίμακα ίσως σκόπιμα αποκρύπτεται από μέρους μας σε επίπεδο μορφής, είτε πρόκειται για μεγάλο είτε για μικρό έργο. Τη βρίσκει κανείς πιο μέσα, στις λεπτομέρειες. 

Πήρατε πρόσφατα μια διάκριση για την αποκατάσταση και ανάδειξη των Ανατολικών Νεωρίων και κερδίσατε το Α’ βραβείο στον διαγωνισμό για την ανάπλαση των Δυτικών Νεωρίων στο Ηράκλειο της Κρήτης. Μια πρόταση ιδιαίτερα τολμηρή που βάζει πάλι στο παιχνίδι το νερό και χαρίζει μια ανατρεπτική μνημειακότητα στο λιμάνι. Η θάλασσα προσεγγίζει την πόλη και η πόλη ανοίγεται προς τη θάλασσα. Πώς πρέπει να χειρίζεται ένας αρχιτέκτονας χώρους-μνημεία εξαιρετικού ιστορικού ενδιαφέροντος; 

Τέτοιοι χώροι ή μνημεία έχουν επιβεβαιώσει τη χωρική τους αξία ιστορικά. Επιβιώνουν γιατί η δύναμή τους είναι μεγαλύτερη από τη σύγχρονη καταστροφική ταχύτητα, η οποία κατάφερε να ακρωτηριάσει το συγκρότημα των Δυτικών Νεωρίων στις αρχές του αιώνα. Το κυρίως ζητούμενο είναι να αντιληφθεί κανείς αυτή τη χωρική δύναμη, ώστε μέσα από την πρόταση να αναδυθεί ενισχυμένη. Δεν είναι καθόλου σπάνιο το αντίθετο: ό,τι επέζησε να δεχθεί το τελειωτικό χτύπημα. 

Συμμετείχατε σε μια σειρά εκπομπών «Από τον Καλλικράτη στον Καλατράβα», που πρόσφατα προβλήθηκε από την ΕΤ1 και τράβηξε το ενδιαφέρον του κοινού μιλώντας για «επώνυμη» αλλά και «ανώνυμη» αρχιτεκτονική με επιμέλεια του ομότιμου Καθηγητή Αρχιτεκτονικής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου Δ. Φιλιππίδη, κατεξοχήν γνώστη της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής. Πιστεύετε πως προσεγγίζοντας το ευρύ κοινό θα μπορέσει η ελληνική αρχιτεκτονική να αποκτήσει τον πρώτο λόγο στον δημόσιο διάλογο για θέματα παιδείας, περιβάλλοντος και πολιτισμού; Να ελπίζουμε πως θα συνεχιστεί και του χρόνου; 

Η πρόταση στην ΕΡΤ πάντως θα γίνει. Η επαφή με ένα ευρύτερο κοινό λειτουργεί όπως η παιδεία. Είναι κατ’ αρχήν καλή. Όσον αφορά τον δημόσιο χώρο, εκεί ο πρώτος λόγος θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητος για την αρχιτεκτονική: η επώνυμη, σχεδιασμένη αρχιτεκτονική, έτσι γεννήθηκε. Με την κυρίως μάζα της ανώνυμης όμως τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Η σύγχρονη αδυναμία είναι η εκ φύσεως αδυναμία συντονισμού, σύμπνοιας των ειδικευμένων. Των αρχιτεκτόνων. Η αδυναμία δηλαδή παραγωγής ή ένταξης σε κάποιου είδους συλλογική ορμή, αυτή που κάποτε εξασφάλιζε η παράδοση. 

Για ποιον θα θέλατε να σχεδιάσετε κάτι; 

Για όποιον κατά τη διαδικασία δεν εγκαταλείπει εύκολα. Είναι ο μόνος τρόπος το ίδιο το έργο να βγει όπως πρέπει, δηλαδή πλούσιο. Αν όλα πάνε καλά, ο δημιουργός δεν είναι ποτέ ο σχεδιαστής. Αποτελεί διάμεσο. Αναμφίβολα σημαντικό, όσο ίσως και εκείνος που αναθέτει. Το έργο όμως είναι αυτό που παίρνει τις αποφάσεις. Το έργο επιβάλλει κάθε φορά το ίδιο τι πρέπει να γίνει. 

Υπάρχει κάποιος αρχιτέκτονας από το παρελθόν ή από το παρόν που εκτιμάτε ιδιαίτερα; 

Αρχιτέκτονες και μη, όλοι όσοι έχουν αντιμετωπίσει την ύλη με τρόπο αδιαχώριστο ανάμεσα στην αρχιτεκτονική και στατική της διαχείριση: Ο Ζενέτος και οι Βραζιλιάνοι Mendes da Rocha και Niemeyer, ο Ελβετός στατικός Malliart, ο Gordon Matta Clark, με τις απελευθερωτικές, επισφαλείς του διανοίξεις.

Εκτός του ότι περιμένετε την προβολή της νέας ταινίας του Γκοντάρ «Film Socialisme», από πού αλλού εμπνέεστε; Τι μουσική ακούτε σχεδιάζοντας και τι βιβλία ξεφυλλίζετε; 

«Το λιοντάρι είναι από αφομοιωμένο πρόβατο», γράφει ο Valery. Η έμπνευση είναι μία δύσκολη λέξη, μία περίεργη κατάσταση. Δεν μπορεί να είναι μονοσήμαντη ή απολύτως συνειδητή. Ό,τι προσλαμβάνει κανείς τον βοηθάει, ώστε να γεμίσει την τάφρο. Ο Γκοντάρ είναι μία περίπτωση συσσωρευμένης ενέργειας, όπου οι ποικίλες αναφορές είναι τρομερά αφομοιωμένες, υπακούουν στον συνολικό ρυθμό του έργου. Άλλη περίπτωση ο Bartok και η καρποφόρα βύθισή του στα παγκόσμια δημοτικά ιδιώματα. Όλα τα έργα είναι εντέλει μουσικά. Τα αρχιτεκτονικά επίσης.