Νέοι αρχιτέκτονες ψάχνουν

Νάντια Kούλα (επιμέλεια & σχεδιασμός της έκθεσης): Στη φετινή Μπιενάλε στο Μουσείο Μπενάκη βλέπουμε λιγότερες κατοικίες, όπως είναι εμφανής και η στροφή των Ελλήνων αρχιτεκτόνων σε διεθνείς διαγωνισμούς. Είναι λογικό να συμβαίνει. Ο κλάδος έχει πληγεί από την κρίση και οι αρχιτέκτονες αναζητούν αντικείμενο δουλειάς προς κάθε κατεύθυνση. Όταν ένας τελειόφοιτος σήμερα δεν έχει την ευκαιρία εξάσκησης δίπλα σ’ έναν επαγγελματία αρχιτέκτονα, όταν πολλοί από όσους άνοιξαν γραφείο μέσα στην κρίση δεν έχουν λάβει ούτε μία ανάθεση έργου, η στροφή στους διαγωνισμούς προσφέρει επαγγελματική εμπειρία.

Μαριάννα Μηλιώνη (Διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, το οποίο διοργανώνει την Μπιενάλε): Θυμάμαι στην 7η Μπιενάλε να αναρωτιόμαστε αν θα μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε 8η. Κάθε Μπιενάλε φιλοξενεί έργα που έχουν γίνει την προηγούμενη διετία/τριετία. Στην 7η ‒Νοέμβριος του ’12‒ πολλές από τις συμμετοχές αφορούσαν ιδιωτικές κατοικίες που είχαν ήδη πραγματοποιηθεί. Με την κρίση να βαθαίνει περάσαμε σε πιο ζοφερές καταστάσεις. Ελάχιστες κατοικίες χτίζονται και οι περισσότεροι από τους αρχιτέκτονες, αν έχουν δουλειά, ασχολούνται μόνο με διαμορφώσεις ‒ κυρίως εσωτερικών χώρων.

Θερινές κατοικίες στις Κυκλάδες. Σύρος. Block 722+, Σωτήρης Τσεργάς, Κάτια Μαργαριτόγλου. Μελέτη: 2013‐2014

Φωτογραφίες: Εριέτα Αττάλη, Ιωάννα Ρουφοπούλου

Μικρή κατοικία στο Βροντάδο Σύρου. Σύρος. Αλέξανδρος Γερούσης, Κάτιτα Χρυσανθοπούλου. Μελέτη: 2015

Ν.Κ. Στις 214 συμμετοχές υπήρχε από διαμόρφωση χώρου με γυψοσανίδα μέχρι συμμετοχή σε διαγωνισμό για δημιουργία γειτονιάς. Η κριτική επιτροπή κατέληξε σε 59 και με τη λογική να καλύψει όλη την γκάμα ‒ έργα μικρής αλλά και πολύ μεγάλης κλίμακας, πραγματοποιημένα και μη πραγματοποιημένα έργα.

Μ.Μ. Ο μέσος όρος των συμμετοχών εδώ ήταν πολύ καλύτερος από την 7η. Υπάρχει εξήγηση. Στην προηγούμενη είχαμε μεν τις περισσότερες συμμετοχές από κάθε άλλη φορά, αλλά αυτό έγινε λόγω της κρίσης. Συνάδελφοι μέσα στο άγχος τους να κρατηθούν στη δουλειά, έστειλαν μελέτες που υπό άλλες συνθήκες δεν θα έστελναν, προκειμένου να δηλώσουν έστω παρουσία.

Annenheim kuben. Treffen, Αυστρία. Buerger katsota architects. Μελέτη: 2012‐2014

Ασπροκκλησιά. Αιτωλοακαρνανία. Γιάννης Γιαννούτσος. Μελέτη: 2015

Ν.K. Νομίζω πάντως πως το στίγμα της φετινής Μπιενάλε δίνουν οι διεθνείς συμμετοχές γιατί έχουμε κατασκευές που ξεφεύγουν από τον τοπικό χαρακτήρα. Επιπλέον βλέπουμε ομάδες, των οποίων τα μέλη είναι από πολλές χώρες. Υπάρχει ομάδα με Κινέζο, Καναδό, Έλληνα, Ολλανδό… Διαβάζοντας τα βιογραφικά των συμμετεχόντων ανακαλύπτεις πως οι οκτώ στους δέκα έχουν κάνει κάποιο μεταπτυχιακό στο εξωτερικό ‒ άρα έχουν πιο ευρείς ορίζοντες.

Μ.Μ. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι πως βλέπουμε πολλά από τα έργα να αφορούν την επαρχία και να προέρχονται από γραφεία εγκατεστημένα εκεί. Πολλοί από τους νέους αρχιτέκτονες επιστρέφουν στη γενέτειρά τους προκειμένου να ανοίξουν γραφείο. Η Αθήνα δείχνει έτσι κι αλλιώς υπερκορεσμένη. Επίσης σε ό,τι αφορά την ελληνική πραγματικότητα βλέπουμε μια συμβατική αντιμετώπιση στα υλοποιημένα έργα ‒ σημείο των καιρών κι αυτό.

Εξοχική διπλοκατοικία με ξενώνα και θέατρο, Άνδρος. Doxiadis+ Θωμάς Δοξιάδης, Ira Vonderthann, Άρις Πέτρου, Αλεξία Καρακάση, Μαρίνα Αντσακλή, Διονυσία Λιβέρη, Αγγελική Μαθιουδάκη. Μελέτη: 2014

Πέντε κατοικίες στον Παρνασσό, με βιοκλιματικό σχεδιασμό. Καλύβια Αράχωβας. Ρούλα Κοτσιλάτη, Βαγγέλης Χατζής. Μελέτη: 2006. Φωτογραφίες: Δημήτρης Μπενέτος, Εριέτα Αττάλη

Ν.K. Βλέποντας τις μακέτες και τις μελέτες καταλαβαίνεις πως το πραγματιστικό στοιχείο έχει αφήσει τη θέση του στο εικονικό και στην ιδέα ‒ βοηθούν και οι διαγωνισμοί σε αυτό. Όμως υπάρχει ένα ωραίο παράδοξο. Δύσκολα διακρίνεις ποιο είναι υλοποιημένο και ποιο όχι λόγω των μακετών ‒ δες χρήση κομπιούτερ.

Tι νιώθατε όταν την ετοιμάζατε, με δεδομένο πως ο κλάδος σας περνάει τέτοια κρίση;

Μ.Μ. & Ν.Κ. Στη λογική «…κι εσύ χτενίζεσαι;» (γέλια) Οι τελευταίες προετοιμασίες έπεσαν πάνω στα γεγονότα του καλοκαιριού. Δεν γίνεται όμως να κάθεσαι κλαίγοντας ή να περιμένεις το αναπόφευκτο να συμβεί. Η Μπιενάλε σίγουρα δεν θα διορθώσει την κατάσταση, αλλά από την άλλη «χτίζει» μήνυμα αισιοδοξίας, καθώς βλέπεις ενδιαφέρουσες δουλειές νέων αρχιτεκτόνων που συνεχίζουν να το παλεύουν δημιουργικά. Κι αυτό έχει την αξία του!

Βιοκλιματική κατοικία στο Διμήνιο Κορινθίας. Κόρινθος. Λαζάκης – Γώγου αρχιτέκτονες, Χαράλαμπος Λαζάκης, Κατερίνα Γώγου. Μελέτη: 2005‐2006. Φωτογραφίες: Χαράλαμπος Λαζάκης

Container house. Θεσσαλονίκη. Θοδωρής Μακρίδης, Ελεάννα Μακρίδου, Σύλβια Γεωργιάδου. Μελέτη: 2010.

Φωτογραφίες: Αλέκα Χαριτίδου

Γιατί η κρίση χτύπησε τόσο τους αρχιτέκτονες;

Ν.Κ. Γιατί από πίσω υπάρχει μια ελλειμματική παιδεία. Οι περισσότεροι ακόμη και τώρα θεωρούν πως τα σπίτια χρειάζονται μόνο πολιτικούς μηχανικούς ή εργολάβους. Μπορεί τα τελευταία χρόνια να είχε αλλάξει κάπως το τοπίο, αλλά με την κρίση επιστρέψαμε ξανά στο παρελθόν. Είναι όμως και θέμα πολιτικής, αλλά και διεκδίκησης. Οι αρχιτέκτονες δεν βρέθηκαν ποτέ να έχουν τον πρώτο λόγο στα πόστα των πολιτικών αποφάσεων.

Μ.Μ. Σε μια χώρα του δικού μας μεγέθους η ύπαρξη τόσων σχολών οδηγεί αυτομάτως στην «παραγωγή» πολλών αρχιτεκτόνων. Μετά την ευδαιμονία των Ολυμπιακών Αγώνων πάρα πολλοί ήταν αυτοί που έχοντας πάρει μία μικρή δουλειά θεώρησαν αυτονόητο πως πρέπει να ανοίξουν ένα γραφείο. Όμως η συνέχεια, δυστυχώς, διέψευσε τις ελπίδες. Σήμερα γνωρίζω πολλούς από τους συναδέλφους που έχουν εγκαταλείψει το επάγγελμα για κάτι άλλο ‒ σχετιζόμενο με τη χειροτεχνία ή την τέχνη. Από την άλλη υπάρχουν αυτοί που επιμένουν και συνεχίζουν να προσπαθούν με κάθε τρόπο ‒ τα έργα της Μπιενάλε είναι μία περίτρανη απόδειξη.

“Airth” – κατοικία με υπόγειο χώρο γραφείων, κήπο και πισίνα. Αθήνα. Κίρκη Μαριολοπούλου. Μελέτη: 2013

Ανάπλαση της περιοχής Κουμ Καπί πόλης Χανίων (διαγωνισμός). Χανιά. Object‐e architecture, Δημήτρης Γουρδούκης, Κατερίνα Τρυφωνίδου. Μελέτη: 2013

20 χρόνια Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής

Μ.Μ. Το Ινστιτούτο είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, αυτοδιοικούμενος, με πόρους από τις συνδρομές των μελών του, ενισχύσεις από το κράτος, την Ευρωπαϊκή Ένωση, οργανισμούς και ιδρύματα, χορηγίες και δωρεές. Δημιουργήθηκε πριν από 20 χρόνια από μία παρέα αρχιτεκτόνων με σκοπό την προβολή της ελληνικής αρχιτεκτονικής μέσω δράσεων. Η αρχιτεκτονική, λανθασμένα, θεωρούνταν είδος πολυτελείας και όχι ως απαραίτητος παράγοντας για την κατασκευή και προκοπή μίας πόλης (και της ζωής μας). Ξεκίνησε το 1995 με την 1η Μπιενάλε, όπου έδειξε πραγματοποιημένα έργα για να αντιληφθεί ο Έλληνας την ποιότητα που έφερνε στη ζωή του η αρχιτεκτονική. Το γεγονός δε πως η επιλογή των έργων που θα εκτεθούν έγινε από μία κριτική επιτροπή δεν ήταν και τόσο εύκολο για την εποχή. Ήταν όμως η σωστή διαδικασία προκειμένου να αναδειχθούν τα καλύτερα των καλών δειγμάτων της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Φέρνει εκθέσεις από το εξωτερικό, όπως και οργανώνει εκθέσεις και διαλέξεις έξω. Έχει θεσμοθετήσει το βραβείο Αρχιτεκτονικής σε τρεις κατηγορίες: κοινή χρήση, ιδιωτική κατοικία, δημόσιος χώρος. Ξεκίνησαν το 2000, πραγματοποιούνται κάθε τέσσερα χρόνια και αφορούν αποκλειστικά πραγματοποιημένα έργα. Έχει ενδιαφέρον πως η κριτική επιτροπή πηγαίνει και βλέπει/ζει τα έργα που έχουν φτάσει στη μικρή λίστα των υποψηφιοτήτων ‒ δεν καταλήγουν βλέποντας μόνο μακέτες ή φωτογραφίες. Και νομίζω πως αυτό έχει μεγάλη αξία. Διοργανώνει επίσης διαγωνισμούς… Είναι ένα ινστιτούτο με συνεχή παρουσία.

Ανακαίνιση διαμερίσματος στην οδό Μετσόβου. Αθήνα. Γιώργος Παπαγιαννόπουλος. Μελέτη/κατασκευή: 2009–2011. Φωτογραφίες: Γιώργος Παπαγιαννόπουλος

Ανάκτηση και προβολή των εκθεμάτων του ιστορικού αρχείου της επαρχίας του Φροζινόνε. Frozinone, Ιταλία

Γεώργιος Παπαευαγγελίου. Μελέτη 2011–2013. Φωτογραφίες: Giovanni d’ Αmico

Κεντρικά γραφεία της Συνεργατικής Τράπεζας Κύπρου με συνεδριακό κέντρο (διαγωνισμός). Λευκωσία, Κύπρος. Pieris architects. Μελέτη: 2012

Ξερολιθιά. Σέριφος. Sinas architects/Γιώργος Σινάς. Μελέτη: 2013–2014

Pat(i)o: a house for Luanda (διαγωνισμός). Luanda, Άνγκολα. South architecture, Χρυσόστομος Θεοδωρόπουλος, Ελένη Λιβάνη

Μελέτη: 2011

Κατοικία στην Κέα. Kέα. Μαρίνα Στασινοπούλου, Κωνστάντιος Δασκαλάκης. Μελέτη: 2010. Φωτογραφίες: Γιώργης Γερόλυμπος

\

Η διάλυση του «κουτιού»: πολυκατοικία στο Γκάζι. Αθήνα. Σοφία Τσιράκη (αρχιτεκτονικό γραφείο Αναστάσιου Μπίρη & συνεργάτες). Μελέτη: 2009. Φωτογραφίες: Μπάμπης Λουϊζίδης, Σοφία Τσιράκη

Νέα γραφεία της Συνεργατικής Τράπεζας στη Λευκωσία. Λευκωσία, Κύπρος. Tsolakis architects (Γιώργος Τσολάκης, Ελένη Λαγκάρη), Δημήτριος Κωνσταντίνου. Μελέτη: 2012

Μονοκατοικία στα Ιωάννινα. Ιωάννινα. Vp (vicky poriki), architectural studio, Βασιλική Πορίκη. Μελέτη: 2010.

Φωτογραφίες: Κώστας Βάσσης

Notre ntam’ – κατοικίες στη Λέσβο. Λέσβος. Z‐level | Έλενα Ζερβουδάκη. Μελέτη: 2011. Φωτογραφίες: Γιώργης Γερόλυμπος

Info: 18/9 - 8/10 (εγκαίνια: 17/9), Μουσείο Μπενάκη (Κτίριο Οδού Πειραιώς), Οδός Πειραιώς 138 

Κεντρική φωτό: Κατασκευή – τοπόσημο επί του κεντρικού προβλήτα Φαλήρου (διαγωνισμός). Αθήνα. Σίμος Βαμβακίδης/svstudio

Μελέτη: 2012