Μιχάλης Ανδριανάκης: Πέθανε ο σπουδαίος αρχαιολόγος και επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων στην Κρήτη

Έφυγε από τη ζωή το απόγευμα της Κυριακής (21.07), μετά από νοσηλεία τριών εβδομάδων στη Νευρολογική Κλινική του νοσοκομείου Χανίων, ο διακεκριμένος αρχαιολόγος Μιχάλης Ανδριανάκης.

Με καταγωγή από τον Αποκόρωνα Χανίων, ο Μιχάλης Ανδριανάκης είχε διατελέσει επί σειρά ετών προϊστάμενος της εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Πέρασε τη ζωή του διδάσκοντας την αγάπη και τον σεβασμό στα μνημεία του τόπου μας και όλης της Κρήτης. Ήταν μία σημαντική πνευματική προσωπικότητα των Χανίων και πολύ αγαπητός στην τοπική κοινωνία με αξιοσημείωτο έργο σε ολόκληρη την Κρήτη.

Συγγραφέας, αρθρογράφος, πρόεδρος και μέλος επιστημονικών επιτροπών, αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στην έρευνα, αποκατάσταση διατήρηση και ανάδειξη βυζαντινών, μεταβυζαντινών Μνημείων στα Χανιά και σε ολόκληρη την Κρήτη. Θεωρούνταν από πολλούς δάσκαλος και η αιτία που γνώρισαν την αξία της μνημειακής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης.

Διετελεσε αρχαιολόγος του Υπουργείου Πολιτισμού (1975-2000) και διευθυντής της 13ης και 28ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (2000-2011). Ήταν επίσης Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής για την αποκατάσταση των Βυζαντινών και Ενετικών Φρουρίων στην Κρήτη (2004-2013) και μετά τη συνταξιοδότησή του είχε αναγορευθεί σε επίτιμο διευθυντή της 28ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Πέραν της αρχαιολογίας, ο Μιχάλης Ανδριανάκης είχε δείξει το ενδιαφέρον του για τον τόπο από τη θέση του νομαρχιακού συμβούλου την περίοδο 1995 – 1998 και είχε χρηματίσει επίσης πρόεδρος του Νομαρχιακού Συμβουλίου Χανίων.

Τη θλιβερή είδηση του θανάτου του μεγάλου δασκάλου της Βυζαντινής Αρχαιολογίας έκανε γνωστή η δημοσιογράφος Νέλλη Κατσαμά μέσα από το προφίλ της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

Μιχάλης Ανδριανάκης: Ο αγώνας του για την πολιτιστική κληρονομιά της Κρήτης

Παρά τα θέματα υγείας που αντιμετώπιζε παρέμενε ενεργός σε προσκλήσεις των κοινωνικών κινημάτων αλλά και σε θέματα που αφορούν την πολιτιστική και μνημειακή κληρονομιά των Χανίων και της Κρήτης. Εργάστηκε επί σειρά ετών για την αποκατάσταση των βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων της Κρήτης και δημοσίευσε έργα για αυτά, όπως το τελευταίο βιβλίο του «Χανιά: Μνηµεία και Μνήµη» που παρουσιάστηκε πριν από έναν μήνα, στις 10 Ιουνίου, στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων.

«Όλοι εμείς, οι κληρονόμοι αυτού του πλούτου, που δεν τον διαχειριστήκαμε πάντα με τον καλύτερο τρόπο, έχουμε υποχρέωση και να γνωρίζουμε και να προστατεύουμε τα μνημεία του παρελθόντος. Και πάνω στα θέματα αυτά, δεν θα σταματήσω να μιλώ», έγραφε ευχαριστώντας τον κόσμο που παραβρέθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου του, αφήνοντάς μας μια σημαντική παρακαταθήκη.

Λίνα Μενδώνη: Στιβαρός αρχαιολόγος, με πολυσχιδές έργο στην έρευνα, τη συγγραφή και το πεδίο

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, σε συλληπητήριο μήνυμά της για την απώλεια του σπουδαίου αρχαιολόγου ανέφερε: «Με μεγάλη oδύνη πληροφορήθηκα την απώλεια του επίτιμου Εφόρου Αρχαιοτήτων Μιχάλη Ανδριανάκη. Ο Μιχάλης υπήρξε έγκριτος επιστήμονας, αφοσιωμένος δημόσιος λειτουργός, ενεργός πολίτης και, για μένα προσωπικά, άριστος συνεργάτης και φίλος. Στιβαρός αρχαιολόγος, με πολυσχιδές έργο στην έρευνα, τη συγγραφή και το πεδίο, ο Μιχάλης Ανδριανάκης αφιερώθηκε στην προστασία και την ανάδειξη των βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων της Κρήτης.

Στη μακρόχρονη θητεία του στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, επιστέγασμα της οποίας υπήρξε η διεύθυνση της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, αλλά και, στη συνέχεια, ως Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής Ανάδειξης Οχυρώσεων Κρήτης, είχε μοναδική συμβολή στην προστασία, αναστήλωση και προβολή των ενετικών φρουρίων της Κρήτης, αλλά και του κτηριακού αποθέματος της παλιάς πόλης των Χανίων. Στον Μιχάλη οφείλεται το σχέδιο ανάδειξης των μοναδικών οχυρώσεων των Χανίων, η εφαρμογή του οποίου δίνει άλλη διάσταση στην εικόνα της πόλης, αναδεικνύοντας τον τεράστιο πλούτο της. Στην τελευταία μας επικοινωνία, πριν μερικές εβδομάδες, μου μιλούσε, για το πως κατά τη γνώμη του, πρέπει να αναδειχθεί το Ιτζεδίν.

Ο Μιχάλης Ανδριανάκης ήταν ένας ανήσυχος πολίτης, με τεκμηριωμένες απόψεις, με τις οποίες μπορεί να μη συμφωνούσαμε πάντα, αλλά οφείλαμε να αντικρούσουμε με εξ ίσου ισχυρά επιχειρήματα. Υπερασπιζόταν την αναγκαιότητα της συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και δεν δίσταζε να εκφράζει δημόσια τις απόψεις του. Ο Μιχάλης Ανδριανάκης έφυγε πρόωρα, είχε ακόμη να δώσει πολλά. Στην οικογένειά του, απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια».

Νίκος Καλογερής: Μαχητής για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς

Τη θλίψη του για τον θάνατο του Μιχάλη Ανδριανάκη εκφράζει με ανακοίνωσή του ο Αντιπεριφερειάρχης Χανίων Νίκος Καλογερής, ο οποίος αναφέρει:

«Υπάρχουν άνθρωποι που δεν φεύγουν ποτέ από κοντά μας. Άνθρωποι που με το έργο τους σμιλεύουν το χρόνο, αφήνοντας ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στον τόπο τους, οδηγός ζωής για την Κοινότητα που είχε την καλή τύχη να είναι μέλη της.

Ο Μιχάλης Ανδριανάκης είναι ένας τέτοιος άνθρωπος. Σπουδαίος Αρχαιολόγος, ενεργός πολίτης της κοινωνίας μας, μαχητής για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, δεν έπαψε, μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του, να συμμετάσχει στο πολιτιστικό γίγνεσθαι των Χανίων. Πριν ένα μήνα, παρουσιάσαμε το βιβλίο του, «Χανιά: Μνημεία και Μνήμη», στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων. Και λίγες μέρες μετά, συμμετείχε στην εκδήλωση που διοργανώσαμε στη Μνήμη του Μπιάτζιο Τζουλιάνι, διοικητή της ενετικής φρουράς στο Νησάκι των Αγίων Θεοδώρων, στα Θοδωρού και στο Πνευματικό Κέντρο, όπου ήταν και ομιλητής.

Η πρόωρη εκδημία του αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό, στα Χανιά, σε ολόκληρη την Κρήτη. Το έργο του παραμένει πάντα ζωντανό, μέσα από τις θέσεις που υπηρέτησε, τα Μνημεία που συντήρησε και αναστύλωσε, μέσα από την πλούσια βιβλιογραφία που μας άφησε παρακαταθήκη.

Εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια στην οικογένειά του και στους οικείους του.

Καλό Ταξίδι Φίλε Μιχάλη».

To «αντίο» του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων στον Μιχάλη Ανδριανάκη

«Με βαθιά οδύνη και θλίψη αποχαιρετούμε τον συνάδελφο Μιχάλη Ανδριανάκη, αρχαιολόγο, προϊστάμενο επί σειρά ετών της 13ης και της 28ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (Κρήτης), Επίτιμο Έφορο Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού από το 2011, τέως αντιπρόεδρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων και ενεργό πολίτη.

Ο Μιχάλης Ανδριανάκης εισήλθε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1979, κατόπιν διαγωνισμού. Σε όλα τα χρόνια του εργασιακού του βίου υπηρέτησε τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της Κρήτης, τα αγάπησε με πάθος και εργάστηκε με ευαισθησία, συνέπεια και όραμα για την ανάδειξη, συντήρηση και την αποκατάστασή τους. Ξεχωρίζουν ανάμεσα στις αναρίθμητες εργασίες του η προσφορά του στη μελέτη της μνημειακής ζωγραφικής και αρχιτεκτονικής του νησιού των μεσοβυζαντινών χρόνων, καθώς και η προστασία, μελέτη και ανάδειξη των οχυρώσεων της παλαιάς πόλης των Χανίων, της Σπιναλόγκας, η διαρκής μέριμνά του για την αποκατάσταση, ανάδειξη και ένταξη στον πολιτιστικό χάρτη -όπως έλεγε- σημαντικών μνημείων, όπως ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου στην Επισκοπή Κισάμου, του Αγίου Νικολάου στα Κυριακοσέλια Αποκορώνου, του Αγίου Νικολάου στη Μονή Σελίνου, του Αγίου Ιωάννη στο Στύλο Αποκορώνου, των Αγίων Αποστόλων στη Χώρα Σφακίων και τόσων άλλων μνημείων που δεν θα σταθεί δυνατό να αναφερθούν εδώ. Αντίστοιχα ήταν μεγάλη η αγάπη του για τα πρωτοβυζαντινά μνημεία των Χανίων, με τα οποία ασχολήθηκε σε όλο τον εργασιακό του βίο: την παλαιοχριστιανική βασιλική της Αλμυρίδας, τον Άγιο Ιωάννη Ελεήμονα και τη Μονή των Τζαγκαρόλων αλλά και τον Άγιο Ιωάννη τον Ξένο και τα καθιδρύματά του στο Αλικιανό, τα Σφακιά και αλλού.

Στα πρώτα του υπηρεσιακά βήματα, ανέλαβε ως νέος επιμελητής να οργανώσει το γραφείο Χανίων της τότε 13ης ΕΒΑ, με αρμοδιότητα -μεταξύ άλλων- και στο ιστορικό κέντρο της πόλης των Χανίων. Αντιλαμβανόμενος τη σημασία της ενετικής και οθωμανικής φάσης της πόλης παρεμβαίνει με γραπτή εισήγηση του στο Β΄ Συνέδριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων στους Δελφούς (1982). Εκεί επισημαίνει, με ενάργεια, ότι η αντιμετώπιση ιστορικών κέντρων πόλεων δεν μπορεί να αποτελεί εργασία μόνο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αλλά απαιτεί τη συνολική συμμετοχή της κοινωνίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σε πρακτικό επίπεδο, μέσω των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων και με τη συνεργασία των αρχιτεκτόνων και των τεχνιτών της Υπηρεσίας, επεμβαίνει στα κτήρια της παλιάς πόλης των Χανίων ανακατασκευάζοντας όψεις, αντικαθιστώντας λιθοδομές, προτείνοντας και επιβάλλοντας χρήσεις, προσπαθώντας ταυτόχρονα να εξηγήσει την σημασία τους στην τοπική κοινωνία, χωρίς να αποφύγει και τις συγκρούσεις, που ποτέ δεν τον πτοούσαν όταν είχαν να κάνουν με την προστασία των αρχαιοτήτων.

Από το 2000-2004 ανέλαβε τη Διεύθυνση της 13ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (με αρμοδιότητα στα βυζαντινά μνημεία όλης της Κρήτης). Διεκδικώντας πάγια την διοικητική ανεξαρτητοποίηση της δυτικής Κρήτης, διορίζεται προϊστάμενος της νεοσύστατης 28ης ΕΒΑ (με αρμοδιότητα στο Ρέθυμνο και τα Χανιά) από το έτος 2004 έως το 2011. Παράλληλα το διάστημα 2003-2014 υπήρξε Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής Ανάδειξης Οχυρώσεων Κρήτης του Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων.

Έντονα πολιτικοποιημένος και στρατευμένος σε σοσιαλιστικά ιδεώδη διετέλεσε για όλα τα χρόνια του υπηρεσιακού του βίου ενεργό μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, ενώ υπήρξε και αντιπρόεδρος του ΔΣ (2003-2005). Έδινε πάντοτε το παρών στις συνελεύσεις και τις διεκδικήσεις του Συλλόγου, στους αγώνες για την προστασία των μνημείων και του κλάδου, για την σχέση των μνημείων με την τοπική κοινωνία, για την εκλαΐκευση και διάδοση της αρχαιολογικής γνώσης. Πάντα στην πρώτη γραμμή για να υπερασπιστεί τις αξίες και τα ιδανικά της επιστήμης και της θέσης που υπηρέτησε με απόλυτη ανιδιοτέλεια, μαχόμενος για την προστασία και την ανάδειξη του μνημειακού και πολιτιστικού πλούτου της Κρήτης. Υπερασπίστηκε με σθένος το δημόσιο χαρακτήρα της πολιτιστικής κληρονομιάς, με βασική αρχή του οι πολίτες να γίνουν κοινωνοί και συνυπεύθυνοι στη διατήρησή της. Είχε έναν ιδιαίτερο τρόπο να μεταδίδει τις γνώσεις και την αγάπη προς τα μνημεία στους πολίτες και δεν σταμάτησε ποτέ να αρθρογραφεί, να παρεμβαίνει δημόσια και να επισημαίνει κακώς κείμενα. Πρόσφατη είναι η μαχητική αρθρογραφία του για το θέμα της διαχείρισης των μνημείων στο λόφο Καστέλλι της πόλης των Χανίων και την αποτροπή σχεδίων εκμετάλλευσης των κτηρίων του παλαιού Διοικητηρίου της πόλης.

Ο Μιχάλης Ανδριανάκης υπήρξε μια πατρική φιγούρα για όλους τους συναδέλφους και συναδέλφισσες, πάντα οραματιστής, πάντα παθιασμένος και αεικίνητος. Διοικούσε με αγάπη, με ευαισθησία και νοιαζόταν για όλους τους υπαλλήλους. Ήταν και δική του αγωνία η εξασφάλιση έργων, κοινοτικών πόρων και θέσεων εργασίας για όλες τις ειδικότητες, αλλά και για τα μνημεία και τις αρχαιότητες, που φρόντιζε πάντα από όλες τις θέσεις που υπηρέτησε. Μας έκανε να αγαπήσουμε τη βυζαντινή αρχαιολογία, να σκύψουμε στα μνημεία με αγάπη, μοιράστηκε το πάθος του και μας έκανε κοινωνούς στο όραμά του.

Με τεράστια θλίψη τον αποχαιρετούμε σήμερα. Είναι δύσκολο να πιστέψουμε πως δεν θα χτυπήσει ξανά το τηλέφωνο για κάποια παρέμβασή του για ένα μνημείο, μια περιοχή, μια μελέτη που ετοιμάζει. Πως δεν θα ακούσουμε το χαρακτηριστικό του γέλιο και τα πειράγματά του.

Γιατί ο Μιχάλης αγαπούσε εξίσου τις απλές χαρές της ζωής, μάζευε αμανίτες στο δάσος του Ρουπακιά στον Αποκόρωνα και τους μαγείρευε εξαιρετικά, καλλιεργούσε τη γη στη Λιτσάρδα και στον κήπο του Αη Γιάννη, ήταν πολύ φιλόξενος, υπέροχος αφηγητής, γλεντζές, χαμογελαστός ακόμα και στα δύσκολα, ενώ πάντα χαιρόταν την καλή παρέα με φίλους.

Εκτός από την αρχαιολογία, η μεγάλη αγάπη του ήταν η οικογένειά του- αφάνταστα τρυφερός με την Αθηνά του και τις τρεις του κόρες, τη συνάδελφο Μαρία, τη Γεωργία και την Αργυρώ, στις οποίες ευχόμαστε θερμά και ειλικρινή συλλυπητήρια.

Ο Μιχάλης Ανδριανάκης κηδεύεται σήμερα στις 5 μμ στον Ιερό Ναό Αγίων Πέτρου και Παύλου στα Χανιά. Σύμφωνα με την παράκληση της οικογένειας, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων θα καταθέσει αντί στεφάνου την δωρεά του στον Σύλλογο «Ορίζοντας».

Με πληροφορίες από agonaskritis και neakriti