Λέσχες ανάγνωσης - λέσχες ακρόασης: Φτιάχνοντας κοινότητες

Όταν η Άννα του βιβλιοκαφέ Σαίξπηρ μου ζήτησε τον προηγούμενο Οκτώβρη να συντονίσω μια λέσχη ανάγνωσης που σχεδίαζε να δημιουργήσει, δέχτηκα χωρίς δεύτερη σκέψη. Μέσα στο συνολικό τρέξιμο των πρώτων ημερών της σεζόν, δεν με απασχόλησε ξανά το ζήτημα, παρά μόνο τη στιγμή που μπήκα στο τραμ για να φτάσω στη Νέα Σμύρνη για την πρώτη συνάντηση, αμέσως μετά την κυριακάτικη εκπομπή μου στο Kosmos. Αν υπήρχε ένα πρόβλημα, αυτό ήταν ότι δεν είχα συντονίσει ποτέ λέσχη ανάγνωσης. Ακόμη χειρότερα, δεν είχα ποτέ παρακολουθήσει ούτε μία.

Οι λέσχες ανάγνωσης στην Αθήνα και η πρώτη λέσχη ακρόασης στην πόλη

Έτσι, όπως το τραμ περνούσε από τον Εθνικό, εκεί κοντά στο Ζάππειο, είδα πολλούς ανθρώπους μαζεμένους και ιδίως πολλά παιδιά. Ένα μεγάλο ταμπλό με πληροφόρησε ότι επρόκειτο για ένα Φεστιβάλ Παιχνιδιού. Ώστε αυτό είναι μια λέσχη ανάγνωσης, σκέφτηκα: ένα φεστιβάλ παιχνιδιού για μεγάλους. Άλλωστε, ο Robert Louis Stevenson έλεγε ότι «η λογοτεχνία είναι παιχνίδι, αλλά πρέπει να παίζεται με τη σοβαρότητα την οποία αποδίδουν στο παιχνίδι τα παιδιά».

Άρα, ξεκινάμε παίζοντας. Δεν θα μπορούσα παρά να δηλώσω από την πρώτη στιγμή ότι δεν είχα την παραμικρή ιδέα τι είναι μια λέσχη ανάγνωσης και πώς λειτουργεί. Άρα, θα αυτοσχεδιάζαμε όλοι μαζί. Και αυτό ακριβώς κάνουμε μέχρι σήμερα σε μια λέσχη που μοιάζει να είναι μία από τις πιο δυναμικές στην Αθήνα. Μιλήσαμε για την Ερνώ, τον Fosse, τους Oulipo, φιλοξενήσαμε τον Αχιλλέα Κυριακίδη, τη Χαρά Ρόμβη, βάλαμε θεωρητικά ζητήματα από τον Harold Bloom και τον Roland Barthes μέχρι τον Καντ και τον Ντεριντά.

Όταν, πριν από μερικές εβδομάδες, ξεκινήσαμε τη λέσχη ανάγνωσης στο βιβλιοπωλείο Μπερλίν της Κικής στα Πετράλωνα, ένιωθα αποστερημένος από το βασικό μου επιχείρημα: πλέον ήξερα τι ήταν μια λέσχη ανάγνωσης, έστω και αιρετική, έστω και παιγνιώδης. Είναι νωρίς ακόμα για τη λέσχη του Μπερλίν. Μόλις δύο συναντήσεις έχουμε κάνει. Έχουμε βάλει όμως μια ενδιαφέρουσα γενική προβληματική που αφορά στη μικρή φόρμα κι ετοιμάζουμε πολλά ενδιαφέροντα πράγματα.

Υπάρχουν πολλές λέσχες ανάγνωσης στην Αθήνα. Δεν ξέρω πώς λειτουργούν, ξέρω ότι τις παρακολουθούν πολλοί άνθρωποι. Και είναι πολύ ελπιδοφόρο. Όμως, όσο κι αν αγαπώ και ασχολούμαι με το βιβλίο, η ενασχόλησή μου με τη μουσική είναι πολύ πιο έντονη. Γιατί λοιπόν να υπάρχουν τόσες πολλές λέσχες ανάγνωσης και ούτε μία λέσχη ακρόασης;

Πριν από πολλά χρόνια, είχα στήσει ένα σεμινάριο που είχε τον τίτλο «Creative Listening», δηλαδή «Δημιουργική ακρόαση». Είχε να κάνει με το πόσο ενεργά ακούμε μουσική, τι προσέχουμε την ώρα που ακούμε, πόσα στοιχεία όλου αυτού του ακουστικού σύμπαντος μπορεί να περνούν απαρατήρητα και τι μπορούμε να κάνουμε για να μην τα χάνουμε. Ένας καλός φίλος έλεγε ότι «η μουσική είναι η μοναδική τέχνη που κατά κάποιον τρόπο δεν υπάρχει», η μοναδική τέχνη που διαφεύγει σαν άμμος μέσα από τα δάχτυλά σου. Ό,τι ακούς, τη στιγμή ακριβώς που το άκουσες, έχει ήδη γίνει παρελθόν.

Στην πρώτη συνάντηση της λέσχης ακρόασης που έγινε στο βιβλιοκαφέ Σαίξπηρ στις αρχές Μαρτίου, οι συμμετέχοντες ήταν διπλάσιοι από εκείνους που παρακολουθούν κάθε Κυριακή τη λέσχη ανάγνωσης. Ήταν τόσοι που δεν χωρούσαν. Άρα έπρεπε να πάμε σε μεγαλύτερο χώρο. Γι’ αυτό την Κυριακή 14 Απριλίου θα είμαστε στο Danzarin (Θεσσαλονίκης 17, Άνω Πετράλωνα). Ο χώρος είναι σαφώς πιο μεγάλος κι έχει και πιάνο. Θα μιλήσουμε για την μπλε νότα και τον κόσμο των blues, το tango της Αργεντινής, την Callas και την Tebaldi, θα έχουμε και καλεσμένους. Θα είναι ένα όμορφο κυριακάτικο πρωινό.

Αν με ρωτoύσες για ποιον λόγο στήνω λέσχες –δεν έχει σημασία αν είναι λέσχες ανάγνωσης ή ακρόασης– θα σου έλεγα ότι αν υπάρχει ένα ζητούμενο αυτή τη στιγμή, σ’ έναν κόσμο που δείχνει όλο και πιο δυστοπικός, είναι να συναντιούνται οι άνθρωποι που έχουν κοινά ενδιαφέροντα, όποια κι αν είναι αυτά. Να συναντιούνται και να ανταλλάσσουν ειλικρινείς απόψεις. Να συμφωνούν και να διαφωνούν. Είναι ο μόνος τρόπος να παραμένουμε πρόσωπα και να μη μετατρεπόμαστε σε ανώνυμα στοιχεία της μάζας. Άλλωστε ο πολιτισμός από κάποιο «μαζί» προσώπων παράγεται, κι όχι από μάζες ούτε από μηχανισμούς.

Μην ξεχάσετε να περάσετε από τη λέσχη της γειτονιάς σας. Κι από τις λέσχες των δικών μας γειτονιών, της Νέας Σμύρνης και των Πετραλώνων, γιατί όχι; Εμείς θα σας περιμένουμε…